تحقیر ترامپ و تمجید از ایران و تحریک امریکا علیه تهران

نویسنده: دکتر اعظم ملایی، محقق و پژوهشگر روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته بعد از اینکه ایران موفق شد پهپاد پیشرفته و البته میلیون دلاری ایالات متحده آمریکا را در آبهای سرزمینی ساقط کند، سطح تنش بین ایران و آمریکا به بالاترین حد خود رسید. طبق اطلاعات منتشر شده پهباد آمریکایی مذکور از پایگاهی در کشور همسایه، امارات متحده عربی برخاسته بود و با قصد جاسوسی، تصویربرداری و شناسایی اهدافی در ایران از مرزهای مجاز بین المللی عبور کرده و وارد آبهای سرزمینی ایران شده بود. این مانور نظامی شکوهمند نیروهای پدافند هوایی کشور نشان داد بومی بودن تجهیزات نظامی و دفاعی ایران نه تنها مایه غرور و افتخار ملی است، بلکه از این مزیت نیز برخوردار است که توان تخمین و ارزیابی دشمن از قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران را کاهش و آنها را در معرض آسیب پذیری و آزمون و خطاهای پرهزینه قرار داده است.  

اما واکنشها به سقوط این پهباد نیز در نوع خود جالب و قابل توجه بود؛ بسیاری از فرماندهان نظامی و مقامات آمریکا در ساعات ابتدایی اعلام این خبر از قدرت دفاعی ایران ابراز شگفتی و اعلام کردند پهباد سرنگون شده از جمله گران ترین و پیشرفته ترین پهبادهای بدون سرنشین بوده که در ارتفاع بسیار بالا پرواز می کرده و هدف قرار گرفتن آن از سوی ایران خبر خوبی برای ایالات متحده آمریکا نیست. 

هر چند بروز این حادثه خطر ایجاد جنگ در منطقه را افزایش داد و قیمت نفت و طلا را تا حدی بالا برد، اما واکنشهای اصلی نه در فضای حقیقی که بیشتر در فضای مجازی صورت گرفت. دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا در توییتی اعلام کرد قصد حمله به ایران برای پاسخ به سرنگونی پهبادش را داشته، اما به دلیل بالا بودن تلفات انسانی (150 ایرانی) از این حمله منصرف شده است. 

کاربران غیر ایرانی فضای مجازی به ویژه برخی از روزنامه نگاران و تحلیلگران عرب فعال در این عرصه ترامپ را به باد تحقیر و انتقاد گرفتند که جز از طریق توییت کردن نمی تواند واکنشی در برابر ایران انجام دهد و تنها حمله ای که توان انجامش را دارد، حمله توئیتری است!

هر چند برخی ساده از کنار دال و مدلولهای موجود در این گفتمان فضای مجازی گذشتند، اما به نظر می رسد در شرایطی که سیاست گذاری و دیپلماسی هر چه بیشتر از فضای واقعی فاصله گرفته و در فضای مجازی رونق می گیرد، نباید بی توجه و تدبیر از کنار دلالتهای مفهومی توئیتهای سیاسی گذشت. 

در گام نخست از توییت رییس جمهور آمریکا چنین برداشت می شود که خطر جنگ آمریکا با ایران حداقل در کوتاه مدت از بین رفته و رییس جمهور آمریکا البته نه آنگونه که وانمود می کند، به دلیل تلفات انسانی؛ بلکه به دلیل نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری و مخالفت مردم آمریکا با جنگ، خواهان ورود به درگیری نظامی جدیدی در منطقه غرب آسیا نیست. به ویژه که دونالد ترامپ به خوبی می داند جنگهایی که در این منطقه رخ می دهد، شروعش می تواند به دست آمریکا باشد، اما پایانش هرگز در اختیار این کشور نیست و این مسأله ای است که پول مالیات دهندگان و سربازان آمریکا را به صورت دراز مدت به خطر می اندازد و با شعارهای انتخاباتی وی در تضاد است. در حال حاضر برگ برنده ترامپ برای دور بعدی انتخابات اقتصاد پیشرو و پویای این کشور است و چنانکه آمریکا درگیر جنگی جدید در غرب آسیا شود، این برگ برنده نیز از بین خواهد رفت. بنابراین جنگ در حال حاضر گزینه نخست رییس جمهور آمریکا نیست.

اما باید توجه داشت که در عرصه سیاست و روابط بین الملل همواره گزینه ها و مهره های مختلفی پیش روی سیاستمداران و تصمیم سازان سیاست خارجی قرار دارد که بسته به شرایط یکی را بر می گزینند و دیگری را کنار می گذارند؛ در مورد روابط ایران و آمریکا نیز این شرایط است که تعریف می کند کدام گزینه به اولویت نخست سیاستمداران آمریکایی تبدیل شود. 

اگر به توئیتهای مقامات و کاربران سیاسی عرب برگردیم در نگاه نخست به نظر می رسد آنها قدرت دفاعی ایران را تجلیل کرده و ترامپ را به خاطر ناتوانی در مقابل ایران تحقیر کرده اند، اما خطری که پشت این توئیتها و البته برخی اظهار نظرها و تحلیلهای شبکه های غربی و عربی پنهان است و حتی ممکن است به صورت برنامه ریزی شده انجام شده باشد، ایجاد «بحران اعتبار» برای رییس جمهور آمریکا است. پیامهایی که دال آنها سرزنش رییس جمهور آمریکا است، اما مدلول آنها برای ترامپ می تواند «لزوم جنگ برای فرار از بحران بی اعتباری» باشد.

بسیاری از روانشناسان دونالد ترامپ را شخصیتی خودشیفته می دانند؛ اختلالی روانی که منجر به درک واقعیت صرفا با توجه به نیازهای فردی خود او می شود. نوع رویکرد و تحلیل شخصیت وی در مواردی همچون خارج شدن از توافقات و سازمانهای بین المللی نشان می دهد او خواهان قدرت نمایی، جلب توجه و ایجاد بُهت و خیرگی هر چه بیشتر برای دیگران است. از همین‌رو، اگر شرایط در فضای حقیقی خلیج فارس و دریای عمان و یا فضای مجازی به سمتی پیش برود که به طور مرتب او را شخصیتی ضعیف و منفعل نشان دهد، هیچ بعید نیست ترامپ که شخصیت خود را در قالب نقش «منجی آمریکای بزرگ» تعریف کرده به درگیری نظامی با ایران نیز فکر کند. 

بنابراین در وضعیتی که کُری خوانی ها و دیگر تحرکات مقامات عربی به منظور تحریک ترامپ برای اقدام جدی و جنگ علیه ایران در جریان است، «تیم ب» فعالانه علیه امنیت و منافع ایران تلاش می کند و حمله نظامی به ایران آرزوی نخست مقامات رژیم صهیونیستی است، وظیفه دولت و مقامات دیپلماتیک است که بعد از کسب برگ برنده قدرت‌نمایی دفاعی در برابر آمریکا و ساقط کردن پهباد فوق پیشرفته آنها، با آرام کردن فضای متشنج خلیج فارس، راه را بر هر نوع تحریک و بهانه جویی از سوی دشمنان ایران ببندند و با ادامه مذاکرات و نامه نگاریهای های حقوقی و سیاسی با سازمان ملل، شورای امنیت و سایر طرفهای باقی مانده در برجام، از تنگ تر شدن «گره هایی که با دست باز می شود»، جلوگیری کنند.