پهپاد امریکایی و قصه ورود به حریم هوایی ایران

نویسنده: بیژن عبدالکریمی، فیلسوف ایرانی و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

دیپلماسی ایرانی: مهمترین سوال در رابطه با سرنگونی پهباد امریکایی این است که آیا آن هواپیما وارد حریم هوایی ایران شده بود یا خیر. اگر پهباد وارد حریم هوایی ایران شده بود، سرنگونی آن صد در صد درست و از زاویه قوانین بین المللی قانونی بوده است. در غیر این صورت این کاری تحریک آمیز بوده است.

ولی‌ سوال مهم این است: حریم هوایی ایران در کجا آغاز و پایان می یابد؟ اگر در تنگه هرمز، و نزدیکی‌ آن هیچ جزیره ایرانی وجود نداشته باشد، تعریف حریم هوایی ساده است. ولی‌ وقتی‌ جزایر ایرانی در آنجا هستند، چگونه باید این حریم را تعریف کرد؟

درباره این سوال بسیار مهم آقای دکتر محمد شریف، استاد حقوق در دانشگاه علامه طباطبایی در ایران، شخصیت بسیار مترقی، نکات مهمی‌ را در یک پست در صفحه خود تحلیل و یادآوری کرده ا‌ند که عیناّ نقل می شود:

"به نظر اینجانب جهت گیری کلی رسانه ها در مورد نحوه ارائه اخبار راجع به سرنگونی هواپیمای جاسوسی بدون سرنشین امریکا توسط پدافند ضد هوائی ایران، در پی الغاء این نکته به اذهان مخاطبان است که این ایران است که تنش در منطقه را گسترش می دهد. در این میان رسانه ضد ایرانی بی بی سی فارسی با به کارگیری تجارب حرفه ای، اهداف ضد ایرانی اش (و نه الزاما ضد نظام های سیاسی حاکم بر ایران) را به خوبی در سازمان دهی اخبار راجع به این قضیه پی می گیرد. در حالی که: حضور گسترده نظامی امریکا از آن سوی دنیا در خلیج فارس آن هم با پیشرفته ترین ادوات نظامی کشتار جمعی منجمله ناوهای هواپیمابری که در حکم جزیره های متحرک اند، به خودی خود صلح و امنیت در منطقه را شکننده و در معرض تهدید قرار داده است. این حضور نظامی در تقابل با ایران توجیه شده و ایران را مجبور کرده که تمامی توان بازدارنده و تدافعی خود را در برابر این تهدید پر قدرت نظامی در حالت آماده باش دائم قرار دهد. بنا بر این در وضعیتی که پیشرفته ترین هواپیمای جاسوسی از این جزیره متحرک به پرواز در می آید اصل بر این نهاده می شود که هدفی جز شناسائی ابزار دفاعی ایران را پی نمی گیرد. 

در قضیه سرنگونی این هواپیمای جاسوسی ایران می گوید که این ابزار پیشرفته جاسوسی، وارد فضای تحت حاکمیت ایران شده، و امریکا مدعی است که هواپیمای جاسوسی اش در فضای بین المللی حضور داشته است. تنگه هرمز به عنوان یک آبراه بین المللی مشمول عبور ترانزیت است و نه تنها هواپیماهای متعلق به هر کشوری قادر به پرواز بر فراز آن اند بلکه زیردریائی ها نیز حین عبور از آن موظف به عبور از سطح ها آب نیستند. ولی از انجا که تمامی جزائر واقع در دهانه تنگه (مشتمل بر دو مجمع الجزائر واقع در کرانه های شمالی حوالی تنگه) تماما جزائر ایرانی و بالمآل تحت حاکمیت ایران اند، و آب های واقع بین آنها دریای سرزمینی تحت حاکمیت ایران اند، لذا ورود این گونه هواپیماها حتی در وضعیت عادی بدون اجازه کشور صاحب سرزمین (در این جا ایران) ممنوع است، لذا چنانچه حرف ایران صحیح باشد عکس العمل دفاعی ایران قانونی و مشمول ماده 51 منشور ملل متحد یعنی دفاع مشروع است که حقی ذاتی و منطبق با موازین حقوق بین الملل است. در مقابل، اقدام امریکا تجاوز نظامی شمرده می شود و شورای امنیت موظف است طبق وظائفی که دول عضو سازمان ملل متحد طبق ماده 24 منشور ملل متحد به آن سپرده اند، در اسرع وقت تشکیل جلسه داده و با احراز موارد مندرج در ماده 39 (تهدید بر صلح، نقض صلح، و عمل تجاوز) همان منشور که ماده آغازین فصل 7 است، دولت متجاوز را مشمول ضمانت اجراهای پیش بینی شده در مواد 41 و 42 قرار دهد. 

توضیح اینکه ماده 1 قطعنامه تعریف تجاوز (شماره 3314 مصوب 14 دسامبر 1974 مجمع عمومی) مقرر کرده: "تجاوز عبارت است از کاربرد نیروی مسلح توسط یک دولت علیه حاکمیت، تمامیت ارضی، یا استقلال سیاسی دولت دیگر ..... " و ماده 51 منشور ملل متحد در برابر وضعیت تجاوز نظامی مقرر کرده تا زمانی که شورای امنیت اقدامات لازم را برای حفظ صلح و امنیت بین المللی انجام ندهد هیچ یک از مقررات منشور به حق ذاتی دفاع مشروع از خود لطمه ای وارد نخواهد کرد.

برداشت مندرج در راس این پست از نحوه برخورد جریان یکسویه اطلاعات با این قضیه پس از ملاحظه زیر نویس های ده ها کانال ماهواره ای اعم از فارسی، انگلیسی، و عربی ارائه شده است. جریان اطلاعات در ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر "آزاد" توصیف شده (free flow information)، و این توصیف ضمن بند 2 ماده 19 میثاق حقوق مدنی و سیاسی الحاقی به اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز مورد تاکید قرار گرفته است. این جریان با سلطه مطلق بر رسانه ها تبدیل به جریانی یکسویه شده که موجب و مولد اینگونه نابه هنجاری ها است. این نابه هنجاری در تمامی کنفرانس های یونسکو در مورد جریان اطلاعات همواره با اعتراض قدرت های نوظهور و کشورهای مستقل قرار گرفته است.