لزوم کنترل تنش میان ایران و امریکا

نادر اسکویی

دیپلماسی ایرانی: در هشت مه مصادف با نخستین سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران موسوم به برجام، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که برخی از محدودیت های برجامی خود در مورد میزان ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین را کنار می گذارد. در همین زمان حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران اعلامیه ای در قالب اولتیماتوم به کشورهای اروپایی عضو برجام صادر کرد که اگر آنها طی 60 روز آینده، به تهران در زمینه صادرات نفت و عادی سازی دسترسی آنها به سیستم بانکی جهانی کمک نکنند، ایران برخی دیگر از تعهدات خود در برجام را انجام نمی دهد. در همان روز، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان آژانس انرژی اتمی ایران در واکنش به تصمیم تهران در مورد عدم اجرای محدودیت های غنی سازی اورانیوم گفت: «هر زمان که بخواهیم می توانیم در هر مقدار و هر سطحی که بخواهیم غنی سازی کنیم.»

احتمال از سرگیری غنی سازی 20 درصد، که گام مهمی برای تولید اورانیوم در غنای سطح تسلیحات است، به تعهد ایران در برجام پایان می دهد. تهدید از سرگیری مجدد سطح غنی سازی، ادعای دولت ترامپ را در این مورد که برجام تنها یک توقف موقت برای جاه طلبی های هسته ای ایران بود تقویت می کند. اروپایی ها برای پاسخ به اولتیماتوم رئیس جمهوری ایران به 60 روز نیاز نداشتند، بلکه آنها طی 24 ساعت اولتیماتوم را رد و تهدید ایران در مورد از سرگیری مجدد فعالیت هسته ای را محکوم کردند؛ اما همچنان به وعده حمایت «کامل» خود از برجام تاکید کردند. در همین روزهای اخیر آمریکا تحریم های جدیدی علیه ایران در حوزه فلزات که – بخش قابل توجهی از درامد صادراتی ایران را شامل می شود – تحمیل کرده است.

تحریم های آمریکا به عنوان بخشی از کمپین «فشار حداکثری» دولت ترامپ، فشار گسترده ای بر اقتصاد ایران وارد کرده است. بر اساس برآورد صندوق بین المللی پول، امسال اقتصاد ایران شش درصد کاهش خواهد یافت. صادرات نفت از 5/2 میلیون بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه رسیده است. علاوه بر این در کنار کاهش 60 درصدی ارزش پول ملی، تورم به 37 درصد رسیده که همچنان در حال افزایش است. 

رویدادهای هفته گذشته، از احتمال شکل گیری یک مناقشه نظامی خبر داده است. پس از این که فرماندهی مرکزی آمریکا «سنتکام» نسبت به تهدید «اخیر و آشکار» نیروهای ایران و شبه نظامیان شیعه تحت فرمان آن علیه نیروهای آمریکا هشدار داد، آنها به استقرار دو گروه نیروی دریایی ضربتی در نزدیکی دریای مدیترانه اقدام کردند. 

فقط چند روز بعد، در 13 مه ما شاهد حمله به چهار کشتی تجاری نزدیک بندر فجیره در سواحل امارات متحده عربی بودیم. اگر چه همچنان مشخص نیست چه کسی پشت این حمله بوده ولی انگشت ها به سمت تهران نشانه رفته است. بر اساس ارزیابی اولیه ارتش آمریکا، مواد منفجره توسط ایران یا گروه های نیابتی مورد حمایت این کشور برای تخریب چهار کشتی استفاده شده است. 

تهدیدات ایران و گروه های نیابتی علیه تاسیسات نظامی و مکان های دیپلماتیک آمریکا در منطقه دارای سابقه تاریخی است. در این راستا می توان به تسخیر سفارت آمریکا و گروگان گرفتن 444 نیروی آمریکایی در سال 1979، بمب گذاری انتحاری به مقر تفنگداران نیروی دریایی آمریکا در بیروت با 241 کشته و غیره اشاره کرد. در همین حال؛ طی روزهای اخیر، مقامات ایران به دلیل تصمیم دولت ترامپ برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست گروه های تروریست خارجی به صورت آشکار منافع و افراد آمریکا را مورد تهدید قرار دادند. 

مقامات ایرانی در واکنش به تحریم های جدید امریکا حملات علیه نیروهای دریایی و کشتی های تجاری آمریکا – از جمله تانکرهای نفتی که از تنگه استراتزیک هرمز عبور می کنند – را خواستار شدند. لفاظی های طرفین به خصوص در پی تخریب چهار کشتی در بندر فجیره افزایش یافته است. با این حال با استقرار فعلی نیروهای نظامی آمریکا در منطقه همراه با وضعیت بد اقتصاد ایران می توان گفت که هر گونه حمله از سوی ایران و گروه های نیابتی اش علیه نیروها و منافع آمریکا می تواند نوعی خودکشی باشد. بنابراین اگر در این زمان جنگ شکل بگیرد دیگر یک جنگ منصفانه برای ایران نیست و می تواند موجودیت جمهوری اسلامی ایران را تهدید کند.

منبع: نشریه آتلانتیک / ترجمه: علیرضا علیپور