پایان مادورو آغاز راه ونزوئلاست

دیپلماسی ایرانی: هرچه می گذرد احتمال سقوط ناگهانی دولت مادورو در سال 2019 بیشتر می شود. رئیس جمهوری ونزوئلا و متحدان سیاسی آن تحت محاصره اپوزیسیون داخلی قرار گرفته و با فشار نابودکننده اقتصادی ناشی از تحریم های شدیدالحن ایالات متحده مواجه شده اند. با تشدید بحران ونزوئلا، مخالفان مادورو در این کشور و ایالات متحده انگیزه بیشتری برای افزایش فشار خود می یابند و این، دولت مادورو را در شرایط نامطلوب قرار می دهد. این احتمال زیاد است که تا پایان سال جاری میلادی یک دولت موقت با پشتیبانی افسران نظامی و یگان های ارتش که از پشتیبانی مادورو دست کشیده اند، تشکیل شود. اما هر دولت جدیدی که روی کار بیاید مجبور است اقتصاد فلج شده ونزوئلا را ترمیم کند و به فساد بر جا مانده از دولت مادورو پایان دهد و در این زمینه با مخاطره برای عملکرد موفق مواجه است.

بمب ساعتی تحریم های ایالات متحده

در شرایط اقتصادی و سیاسی کنونی، زمان با دولت مادورو یار نیست. اگرچه دولت ونزوئلا از چند سال پیش با مشکلات شدید اقتصادی مواجه شده، اما ضربه کاری را در اواخر ژانویه از کاهش شدید مشتریان بالقوه در نتیجه تهدید ایالات متحده به تحریم دریافت کرد. از 28 آوریل تحریم های سنگین اعمال شده علیه ونزوئلا عملا معامله با شرکت نفت دولتی را (به جز در موارد انتخابی) غیرممکن خواهد کرد. تحریم های اعمالی از سوی ایالات متحده بسیاری از مشتریان را به تجدیدنظر در خرید نفت ونزوئلا واداشته و دولت مادورو را برای یافتن خریداران جدید به دردسر انداخته است. حتی خریداران نفتی در کشورهای متحد ونزوئلا از جمله «لوک اویل» روسیه هم واردات را کاهش داده اند. عدم تمایل شرکت های خارجی به خرید یا سرمایه گذاری در بخش نفت ونزوئلا هم بر تولید نفت این کشور تاثیر گذاشته است. نفت شاهرگ اقتصادی ونزوئلا محسوب می شود و تقریبا همه درآمد دولت مادورو از پول صادرات نفت به دست می آید. اکنون، پالایشگاه های آمریکایی که تا همین اواخر نیمی از نفت تولیدی ونزوئلا را خریداری می کردند، واردات از این کشور را کاهش داده اند و ظرف چند ماه آتی به کلی متوقف خواهند کرد. با وجود تهدید تحریم ها، بعید است که خریداران اروپایی و آسیایی هم تمایلی به خرید نفت ونزوئلا نشان دهند که این مساله شرایط را برای کاهش شدید واردات مواد غذایی، افزایش بیشتر نرخ تورم و مهم تر از آنها ناآرامی های گسترده فراهم می کند.

خریداران روسی و چینی هم که تمایل بیشتری به وارد کردن نفت ونزوئلا دارند، منبع درآمدی برای مادورو محسوب نمی شوند چراکه عمدتا نفت را به عنوان بازپرداخت وام های از پیش پرداخته شده دریافت می کنند. تلاش ها برای جاری شدن نفت بیشتر به سمت پالایشگاه های چینی و روسی با هدف بازپرداخت سریع تر وام ها صورت می گیرد.

در همین حال، اپوزیسیون سیاسی ونزوئلا در میان شهروندان فقیرتری که چندان از نظر سیاسی فعال نبوده اند، محبوبیت بیشتری پیدا می کنند. بسیاری از این جوامع فقیر پیشتر از جنبش چاویسم حمایت می کردند، اما بسیاری از برنامه های اجرایی تحت ریاست جمهوری هوگو چاوز در دوران مادورو لغو شد و این جمعیت شکننده در سال های اخیر زیر بار سنگین مشکلات اقتصادی له شده اند. و با عملی شدن تحریم های آمریکا، باز هم همین بخش ها از جامعه بیشترین آسیب را متحمل می شود. 

با تشدید بحران اقتصادی، اپوزیسیون می تواند یک گزینه ترغیب کننده برای بهبود شرایط اقتصادی باشد که این مساله احتمال برگزاری تظاهرات گسترده تر، متداول تر و خشونت آمیزتر را افزایش می دهد. تظاهرات گسترده تر همچنین احتمال حمایت نیروهای نظامی از اپوزیسیون را نیز افزایش می دهد چراکه خانواده های آنها هم همانند باقی کشور از مشکلاتی نظیر کمبود مواد غذایی و دارو رنج می برند.

انتقال قدرت هرچه سریع تر، بهتر

اما هرگونه چالشی که از سوی مخالفان برای دولت مادورو به وجود آمده باید در اسرع وقت به نتیجه برسد چراکه با مخاطره از دست رفتن فرصت همراه است. اگر خوان گوایدو رهبر اپوزیسیون در چند ماه آینده فشارها برای تثبیت ریاست جمهوری خودخوانده را افزایش ندهد، احتمال کاهش تظاهرات های مردمی در پی فقر و گرسنگی شدید وجود خواهد داشت و بدون شک، مادورو هم از اقدام برای جلوگیری از پیشرفت مخالفان فروگذار نخواهد کرد. اگرچه طولانی تر شدن دوره چسبیدن مادورو به قدرت او را از بی ثباتی کلی سیاسی و اقتصادی رها نخواهد کرد، اما او می تواند از نیروهای بولیواری کوبا برای سرکوب تظاهرکنندگان استفاده کند.

هرچه دوره اعمال تحریم ها علیه ونزوئلا طولانی تر شود، انتقال قدرت نیز سخت تر می شود. تشدید بحران اقتصادی و از دست رفتن امیدها به بهبود به افزایش تظاهرات مخالفان منجر و سبب می شود نیروهای وفادار به مادورو با شدت عمل بیشتری به ناآرامی ها پاسخ دهند. اگرچه بسیاری از فرماندهان نظامی ونزوئلا درپی تهدیدها و هشدارهای ایالات متحده درباره مداخله نظامی در صورت افزایش تلفات تظاهرات عمومی، از چنین سناریویی پرهیز می کنند.

زمان بندی هرگونه انتقال قدرت در ونزوئلا به مذاکرات محرمانه مخالفان و فرماندهان کلیدی نیروهای مسلح بستگی دارد. برای انتقال سریع نسبتا بدون دردسر قدرت، به حمایت بیشتر فرماندهان نظامی منطقه ای و ملی نیاز است و در غیر این صورت،تغییر در قدرت می تواند به درگیری بین واحدهای نظامی مخالف و افرادوفادار به دولت مادورو منجر شود.

پایان مادورو آغاز ونزوئلاست

با این تفاسیر، اگر اپوزیسیون بتواند با فرماندهان نظامی به توافق برسد و مادورو را از قدرت برکنار کند، دولت گوایدو و جانشین آن باید در ابتدا بر احیای بخش های ناامن نفتی و گازی کشور تمرکز کنند. صادرات نفت تا چند سال آینده همچنان منبع اصلی درآمد دولت ونزوئلا خواهد بود و دولت جانشین ونزوئلا مجبور است برای افزایش درآمدهای خود از این بخش، سرمایه گذاری خارجی را به اقدامی کم خطر تبدیل کند که این، روندی دشوار خواهد بود.

به عنوان بخشی از گذار موفق از مادورو دولت اپوزیسیون می تواند با پیشنهاد عفو عمومی بسیاری از نخبگان نظامی و سیاسی را از حمایت از مادورو باز دارد و در عین حال، مانع از نفوذ آنها در بخش کلیدی انرژی شود. این بدان معنی است که دولت جدید نه تنها برای ریشه کن کردن فساد به دردسر خواهد افتاد، بلکه مجبور خواهد شد برای حفظ امنیت سیاسی گاها چشم خود را به روی آن ببندد.

صرف نظر از زمان و چگونگی وقوع آن، خروج مادورو از قدرت قطعی است. اپوزیسیون از ماه های آینده برای افزایش فشارها بر دولت مادورو که با تحریم های نفتی آمریکا درگیر است، استفاده خواهد کرد و هرچه تحریم ها و اعتراضات مخالفان طولانی تر شود، توانایی مادورو برای مبارزه هم کاهش خواهد یافت. در صورت موفقیت اپوزیسیون در برکناری مادورو، راه ونزوئلا برای بهبود تازه آغاز می شود. دولت بعدی که به دلیل معامله ها با نخبگان دوره مادورو برای کسب اطمینان از امنیت قدرت خود محدود می شود، از نظر سیاسی بی ثبات خواهد بود مشکلات سیاسی را چالشی جدی برای حکومت داری و حفظ حمایت عمومی خواهد یافت.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی