کنفرانس ورشو پر از لحظه های عجیب بود

نویسنده: کیتی راجرز

دیپلماسی ایرانی: نشست ورشو قرار بود نشست دشمنان تاریخی ایران باشد که می خواستند علیه دشمن مشترک متحد شوند. اما هر انتظاری از کشورهای شرکت کننده که خود اختلافات عمیق و ریشه داری داشتند برای اینکه همبستگی را به نمایش بگذارند، بیهوده بود.

برای شماری از مقامات دولت ترامپ از جمله مایک پنس، معاون رئیس جمهوری که بیشتر تجربه سیاست خارجی خود را به تازگی کسب کرده، حل مشکل به اندازه به اشتراک گذاشتن یک وعده غذایی ساده به نظر می رسید. پنس چهارشنبه شب در یک شام کاری در ورشو، پایتخت لهستان گفت: «من معتقدم که در حال شروع یک عصر جدید هستیم.» این شام کاری هم بخشی از نشست ترتیب داده شده توسط دولت ترامپ برای گردهم آوردن مقامات اسرائیل و کشورهای خاورمیانه از جمله عربستان سعودی، قطر و یمن به حساب می آمد.

معاون رئیس جمهوری آمریکا گفت مشتاقانه می خواهد ببیند که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و وزرای امور خارجه بحرین، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بعد از این کنفرانس دشمنی را کنار گذاشته و دیدگاه های صادقانه خود را درباره چالش های پیش روی منطقه به اشتراک می گذارند. اما شرکت کنندگان یاد شده در کنفرانس یکدیگر را عمدتا به عنوان دشمن می شناسند و حتی اگر چنین دوستی میانشان باشد، حتی باوجود تشویق های آمریکایی آشکارش نمی کنند.

این مساله از یک سری تعاملات دردناک- یا نبود تعاملات- آشکار بود. در زمان عکاسی از شرکت‌کنندگان، دیپلمات سعودی در دورترین فاصله از نتانیاهو ایستاد. این در حالی است که اگرچه اسرائیل و عربستان سعودی دوستی خود را به نمایش عمومی نمی گذارند، اما از مدت ها پیش در زمینه به اشتراک گذاری اطلاعات همکاری می کنند.

شرایط در نهار کاری روز بعد هم بهتر نشد و به اشتباه مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا را معاون رئیس جمهوری ایالات متحده خطاب کردند. این درست چند دقیقه پیش از آن بود که معاون حقیقی رئیس جمهوری سه تا از نزدیک ترین متحدان آمریکا یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان را به باد انتقاد بگیرد.

در جلسه خصوصی روز پنج شنبه جرد کوشنر، داماد رئیس جمهوری آمریکا و مشاور ارشد او که نظارت بر برنامه افشا نشده صلح خاورمیانه را بر عهده دارد، با نتانیاهو و پومپئو گفت و گو کرد. این در حالی بود که در آن سوی اتاق مقامات عربستان سعودی و امارات متحده عربی حضور داشتند که با مشلات منطقه ای مختص به خودشان درگیر هستند که از نمونه آنها می‌ توان به محاصره قطر توسط ائتلاف تحت رهبری سعودی اشاره کرد. یک مقام قطری نیز در آنجا حضور داشت.

به غیر از نتانیاهو، دیگر شرکت کنندگان در نشست عمدتا وزیر امور خارجه یا دیپلمات هایی در سطح پایین تر بودند. کاخ سفید پیش از نشست از انتشار اسامی و عناوین شرکت کنندگان خودداری کرد و حتی پنجشنبه هم حاضر نشد جزئیاتی در این زمینه را افشا کند. به هر حال، مساله ای که کاخ سفید را شگفت زده کرد، تمایل دشمنان به نشستن در یک اتاق با هم بود و از این رو، حضور هر فردی از منطقه را یک پیشرفت تاریخی برای خود می دانست.

یکی از افرادی که بر جلسه نظارت داشت در توصیف احساسات در اتاق جلسه گفت همگی به نوعی به این مساله می اندیشیند که «بگذارید یک فرصت به آن بدهیم!» و این آن خوش بینی ای نبود که پنس در شام کاری شب پیش از نشست از آن سخن گفته بود.

محاسبات دیپلماتیک پنس در این نشست لزوما همواره با موفقیت همراه نبود و گاهی اوقات واقعیت بر مزایا و هزینه های فعالیت در محیطی مملو از متحدانی که چندان احساس راحتی نمی کردند، بر این محاسبات سایه می انداخت. این مساله در سخنرانی پنس در روز پنج شنبه و زمانی که به مواضع ایران حمله می کرد هم آشکار بود؛ پنس در میانه اظهاراتش اندکی توقف کرد تا آلمان، بریتانیا و فرانسه را مورد انتقاد قرار دهد: «سه کشور رهبری تلاش ها برای ایجاد مکانیسمی برای درهم شکستن تحریم های ما علیه ایران را بر عهده داشتند. زمان آن رسیده که شرکای اروپایی ما از توافق هسته ای ایران خارج شوند.» این اظهارات ناگهانی و عجیب که به طور مستقیم به اروپایی ها اشاره داشت، احتمالا بخشی از تلاش در راستای رویکرد «هنر معامله» دولت ترامپ بودند. در متن اظهارات پنس که پیش از جلسه دست به دست می چرخید، هیچ اشاره ای به درخواست واضح از متحدان آمریکا برای خروج از توافق حاصل شده در سال 2015 نشده بود.

پنس در پایان اولین رویداد مهم دیپلماتیک ترتیب داده شده از سوی دولت ترامپ، برای سفر به آلمان و شرکت در کنفرانس امنیتی مونیخ آماده شد. این در حالی بود که سازمان دهندگان کنفرانس در گزارش سالانه خود به دیدگاه دولت ترامپ به موقعیت این کشور در صحنه جهانی به عنوان یکی از عوامل اصلی نگرانی در میان متحدان دیرینه ایالات متحده اشاره کرده بودند.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34