ثبات قیمت نفت در گرو رویکرد ایران

نویسنده: نیک باتلر

دیپلماسی ایرانی: نتیجه نشست این هفته اوپک در وین نامشخص است. کاهش شدید قیمت نفت برنت به کمتر از بشکه ای 60 دلار و نفت خام وست تگزاس اینترمدیت به کمتر از بشکه ای 50 دلار، برای تولیدکنندگان وابسته به درآمدهای نفتی دردناک شده است. اما تا این لحظه هنوز هیچ توافقی در خصوص کاهش عرضه و میزان آن صورت نگرفته است.

عامل اصلی ناشناخته در محاسبات برای همه آنهایی که درگیر این ماجرا هستند، تاثیر تحریم های جدید و شدیدالحن آمریکا علیه ایران است. اینکه آیا این تحریم ها در قطع درآمد نفتی ایران موفق عمل و این کشور را به بازگشت به میز مذاکره مجبور خواهند کرد؟

افزایش قیمت نفت در سال جاری که در ماه اکتبر به اوج خود رسید (هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال 85 دلار معامله شد)، به دلیل ترس و نگرانی از این مساله بود که شاید اظهارات دولت ترامپ بر مبنای طرحی واقعی برای به صفر رساندن صادرات نفتی ایران بوده باشد. چنین اتفاقی به معنای حذف 2.5 میلیون بشکه نفت در روز از بازار جهانی بود و می توانست برای اولین مرتبه در چند دهه اخیر به کمبود فیزیکی نفت بیانجامد.

از آن زمان به بعد، پیش بینی ها مرتبا تحت اتفاقات متعدد تغییر کرده و از ناخوشایندی آنها کاسته شده است. اولین اتفاق معافیت های اعطا شده از سوی دولت آمریکا برخی از بزرگ ترین مشتریان ایران از جمله هند، چین، ژاپن و کره جنوبی برای شش ماه آینده است. این اتفاق سبب می شود که دست کم نیمی از تجارت های ایران بدون تغییر ادامه یابد. دومین اتفاق این بوده که دونالد ترامپ در اقدامی کاملا حساب شده محمد بن سلمان ولیعهد سعودی را به دردسر انداخته است.قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار مخالف سعودی این فرصت را برای رئیس جمهوری آمریکا فراهم آورد تا خود را به عنوان مدافع شاهزاده محمد نشان دهد. این حمایت به قیمت افزایش تولیدات نفتی عربستان سعودی در چند هفته گذشته به بیش از 11 میلیون بشکه در روز صورت گرفت که این مساله به کاهش شدید قیمت نفت منجر شد.

تاثیر فوریتی این اتفاق کاهش قیمت نفت بوده است. باتوجه به اینکه هرگونه شکاف بالقوه در عرضه پر شده، دیگر دلیلی برای نگرانی از کمبود وجود ندارد. حتی سرعت سقوط قیمت نشان می دهد که در بازار مازاد عرضه هست و به همین جهت ممکن است که سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام به کاهش تولید بیاندیشد.

اما اینکه قیمت نفت در همین سطح کنونی باقی بماند یا خیر، به ایرانی ها بستگی دارد. اینکه آنها در مواجهه با فشارهای ایالات متحده برای پایان دادن به برنامه هسته ای خود، مقاومت می کنند یا به این نتیجه می رسند که توانایی مواجهه مستقیم را ندارند و بایستی در برابر خواسته های آمریکا تسلیم شوند تا زنده بمانند؟ پاسخ این سوال به قضاوت درست از توازن قدرت بستگی دارد.

ترامپ که کمپین خود را برای انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 آغاز کرده، از تهران می خواهد که تسلیم شود؛ اما در همین حال ایالات متحده را در یک درگیری پیچیده تر و غیرقابل پیش بینی در خاورمیانه درگیر کرده که می تواند هزینه های زیادی در بر داشته باشد. دولت ایران در کنترل بماند و سعی دارد از مخاطره افزایش اعتراض های عمومی به مشکلات اقتصادی ناشی از انزوا، جلوگیری کند. اگر ایرانی ها همچنان از مذاکره مجدد بر سر توافق بین المللی هسته ای خودداری کنند، آنگاه این آمریکاست که باید تصمیم بگیرد که می خواهد فشارها را تا چه اندازه افزایش دهد.

این احتمال وجود دارد که سران ایران با حمایت فعالانه دولت های اروپایی از استراتژی تعامل، رویکردی محتاطانه تر اتخاذ کنند. آنها احتمالا امتیازات اندکی قائل خواهند شد تا ایالات متحده را پای میز مذاکره بکشانند و از اعمال تحریم های بیشتر توسط ترامپ جلوگیری کنند. اتحادیه اروپا ممکن است با محاسباتی برمبنای اینکه احتمال شکست ترامپ در انتخابات 2020 وجود دارد، به ایفای نقش میانجی ترغیب شود.

در صورت درست بودن چنین فرضیاتی، این احتمال وجود دارد که حجم قابل توجهی از صادرات ایران ظرف ماه های آینده مجددا وارد بازار شود که این مساله می تواند به مازاد عرضه در بازار و در نتیجه کاهش قیمت ها بیانجامد. صنعت نفت که عمدتا دیدگاه بلند مدت را به شرایط کوتاه مدت ارجحیت می دهد، شرایط را درک خواهد کرد. رهبران آن درباره افزایش قیمت ها هشدار داده اند و تجارت های خود را براساس بازگشت قیمت ها به محدوده 50 تا 65 دلار برنامه ریزی کرده اند. هزینه ها کاهش یافته و بخش نفتی چنین سطحی را قابل قبول می داند.

با این حال، نوسان بیشتر قیمت نفت از نظر سیاسی اجتناب ناپذیر خواهد بود. یکی دیگر از احتمالات نه چندان بعید این است که تحریم ها علیه ایران تشدید شوند و برای مدت زمانی طولانی بر تجارت ایران تاثیر بگذارند. چنین کاهشی در میزان عرضه از سوی این کشور، مساله ای پیش بینی نشده است و می تواند ثبات بازار را بر هم بزند. تاجران و دلالان نفتی در چند هفته آینده به اعصابی بسیار قوی نیاز خواهند داشت!

منبع: فایننشال تایمز / مترجم: طلا تسلیمی