در خاورمیانه جایی برای بی طرفی نیست

نیک باتلر

دیپلماسی ایرانی: مرحله بعدی اختلاف 30 ساله بین آمریکا و ایران با اعمال دور جدید تحریم ها در هفته گذشته علیه جمهوری اسلامی، آغاز شده است. یکی از سوالات ایجاد شده این است که این تحریم ها چه تاثیری بر کشور های منطقه از جمله قطر خواهد داشت. قطری که مشکلی با واشنگتن ندارد و با تهران نیز همراهی می کند اما با شیوه های متفاوتی با این دو کشور تعامل دارد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، خروجش از توافقی هسته ای که باراک اوباما بر سر آن با تهران مذاکره کرده بود، را به یک اقدام نمادین تبدیل کرده است. در ماه مِی، آقای ترامپ تصمیم به خروج از توافق و اعمال مجدد تحریم ها گرفت. در آگوست، ترامپ در توییترش گفت آن کسانی که با ایران تجارت می کنند اجازه نخواهند داشت با آمریکا تجارت داشته باشند. این تهدید به تحریم، تا کنون تاثیرش را گذاشته است و برخی از کمپانی های خارجی مانند توتال فرانسه، سرمایه گذاری های برنامه ریزی شده در ایران را کنسل کرده اند. قطر یکی از کوچک ترین و همچنین ثروتمند ترین کشور های خاورمیانه است. صادرات گاز طبیعی به کشور های مختلفی مانند انگلیس و چین باعث افزایش قابل ملاحظه درآمد این کشور در طول 20 سال گذشته شده است. قطر حدود 865 تریلیون فوت مکعب ذخایر گاز اثبات شده دارد و با دارا بودن بیش از 27 درصد از بازار جهانی گاز طبیعی مایع، بزرگترین صادر کننده دنیا محسوب می شود.

در طول سال گذشته، امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، به خاطر محاصره شدن از جانب چهار کشور به رهبری عربستان سعودی با این اتهام که دوحه حامی تروریسم است، به ایران نزدیک تر شده است. هدف اقدامات این ائتلاف – مانند بستن مرز زمینی بین قطر و عربستان و بستن مرز هوایی بر روی هواپیماهای قطری – وادار کردن دوحه به پایان روابطش با تهران بود اما تاثیر عکس داشت. تجارت بین این دو کشور به سرعت رشد پیدا کرد و کالا های اساسی و غذا از طریق بندر بوشهر به قطر فرستاده می شد. قطر همچنین از آسمان ایران برای پرواز های مسافری اش استفاده کرده است. نتیجه این بود که قطر تسلیم نشد و رو سیاهی اش برای شاهزاده عربستان، محمد بن سلمان، که آغاز گر این محاصره بود، ماند. با این حال، اکنون اقدامات آمریکا علیه ایران شرایط را بغرنج کرده است. پایگاه هوایی بزرگ آمریکا و همچنین 10 هزار نیروی آمریکایی در العدید قطر مستقر هستند. اما نقش ایران نه تنها برای کمک به شکست محاصره اهمیت دارد بلکه به این خاطر که مالک مشترک میدان گازی پارس جنوبی است که ذخایری بالغ بر 1800 تریلیون فوت مکعب از گاز طبیعی و 50 میلیارد بشکه از میعانات گازی، را دارد. حدود دو سوم این ذخایر در آب های قطر قرار دارد؛ مابقی متعلق به ایران است. اگر آمریکا لفاظی هایی را که در این چند ماه داشته است عملیاتی کند و حملاتش را علیه ایران افزایش دهد، دوحه باید تصمیم بگیرد طرف چه کسی است. اولین اقدام عاقلانه برای آمریکا این است که عربستان را مجاب به پایان محاصره کند. اما آن موقع هم معلوم نیست که قطری ها مایل به داشتن نقشی فعال علیه ایران باشند. وزیر دفاع قطر، خالد العطیه، گفته است که کشورش علیه ایران اقدامی نخواهد کرد، و رئیس شرکت هواپیمایی قطر تایید کرده است که هواپیما هایش همچنان به ایران پرواز خواهند داشت.

دوحه حتما به خوبی از خطرات اقدامات انتقام جویانه ایرانی ها آگاه است اگر به کمپین آمریکا علیه ایران بپیوندد. ممکن است اختلافات قدیمی بر سر تقسیم و توسعه میدان گازی پارس جنوبی، دوباره از سر گرفته شود. ممکن است با سنگ اندازی بر سر راه افزایش توان صادراتی گاز قطر، جلوی پیشرفت در آینده گرفته شود. اگر شرایط بالا بگیرد، ایران می تواند در برداشت فعلی قطر از میدان گازی ممانعت ایجاد کند و جلوی صادرات آن را بگیرد. طی چند هفته گذشته، آمریکا از عزم خود برای قرار دادن ایران تحت "فشار شدید" سخن گفته است. قطر هدف اولیه اقدامات آمریکا نیست اما اگر تمام و کمال از خواسته آمریکا حمایت نکند، می تواند اولین قربانی باشد. در خاورمیانه جایی برای بی طرف بودن نیست. 

منبع: فاینشیال تایمز / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33