اهداف سلطان قابوس از دعوت نتانیاهو به مسقط

زیگورد نیوبائر

دیپلماسی ایرانی: میزبانی هفته گذشته سلطان قابوس بن سعید از نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در مسقط ظاهرا باعث شگفتی همگان شده است. قابوس، که دانش آموخته انگلستان و همچنین قدیمی ترین پادشاه دنیای عرب است، از زمان رسیدن به قدرت در سال 1970 نقشی مهم در کاهش اختلافات بین واشنگتن و ایران و اسرائیل و کشور های عربی داشته است.

به عنوان مثال، در آن زمان که شایعه احتمال حمله اسرائیل به ایران در سال 2011 وجود داشت، قابوس به دولت اوباما کمک کرد تا با ایران وارد مذاکره شود و به دنبال آن توافق موقت سال 2013 حاصل شد، که مقدمه ای برای توافق برجام سال 2015 بود.

عمان با دعوت از نتانیاهو نشان داد که شجاعت دیپماتیک قابل توجهی دارد که می خواهد از تنش ها میان دو قدرت منطقه ای – اسرائیل و ایران – بکاهد. مسئله ای که کشور های عربی خلیج فارس آن را قبول نمی کنند.

ماجرای خاشقجی

به احتمال زیاد، زمینه سازی برای دیدار نتانیاهو از فوریه گذشته آغاز شد، زمانی که وزیر امور خارجه عمان، یوسف بن علوی، از مسجد الاقصی در بیت المقدس دیدار کرد و در آنجا خواستار تشکیل دولت فلسطین شد. اما دیدار نخست وزیر اسرائیل همزمان با افزایش خشم بین المللی به خاطر قتل روزنامه نگار سعودی، جمال خاشقجی، در کنسولگری عربستان در استانبول شده است. 

از دید عمان، مسئله خاشقجی که باعث ایجاد اختلاف بین ترکیه و شاهزاده عربستان شده است، به بی ثباتی در خاورمیانه دامن خواهد زد.
مسقط معتقد است که اسراییل یک نیرو ثبات دهنده در خاورمیانه است، به ویژه در حال حاضر که تنش ها بین عربستان و ترکیه بالا گرفته است و به همین خاطر می خواهد با حمایت از روند صلح تحت رهبری آمریکا و دعوت علنی از نتانیاهو و محمود عباس، رئیس حکومت خودگردان فلسطین ثبات را در منطقه تقویت کند.

اما عمان نیز به این نتیجه رسیده که افکار عمومی عرب به شدت به نفع فلسطین است؛ به همین خاطر هم قابوس بلافاصله پس از دیدار با نتانیاهو، نامه ای شخصی به عباس فرستاد و در آن توضیح داد که حامی تشکیل دولت فلسطین است. قابوس دو روز پیش از سفر نتانیاهو با عباس دیدار کرده بود.

علوی، وزیر امور خارجه، پس از دیدار با نتانیاهو تاکید کرد که عمان به دنبال "میانجیگری" بین اسرائیل و فلسطین نیست، بلکه می خواهد این دو کشور را به هم نزدیک کند. وی افزود: "نقش اصلی ما در روند صلح بین اسرائیل و فلسطین، همسو با دولت آمریکا است. ایجاد یک دولت فلسطینی ضرورتی استراتژیک است و بدون آن منطقه هرگز به ثبات نخواهد رسید. "

روابط عمان با اسرائیل

اگر چه عمان و اسرائیل در حال حاضر از روابط رسمی دیپلماتیک برخوردار نیستند، اما دو کشور پیش از ورود نتانیاهو، از طریق مرکز تحقیق و آب شیرین کنی خاورمیانه که در مسقط مستقر است و در آن دانشمندان اسرائیلی، فلسطینی و عرب برای امنیت آب با یکدیگر همکاری می کنند، روابطی سطح پایین با یکدیگر داشته اند.
از میان تمام پادشاهی های عربی، عمان دوستانه ترین وابط را با ایران دارد. ایران انتقاد چندانی به تصمیم قابوس برای میزبانی از نتانیاهو نکرد چون هیچ بیانیه ای از طرف پرزیدنت حسن روحانی و یا آیت الله خامنه ای صادر نشد. سایر کشور های عربی و فلسطین نیز به این دیدار اعتراضی نکردند.

کنار آمدن با سعودی ها

با وجود این که عمان اعلام کرده که قصد ندارد میان اسرائیل و فلسطین واسطه شود و تنها پیشنهادانی برای برداشتن موانع از سر راه دارد، اما مسقط می داند که هیچ معاهده جامع صلحی میان دو طرف بدون پشتیبانی عربستان سعودی حاصل نمی شود. به همین خاطر، به نظر می رسد قابوس می خواهد بین نتانیاهو، ترامپ و محمد بن سلمان میانجی گری کند.

برای کمک به محمد بن سلمان، قابوس می خواهد حمایت کشور های عربی را از عربستان تقویت کند و همزمان با استفاده از مسئله اسرائیل و فلسطین، رابطه واشنگتن، ریاض و بیت المقدس را مستحکم کند تا با ایجاد دولتی فلسطینی، ثبات به خاورمیانه باز گردد.

در همین راستا، به نظر می رسد هواپیمای نتانیاهو به مقصد عمان از فراز عربستان پرواز کرده است، اقدامی که پیش از آن به اطلاع مقامات سعودی رسیده بود. 

از آنجایی که سلطان قابوس روابط نزدیکی با ایران، که بزرگترین دشمن اسرائیل است، دارد، به عنوان بخشی از هدفش برای کاهش تنش در منطقه، خودش را آماده میانجی گری بین تهران و واشنگتن و بین تهران و بیت المقدس کرده است. با توجه به تصمیم ترامپ برای از بین بردن برجام و ناتوانی اش در مذاکره مجدد با تهران، قابوس احتمالا به این نتیجه رسیده است که با وارد کردن مستقیم نتانیاهو به مذاکره با ایران، مسیر کاهش تنش بین آمریکا و ایران، نیز ممکن است از بیت المقدس بگذرد.

همانطور که قابوس در سال 2011 با همکاری واشنگتن، از وقوع جنگ بین اسرائیل و ایران جلوگیری کرد، احتمالا دوباره با دعوت نتانیاهو و از طریق تسریع روند صلح بین اسرائیل و فلسطین، می خواهد برای کاهش تنش بین آمریکا و عربستان مداخله کند.

منبع: لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33