قتل خاشقجی آغازگر تحولات بزرگ منطقه خواهد بود؟

نویسنده: علی موسوی خلخالی، سردبیر دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: در نشست این هفته بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، هنگامی که خبرنگاری درباره قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار مشهور عربستانی پرسید، او تلاش کرد با احتیاط پاسخی دیپلماتیک بدهد و از کنار موضوع با بیان این که «تا روشن شدن موضوع از هر گونه اظهار نظری خودداری می کند»، بگذرد. سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان تنها مقامی نیست که نسبت به این حادثه واکنش نشان نداده است بلکه تمامی مقام های رسمی کشورمان نسبت به حادثه قتل جمال خاشقجی سکوت اختیار کرده اند و تلاش می کنند با احتیاط تنها نظاره گر روند امور باشند.
نه تنها ایران بلکه کشورهای عربی، روسیه و چین نیز نسبت به این حادثه سکوت اختیار کرده اند یا اگر هم موضع گیری ای کرده اند بسیار ساده و گذرا بوده است. به نظر می رسد تمامی آنها از رویدادی آگاه هستند که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان قرار است پس از طی شدن روند پرونده خاشقجی روی دهد. 

در این رابطه عمدتا دو مساله پیش بینی می شود. یکی این که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که قبلا سعد حریری، نخست وزیر لبنان را در خاک خود نگه داشته بود و او را به بدترین شکل ممکن مورد توهین قرار داده بود و با هیچ واکنشی هم مواجه نشد و همچنین بیش از 300 مقام و تاجر و شاهزاده را روانه زندان و شکنجه گاه های مخفی اش کرد و کسی به او اعتراض نکرد، گمان می کرد با کشتن جمال خاشقجی هم آب از آب تکان نمی خورد و این بار هم کسی به این اتفاق واکنشی نشان نمی دهد. به نظر می رسد او فکر می کرد مثل صدام حسین که مخالفانش را در هر نقطه ای از جهان حتی در قلب لندن و پاریس ترور می کرد و کسی خورده ای به او نمی گرفت، او هم می تواند همان رفتار را پیش ببرد و کسی هم به او اعتراضی نکند. به ویژه که نبض انرژی جهان در دستان اوست و جامعه جهانی به خاطر قیمت نفت هم که شده واکنشی نشان نخواهد داد. اما بر خلاف انتظارش ناگهان با واکنش شدید جامعه جهانی روبه رو شد و شاهدیم که روز به روز هم عرصه به او تنگ تر می شود. تا آن جا که همان عواملی که مقدمه به قدرت رسیدن او را فراهم آورده بودند حالا صحبت از کنار زدن او می کنند. در رسانه های غربی به ویژه رسانه های انگلیسی و امریکایی این روزها گزارش ها و مقالات زیادی علیه محمد بن سلمان می خوانیم و می بینیم که می گویند پیشنهادهایی برای کنار زدن او مطرح شده است.

دومین مساله چیزی است که بسیار کارشناسان و صاحب نظران و اهالی خبره مطرح می کنند. آنها در ابتدا یک سری سوال ها را می پرسند از جمله این که چرا محمد بن سلمان باید دست به چنین کاری می زد؟ چرا کنسولگری عربستان در استانبول را انتخاب کرد؟ چرا اصلا در خود کنسولگری دست به این کار زد؟ هدفش از این کار چه بود؟ او با این کار قصد داشت چه پیامی را به چه کسانی برساند؟ آنها سپس بدون این که بتوانند پاسخ قطعی برای این پرسش ها بیابند، می گویند از آن جا که پاسخ های این سوال ها مبهم است و این ابهام شبهاتی ایجاد می کند، بنابراین احساس می شود که به اصطلاح، کاسه ای زیر نیم کاسه است. آنها معتقدند محمد بن سلمان فریب امریکایی ها را خورده که گفته بودند در امور داخلی کشورهای عربی و روابط دو جانبه آنها دخالت نمی کنند. همان طور که وی جنگ یمن را به راه انداخت و بحران قطر را به بدترین شکل ممکن رقم زد و کسی به او معترض نشد. مثلا باقر بیان جبر زبیدی، وزیر اسبق کشور عراق در حساب اینستاگرام خود نوشت همان سناریویی که امریکایی ها با صدام حسین بر سر کویت دنبال کردند و تعمدا به او آدرس غلط دادند این بار بر سر محمد بن سلمان آورده اند. 

کارشناسان امور ترکیه نیز می گویند که اطلاعات مربوط به قتل خاشقجی را سازمان امنیت ترکیه، میت، مدیریت و هدایت می کند و در سناریویی کاملا آگاهانه به صورت قطره چکانی اطلاعات مربوطه را در اختیار رسانه ها قرار می دهد و کاملا هم آگاه است که مبادا از اولویت خبری خارج شود. حتی افشای پیشنهاد کمک 5 میلیارد دلاری عربستان به ترکیه با هدف سرپوش گذاشتن بر قضیه قتل خاشقجی نیز به اعتقاد آنها توسط دستگاه امنیت ترکیه افشا شد تا علاوه بر رسوایی این کارت عربستانی ها را هم بسوزانند. 

تمامی کسانی که به قضیه قتل جمال خاشقجی به دیده تردید می نگرند، بر این اعتقادند که با نگاهی به آن چه در رسانه های غربی می گذرد، به خصوص آن جا که از لزوم تغییر محمد بن سلمان از ولیعهدی صحبت می شود و از منابع مختلف در این رابطه نقل قول می شود، حکایت از سناریویی دارد که قرار است کل منطقه را درنوردد. سناریویی که ظاهرا از قبل طرح ریزی شده بوده و دنبال بهانه ای برای اجرا می گشته و قتل خاشقجی این بهانه را به دست آنها داده است. برخی منابع آگاه می گویند که اسرائیلی ها در خفا به امریکایی ها و دستگاه های امنیتی اروپایی ها گوشزد کرده اند که محمد بن سلمان فرد خطرناکی است که نباید به پادشاهی برسد و باید به شکلی کنار زده شود که به معنای پایان دوره او باشد. در این میان برخی دو جانبه بازی کردن امارات متحده عربی را نیز دور از ذهن نمی دانند. 

به اعتقاد کارشناسان، کنار رفتن محمد بن سلمان به معنای پایان تفکر و دستورالعملی است که او دنبال می کرد و این پایان می تواند آغازگر تحولات بزرگی در منطقه خلیج فارس و جهان عرب و کلا غرب آسیا باشد.