گزارش اکونومیست از ناپدید شدن جمال خاشقجی، منتقد سعودی

دیپلماسی ایرانی: اینک پنج روز است که دوستان و همکاران در عجب هستند که چه بلایی سر جمال خاشقجی آمده است، روزنامه نگار برجسته سعودی که در تبعید خودخواسته زندگی می کند. 2 اکتبر او به کنسول سعودی در استانبول سر زد تا کارهای اداری خود را انجام دهد. احساس ناامنی داشت و از نامزد خود خواست بیرون در منتظر بماند و اگر پیدایش نشد با یکی از اعضای حزب حاکم بر ترکیه تماس بگیرد. از آن زمان دیگر کسی او را ندیده است. آشنایان هراس آن داشتند که وی در داخل کنسولگری بازداشت شده و یا ربوده شده باشد و برخلاف خواسته اش با پرواز به عربستان بازگردانده شده باشد.

طی چند روز بعد پلیس ترکیه ادعاهای هراسناکی مطرح کرد: آقای خاشقجی در داخل کنسول سفارت توسط مردی که از سعودی به آنجا پرواز کرده بود به قتل رسیده است. آنها افزودند جسدش هم احتمالا از طریق یک اتومبیل نیست و نابود شده است.

مقامات سعودی این حرف ها را "اتهامات بی اساس" خوانده اند و اصرار دارند او امن و امان از سفارت خارج شده است. هیچ یک از طرفین شواهدی منتشر نکرده اند، بعد از آن رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز بر سردرگمی ها افزود، او گفت هنوز امید دارد خبر خوبی بیرون بیاید. کارآگاهان تُرک دارند کار می کنند تا پازل اتفاقاتی که بیرون کنسولگری رخ داده را کنار هم بچینند. آنچه در داخل به وقوع پیوسته یک راز باقی خواهد ماند (سعودی ها به راحتی می گویند که دوربین های مدار بسته داخل کسنولگری ضبط نمی کنند).

هیچ سری در این که عربستان سعودی احتمالا می خواسته آقای خاشقجی را خاموش کند نهفته نیست، منتقد ولیعهد قدرتمند عربستان، محمد بن سلمان. به طور پیوسته به عربی می نوشت، ستونی ثابت در واشنگتن پست داشت و با بی شمار دیپلمات و روزنامه نگار ارتباط نزدیک داشت.

بیش از یک سال بود که از این عرصه برای نقد سرکوب های فزاینده در عربستان سعودی استفاده و ایده پایان بخشیدن به جنگ در یمن را مطرح می کرد. اما به سختی می شد او را رادیکال خطاب کرد. آقای خاشقجی از جمله نخبگان سعودی و به خاندان سلطنتی نزدیک بود. در دهه 2000 او به ترکی الفیصل، رئیس سابق سازمان جاسوسی عربستان که بعدها سفیر سعودی در بریتانیا و آمریکا شد مشاوره می داد. او اغلب تاکید داشت که نقدهای او "نصیحت" است و او قصد زیر سوال بردن پادشاهی را ندارد. 

به دلیل ارتباطاتش خبر ناپدید شدن او پوشش خبری گسترده ای یافت، اما اتفاق غیر معمولی نبود. ولیعهد عربستان سال گذشته در پاکسازی به بهانه فساد بیش از 100 نفر از شاهزادگان و وزرا را بازداشت کرد. ده ها تن از آنها در محبس پوسیدند، برخی از آنها ممکن است با مجازات اعدام روبه رو شوند.

شگفت انگیز است که سعودی ها، سعد حریری نخست وزیر لبنان را هم در ماه نوامبر دو هفته در زندان در لبنان بازداشت کردند. حتی اتفاقی که برای خاشقجی افتاد نیز در خارج از ترکیه مسبوق به سابقه است. در ماه مارس لجین الهذلول، فعال حقوق زنان در ابوظبی بازداشت شد و با هواپیما به عربستان منتقل شد، او از آن زمان در زندان است.

آقای اردوغان همین حالا در شرایط بدی با عربستان سعودی قرار دارد، بخشی از آن به خاطر حمایت او از قطر در جریان مشاجراتش با همسایگانش است. آقای اردوغان اقتدارگرا خود نیز سردسته رهبرانی است که روزنامه نگاران را به زندان می اندازند. سعودی هایی که قصد دفاع از خاندان سلطنتی را دارند از همین نقطه ضعف استفاده می کنند تا تحقیقات ترکیه را بی اعتبار کنند.

واکنشی که حائز اهمیت است این که اگر ولیعهد عربستان منتقد مذکور را در استانبول ربوده و یا کشته باشد، ملک التجاری که قصد سرمایه گذاری کلان در جریان کنفرانس ریاض در اواخر این ماه را داشته ممکن است در تصمیم خود تجدید نظر کند. در آمریکا، جایی که آقای خاشقجی ساکن آن بوده، تعدادی از نمایندگان کنگره خشم خود را بروز داده اند. کریس مورفی، سناتور دموکرات گفته است: "اگر حقیقت داشته باشد گسست بنیادینی در روابط ما رخ خواهد داد."

پرسش نهایی این است که خود سعودی ها چه واکنشی نشان خواهند داد. شاهزاده محمد از پیشتیبانی قدرتمندی در داخل سود می برد، هر چند به بخشی از برنامه هایش رونق افتاده است. صداهای منتقد اندکی در داخل عربستان سعودی باقی مانده است. آقای خاشقجی در یکی از آخرین مکالماتش به خاطر کیش شخصیتی که ولیعهد را فراگرفته است ابراز تاسف کرده بود. او گفته بود: "رسانه ها اجازه بحث راجع به مشکلات را ندارند، چرا که نشانه ای از ضعف قلمداد می شود." 

حالا از نظرها پنهان شدن او، خود به مشکل دیگری تبدیل شده است.

منبع : اکونومیست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33