ترکیه و ایران؛ یک راهبرد برای دشمن مشترک

جام جم آنلاین: ارزش لیر ترکیه طی دو سال اخیر و با افزایش تنش‌های آنکارا با واشنگتن همزمان با بازداشت آندره برونسون کشیش آمریکایی در اکتبر 2016، قرار داد خرید اس 400 از روسیه و نیز ابطال قرار داد جنگنده های اف 35 به ترکیه از سوی کنگره آمریکا سقوط بیش از 100 درصدی را شاهد بوده بطوریکه از 3.1 برای هر دلار در اواخر سال 2016 به 6.3 رسیده است.
 تصویر ترکیه و ایران؛ یک راهبرد برای دشمن مشترک
دولتمردان ترک برای مدیریت این بحران اقتصادی اقدامات مختلفی را طی دو سال گذشته دنبال کرده اند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- گسترش روابط اقتصادی با روسیه و شرق و تلاش برای صادرات بیشتر به این کشورها و ترغیب آنها به سرمایه گذاری در ترکیه.

- استفاده حداکثری از فرصت محاصره اقتصادی قطر از سوی امارات، عربستان، بحرین و کویت در اواسط سال 2017.

- فراخوان اردوغان و دیگر مقامات دولتی برای خارج کردن دلار و طلا از خانه ها و به گردش در آوردن آن در اقتصاد.

- دستور به لزوم انجام همه معامله های اقتصادی در ترکیه صرفاً با پول ملی.

- روی آوردن به تجارت دو جانبه با استفاده از ارزهای ملی کشورها که با چین، ایران، هند و روسیه و برخی دیگر کشورها به امضا رسیده و در حال عملیاتی شدن است.

- افزایش نرخ تسهیلات بانکی از 18 به 24 درصد.

از سوی دیگر، ایران نیز به واسطه جنگ اقتصادی که توسط ترامپ و طی دوره زمامداری وی بر امریکا شکل گرفته و با خروج این کشور از برجام رنگ و بوی جدیتری به خود گرفته دچار بحران های اقتصادی و مالی شده که نتیجه آن آشفتگی بازار و افزایش چند برابری قیمت ارز از فروردین ماه امسال است که شرایط اقتصادی کشور را با چالش سختی روبرو کرده است.

اگرچه این تصمیم آمریکا با مخالفت جهانی روبرو شده و همه کشورهای دنیا به جز دو رژیم مخالف با جمهوری اسلامی از این تصمیم ابراز تاسف کرده اند اما در هر صورت بسیاری از آنها علیرغم میل باطنی مجبور به تبعیت از تحریمهای آمریکا علیه ایران هستند زیرا ممکن است تبعات آن گریبانگیرشان شود.

در این خصوص میتوان به نزدیکترین متحد ایران یعنی عراق اشاره کرده که علیرغم محکوم کردن این اقدام، تصمیم به خارج کردن دلار از گردونه تجارت با ایران گرفته و تبعاً احتیاط بیشتری نیز در روابط اقتصادی به خرج خواهد داد تا تحریمها دامنگیر این کشور نیز نشود.

با نگاهی به شرایط اقتصادی ایران و ترکیه میتوان دریافت که هر دو کشور در شرایط کنونی شباهتهای زیادی به یکدیگر دارند و در نمای کلی از بحران مشترکی رنج می برند.

جمهوری اسلامی ایران در دوره گذشته تحریمها پیش از برجام و با افزایش فشار همه جانبه تصمیم به مبادلات تجاری با استفاده از پولهای ملی و نیز مبادله کالا به کالا گرفت تا بتواند شرایط سخت دوره گذشته را پشت سر بگذارد اگرچه برای دور زدن تحریمها نیز فعالیتهای زیادی داشت.

این تجربه نسبتاً موفق در دوره گذشته امروز از سوی دولتمردان آنکارا مورد توجه قرار گرفته و اردوغان به هر کشوری که سفر می‌کند از لزوم تدوین سازوکار تجارت با پول ملی سخن می گوید.

مهر ماه سال 96 یعنی درست در آغاز بحران اقتصادی ترکیه، بین بانک های مرکزی ایران و ترکیه تفاهمنامه ای امضا شد که به واسطه آن دو کشور می توانند با پول ملی یکدیگر به صورت مستقیم تجارت کرده و دلار و یورو به عنوان ارز مرجع از مبادلات آنها حذف شد.

این سیاست از سوی اردوغان در ماههای اخیر با جدیت دنبال میشود و در هر نشستی که حضور میباید از جمله نشست سران شورای کشورهای ترک زبان که دو هفته پیش در قرقیزستان برگزار شد، از این تفاهمنامه‌ها یاد کرده و به عنوان یک الگو خواهان توسعه آن به سایر کشورها است که تا به حال چین و روسیه نیز به آن پیوسته یا از آن حمایت کرده اند.

از آنجایی که تجارت ایران و ترکیه در حال حاضر بالغ بر 13 میلیارد دلار است و قرار است این رقم طی سالهای آینده به 30 میلیارد دلار برسد و نیز از آنجایی که چشم انداز روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه و ایران با آمریکا حداقل در دوره ترامپ روشن و مثبت نیست بهترین راه عبور از این گردنه سخت و دشوار برای هر دو کشور افزایش روابط اقتصادی بر مبنای پول ملی، توسعه این تفاهمات دو جانبه به سه و چند جانبه و تلاش برای محکومیت اقدامات یکسویه آمریکا در حوزه بین‌المللی است که دو کشور میتوانند با اراده ای که وجود دارد به اهداف دست پیدا کنند.

این موضوع وقتی ملموستر به نظر می رسد که توجه داشتیم ایران و ترکیه اقتصادهای مکمل یکدیگر بوده و میتوانند حتی بیش از 30 میلیارد یعنی تا 50 میلیارد دلار نیز تجارت خود را افزایش دهند که به سود هر دو طرف خواهد بود.

علی حیدری - کارشناس مسائل ترکیه