فرصت نشست تهران را دریابیم

دیپلماسی ایرانی: باید تغییرکرد. باید نگاه را اصلاح کرد. در دنیای سیاست و نظام بین الملل مهم نیست که حق در کدام سو قرار گرفته، مهم آن است که منافع در کدام سمت و سو تامین می شود. نباید به بهای پیروزی در سرزمین های دور، در درون باخت. نباید خود و ظرفیتی به نام ایران را حرام کنیم. در مقابله با ترفندهای ایران هراسی باید سعی کنیم حضور ایران در منطقه و نظام بین الملل عامل ایجاد آرامش و صلح باشد.   

در ادامه نشست های آستانه، سوچی و آنکارا، تهران روز جمعه (16-6-97) میزبان سران روسیه و ترکیه خواهد بود. برگزاری این نشست در حالی که رسانه ها از احتمال آغاز عملیات ادلب سخن می گویند، بر حساسیت این نشست افزوده است. چگونگی عملیات ادلب، تداوم گفتگوی های صلح، تاکید بر یافتن راهکارهای سیاسی، ترسیم آینده سوریه و.. مهمترین محورهای نشست تهران خواهد بود. گفتگوی های سوریه با ابتکار مسکو و مشارکت ترکیه و همراهی ایران آغاز شد و نحوه شکل گیری این گفتگوها خود راهنمای رسیدن به تحلیل جایگاه کشورها در نشست های بحران سوریه است.

نشست تهران در حالی برگزار می شود که ایران، روسیه و ترکیه درگیر بحران اقتصادی ناشی از تحریم های امریکا هستند. این موضوع اگرچه گفته می شود از موضوعات حاشیه ای نشست است، اما از منظری می تواند در وضعیت جاری حاشیه ای باشد که  اصل را به سایه می افکند.

در روزهایی که افکار عمومی مردم ایران درگیر نوسانات قیمت دلار بوده و بخش مهمی از مردم آن را محصول سیاست خارجی می دانند، نشست تهران بیش از کمک به آرامش روانی مردم، برای تهران نوعی مانور و قدرت نمایی سیاسی در سطح منطقه ای و بین المللی است.

بدیهی است که در صحنه سیاست و روابط بین الملل باید از گفتگوها خصوصا در عرصه های مورد اختلاف حمایت کرد، اما باید توجه داشت که گفتگوها در چه بستری انجام شده و اهداف مذاکرات چیست؟ در سه گانه ایران، روسیه و ترکیه سه کشور جایگاه متفاوت در منطقه و نظام بین الملل داشته و دارند. ایران استثنایی در نظام بین الملل است که نگاه ایدولوژیک آن سبب شده است تنها مانده و به معنای واقعی هیچ متحد استراتژیکی نداشته باشد. روسیه فراغ بال از نگاه ایدولوژیک در هر شرایطی به تامین منافع منطقه ای و بین المللی خویش اندیشده و از هر فرصتی از جمله بحران سوریه برای  تامین آن استفاده می کند. در حالی که تهران و تل آویو به عنوان دو خصم به یکدیگر می نگرند، مسکو و تل آویو در بهترین شرایط رابطه بوده و در سکوت روس ها مواضع جبهه مقاومت بارها و بارها در ماه های اخیر بمباران شده است. ترکیه در عین عضویت در ناتو و تدوام شراکت راهبردی با غرب، فرصت شناسی است که نه تنها توانسته روابط آنکارا- مسکو را از بحران دور کند، بلکه با روسیه در سوریه به تفاهم نسبی دست یافته و سطوح روابط خود با مسکو را بیش از پیش ارتقا دهد. خرید اس 400، قرارداد تاسیس نیروگاه های هسته ای، انعقاد قراردادهای مختلف از جمله افزایش واردات گاز، تنها بخشی از سیاست تبدیل تهدید به فرصت در روابط مسکو و آنکارا بوده است.

با مدنظر قراردادن معادلات منطقه ای و شرایط بین المللی و با نگاهی به شرایط داخلی ایران، روسیه و ترکیه به عنوان سه بازیگر اصلی در بحران سوریه، به نظر می رسد نتایج گفتگوهای صلح سوریه بیش از آن که سبب تقویت جایگاه ایران در معادلات شده باشد، سبب خروج نسبی ترکیه از بن بست سوریه و تقویت جایگاه روسیه به عنوان عنصر اصلی و تمام کننده در بحران سوریه شده است. با توجه به اینکه امنیت اسرائیل مهمترین اولویت غرب در خاورمیانه است، تقویت روسیه و بهبود شرایط ترکیه در سوریه معادله ای است که غرب و اسراییل نیز به  آن راضی هستند. در فراز و نشیب های بحران سوریه غربی ها و شرکای منطقه ای آنان می دانند که در روسیه و ترکیه در قیاس با ایران برای منافع کلان آنها خطری نداشته و منافع استراتژیک آنها را رعایت خواهند کرد.
البته سوریه هنوز تا رسیدن به ثبات و آرامش راهی دراز دارد، اما در بازی پیچیده و چند وجهی حاکم بر منطقه و نظام بین الملل تحقق این راه می تواند به بهای تعضیف و یا حذف ایران از معادلات سوریه بینجامد. متاسفانه ما در روزهایی که با گرفتار شدن در تور داعش در خارج از مرزها مشغول بودیم از خویش غفلت کردیم و امروز با شرایطی مواجه هستیم که تل آویو نه در مرزهای جولان بلکه در عراق نیز ما را تهدید کرده و العبادی، متحد به اصطلاح راهبردی ما به راحتی و البته در اقدامی عقلایی بر ترجیح منافع عراق بر ایران تاکید می کند. داخل پرانتز آن که اگر شرایط سخت شود، لبنان نیز می تواند همین راه را طی کند.

در این میان مذاکره در مورد مبادلات با پول ملی میان ایران، روسیه و ترکیه با توجه به تحریم های اعمالی امریکا  بر سه کشور از مهمترین حاشیه های اجلاس تهران هستد.

به نظر می رسد مبادله با پول ملی برای تهران، مسکو و آنکارا رویایی است که بیش از آن که میدان و قدرت عمل داشته باشد،  واکنشی عصبی برای آرامش روانی افکار عمومی سه کشور مورد تحریم است.

باید توجه داشت تحریم های اعمال شده بر تهران، مسکو و آنکارا علل و ماهیت متفاوت داشته و نباید آنها را از یک جنس و اثر تلقی کرد. فارغ از همه اینها در جهانی که یورو در سایه دلار است، مبادلات با ریال، روبل و لیر چندان محل طرح و اثر موثر عملی ندارند.

نکته مهم آنکه حفظ و تقویت جبهه مقاومت نه تنها اولویت مسکو و آنکارا در سوریه نیست، بلکه حداقل ترکیه به آن نگاه منفی دارد. توجه داشته باشیم سوریه برای مسکو ابزار تنظیم معادلات منطقه ای و بین المللی و برای ترکیه موضوع مرتبط با تمامیت ارضی و امنیتی این کشور است. معامله و دریافت مابه زای مناسب توسط مسکو و رفع نگرانی آنکارا از مسئله کردها، می تواند سبب شود ملاحظات ایران به حاشیه بحران سوریه رانده شود.

بدانیم و آماده باشیم در روزهای پسا برجامی و با جدی شدن حساست های موشکی، سوریه بدون ایران در آینده می تواند محل توافقی برای مسکو، آنکارا، تل آویو، واشنگتن و بروکسل شده و در روزهای سخت ایران، شرایط را برای تهران سخت تر کند. در فرصت کم، درک موقعیت و شجاعت تصمیم به موقع در سیاست خارجی و داخلی خود می تواند مهمترین عامل خنثی سازی بسیاری از توطئه های دشمنان ایران باشد.