چشم‌ انداز تشکیل «محور تحریمی ‌ها» علیه ترامپ

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ زمانی که از اعمال تعرفه ها بر واردات فولاد از چین سخن می گفت، تاکید کرد: «پیروزی در جنگ تعرفه ها بسیار ساده است.» پس از آن، رئیس جمهوری آمریکا در اقدامی سرعتی تحریم ها علیه ایران را که با اجرای برجام لغو شده بود، مجددا اعمال کرد و از تشدید تحریم ها علیه روسیه و پس از آن ترکیه خبر داد.

تا اینجای کار شرایط به نفع آمریکا پیش رفته است. چین به این نتیجه رسیده که مازاد تراز تجاری قابل توجه با آمریکا سبب شده تدابیر واشنگتن بر پکن تاثیر بیشتری بگذارند تا تدابیر تلافی جویانه پکن بر واشنگتن. ارزش روبل روسیه، ریال ایران و لیر ترکیه هم به شدت افت کرده که تاییدی بر موقعیت آمریکا به عنوان یک وزنه قدرتمند در بازارهای مالی است.

اما شاید ترامپ بیش از اندازه آسان به خواسته هایش رسیده باشد. به رغم همه خسارت های اقتصادی وارد شده به کشورهای هدف رئیس جمهوری آمریکا، اما دلیل اصلی اعمال این تدابیر سیاسی بوده است. انتظار بر این است که همانطور که کیم جونگ اون رهبر کره شمالی در نتیجه ترکیبی از تهدیدهای «خشم و آتش» ترامپ و تشدید فشارهای اقتصادی پای میز مذاکره آمده، مقامات مسکو و تهران هم در پی افت ارزش ارزهای خود در واکنش به تحریم ها، در برابر واشنگتن تسلیم شوند. ترکیه نیز برای آزاد کردن کشیش آمریکایی که به اتهام مشارکت در کودتای نافرجام 2016 تحت بازداشت خانگی به سر می برد، تحت فشار قرار گرفته است.

اما مگر هدف از تحریم ها، منزوی سازی یک کشور نیست؟ اجرای یک استراتژی از تنگه بوسفور تا پکن می تواند نتیجه عکس دهد. رویکرد گسترده ترامپ در تحریم رقبای سرکش می تواند به تشکیل محور تحریمی ها بیانجامد.

هر یک از کشورهای ایران، ترکیه، روسیه و حتی چین شاید به تنهایی در برابر فشار آمریکا آسیب پذیر باشند. اما اگر این کشورها همزمان تحت فشار قرار گیرند، حمایت و توانایی مشترک آنها ادر ایجاد آشفتگی می تواند تدابیر ایالات متحده را به اقدامی غیر سازنده تبدیل کند. شاید حتی تحریم ایران و ترکیه به صورت همزمان می توانست موثر واقع شود، اما با وارد شدن روسیه و چین به این معادله، قدرت ژئوپولتیک تحریمی ها قابل توجه است.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در واکنش به تعرفه های جدید آمریکا علیه خود، به وضوح به این چرخش ژئوپولتیک اشاره کرد و گفت کشورش می تواند دوستان جدیدی بیابد. پس از این اظهارات هم با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه تلفنی تماس گرفت. حتی پیش از اعمال تعرفه ها هم اردوغان به دلیل خودداری واشنگتن از تحویل فتح الله گولن، روحانی ترک که در طراحی توطئه کودتای نافرجام متهم می داند، دل خوشی از دولت ترامپ نداشت. ترکیه از مدتی پیش با روسیه گرم گرفته و سامانه دفاع موشکی اس 400 به این کشور سفارش داده بود که نشانه فاصله گرفتنش از دفاع هوایی یکپارچه ناتو است.

نقش ترکیه در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی اهمیت زیادی دارد، چراکه در نقطه ارتباط اروپا و آسیا قرار دارد و با روسیه، ایران، عراق و سوریه مرزهای زمینی و آبی دارد. در حقیقت، این موقعیت استراتژیک یکی از دلایلی بود که در ابتدای امر ایالات متحده عضویت ترکیه را در ناتو خواستار شد. و دقیقا به همین دلیل روسیه می تواند از اقدام ترامپ در جهت تحریم هم‌زمان مسکو و آنکارا سود ببرد.

ایران و ترکیه هر دو در پی کاهش شدید ارزهای ریال و لیر در برابر دلار با آشفتگی های داخلی مواجه شده اند، اما دولت های این کشورها نشان داده اند که توانایی مقابله با اعتراض ها را دارند. در شرایط کنونی هم انتظار می رود دولت های حسن روحانی در ایران و رجب طیب اردوغان در ترکیه با حمایت چین و روسیه با ناآرامی های داخلی مقابله کنند و شدت اظهارات علیه آمریکا را به حداکثر برسانند.

اگر در آینده نزدیک دست کم یکی از اهداف ترامپ دچار مشکل نشود، آستانه تحمل بدون تغییر نظام یا آغاز روند تغییر نظام، رد خواهد شد. عمران خان، نخست وزیر جدید پاکستان که به شدت به سرمایه گذاری های چین وابسته است، حمایت خود را از ترکیه در برابر آمریکا اعلام و از روسیه پیشنهاد کمک نظامی دریافته کرده است. این اتفاق می تواند یک تکه دیگر در ایجاد ارتباط مرزی بین ترکیه، ایران و چین باشد.

مواجهه همزمان ترامپ با محور تحریم شدگان روابط بین المللی را شفاف می سازد. رئیس جمهوری آمریکا همگان را مجبور کرده موضع دقیق خود را مشخص کنند. اما در این روند از درایت آبراهام لینکلن برخوردار نیست. در زمان جنگ های داخلی وزیر امور خارجه وقت آمریکا گفت ایالات متحده بایستی برای تنبیه بریتانیا، به کانادا حمله کند. پاسخ لینکلن این بود که در هر بازه زمانی بایستی یک جنگ را پیش برد و بر ضربه زدن بر دشمن اصلی تمرکز کرد. شاید ترامپ هم با درایت تر می بود اگر در هر بازه زمانی یک جنگ جاری را پیش می برد. در این صورت می توانست به کشورهای هدف خود آسیب بیشتری برساند.

منبع: تلگراف / مترجم: طلا تسلیمی