بسته ای برای گشایش در برجام

خروج یکجانبه آمریکا از برجام و متعاقب آن تهدیدات کاخ سفید با ابزار تحریم علیه تهران، رهبران اتحادیه اروپا را به تکاپو واداشته تا بلکه با تدوین بسته پیشنهادی قابل پذیرش از سوی جمهوری اسلامی، توافق هسته ای را نجات دهند.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، نزدیک به دو ماه پیش بود که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا از چهارمین تایید برجام سر باز زد و به عبارتی رسما از توافق هسته ای ایران و 1+5 خارج شد. خروج آمریکا از این توافق چندجانبه و معتبر بین المللی اما تصمیمی نبود که به یکباره اتخاذ شود؛ اقدامی که برآیند کشمکش های درونی دولت آمریکا در عمر حدود یکسال و نیم ریاست جمهوری ترامپ بود. 
تلاش های نافرجام دولت جمهوریخواه آمریکا در اجماع سازی علیه تهران و خارج ساختن جمهوری اسلامی از برجام، تنها یک مسیر را پیش روی ترامپ قرار داد و آن خروج خود آمریکا از توافق بود. تا آن زمان ترامپ ناگزیر در ظاهر قضیه هم که شده دولت خود را پایبند به توافق نشان می داد ولی در عمل روح و جان برجام را نادیده می گرفت تا اینکه هجدهم اردیبهشت ماه سرانجام تصمیم نهایی را گرفت و هزینه های ناشی از برجام شکنی را پذیرفت. 
از آن زمان حمایت های بین المللی از توافق هسته ای، وارد فازی تازه شد و رهبران اروپایی به جای متقاعد کردن ترامپ برای پایبندی به توافق، تمام تلاش خود را با هدف خنثی سازی طرح های تحریمی آتی آمریکا به کار گرفته اند؛ تحریم هایی که در دو بازه زمانی سه و شش ماهه اجرا خواهد شد. تحریم طلا و فلزات گرانبها در کنار صنایع خودروسازی و هواپیمایی در مرحله نخست اقدامات وزارت خزانه داری آمریکا قرار دارد که از مردادماه اجرایی می شود. مبادلات مالی و بانکی و همچنین حوزه انرژی در مرحله دوم تحریم ها است که میانه آبان ماه عملیاتی خواهد شد. 
با توجه به زمان بندی اشاره شده، ایران و دیگر طرف های برجام از فرصت کامل برای بررسی راهکارهای مقابله با پیمان شکنی کاخ سفید برخوردار نیستند. ضمن این که تهدیدات و هشدارهای کنونی مقامات آمریکایی قبل از اعمال تحریم ها، برخی شرکت های اروپایی را برای ماندن یا خروج از ایران مردد کرده است. بنابراین تصمیم سازنده سران تروئیکای اروپا در این برهه می تواند به کاهش شک و تردیدها برای تداوم همکاری ها با تهران یاری رساند. 
در پیوند با دلایل و چرایی تاخیر ارائه بسته پیشنهادی اروپا به ایران نیز گمانه زنی های متفاوت و گاه متناقضی مطرح شده است. برخی با نگاهی بدبینانه، این اقدام مقامات اتحادیه اروپا را سیاستی هدفمند برای خرید زمان ارزیابی می کنند که با هدف زیر فشار قرار دادن ایران انجام می گیرد. در این سناریو، اروپا قصد امتیازگیری از ایران بر سر مسائلی همچون تحولات منطقه، موشکی و غیره را دارد. 
سناریوی دوم که خوشبینانه و محتمل تر از مورد نخست است، علت تاخیر اروپا در ارائه بسته پیشنهادی را بررسی موشکافانه طرح ها و راهکارهای تقابل جویانه با آمریکا ارزیابی می کند. 
برخی ناظران معتقدند که بازیگران اتحادیه اروپا از اراده لازم برای حفظ برجام برخوردارند اما از توان کافی برای خنثی سازی تهدیدات ایالات متحده بهره مند نیستند. از طرفی بر پایه اقتصاد بازار آزاد و غیردستوری اروپا، رفع نگرانی شرکت ها و کمپانی های بزرگ، متوسط و کوچک، مطلوب ترین راه حل برای دور زدن تحریم های آمریکا است به نظر می رسد به دلیل پیوستگی کمترِ شرکت های متوسط و کوچک به اقتصاد و بازار مالی آمریکا، رهبران اروپا این نوع بنگاه ها را هدف گذاری کرده اند. 
محتوای بسته پیشنهادی ار.پا بی شک در قیاس با زمان ارائه آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. بی تردید تهران از موضوعاتی که در چارچوب برجام و حفظ منافع ملی ایران باشد، استقبال خواهد کرد. اروپا باید به این نکته توجه داشته باشد، همان طور که دستیابی به توافق هسته ای با کنار زدن دیگر مسائل اختلافی حاصل شد، ورود مسائل بی ارتباط به بسته پیشنهادی نیز مانع مقبولیت آن نزد ایران خواهد شد. 
بنابراین انتظار می رود در بسته مذکور مواردی همچون سازو کارهای ملموس و عینی برای ادامه همکاری های تجاری و اقتصادی با ایران، کانال های نقل و انتقالات پولی و مالی، رفع موانع صادرات انرژی و غیره لحاظ شود. بدون شک موفقیت رهبران سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس در تدوین طرح پیشنهادی جامع علاوه بر نجات برجام، بر سیاست های مستقلانه بروکسل مُهر تایید می زند و نشان می دهد که رهبران اروپا یک گام دیگر به هدف اروپای قدرتمند و مستقل نزدیک شده اند.