محدودیت در گزینه‌های نفتی ایران؟

دیپلماسی ایرانی: پیش از جلسه هفته گذشته سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، ایران در تلاش بود دیگر تولیدکنندگان نفت در این سازمان را به محکوم کردن اقدام «غیر قانونی» دونالد ترامپ رئیس جمهوری در اعمال مجدد تحریم ها ترغیب و در برابر فشارها به گروه برای افزایش سطح تولیدات مقاومت کند. اما به گزارش بلومبرگ، پس از موافقت مبهم عربستان سعودی و روسیه با افزایش تولیدات به میزان یک میلیون بشکه در روز که هر گونه کمبود در تولیدات توسط دیگر اعضا را جبران می کند، ایران عملا در هر دو زمینه شکست خورد.

اولیویر جیکوب، مدیرعامل شرکت مشاوره «پتروماتریس جی ام بی اچ» در این باره گفت: «ایران در اوپک قدرتی ندارد. اعلامیه سازمان مبهم بود و پیام توسط سعودی ها و روس ها ارسال شد. همین نشان می دهد که چه کسی اینجا قدرت را در دست دارد.» سارا وخشوری، رئیس شرکت مشاوره انرژی «اس‌وی‌بی» در واشنگتن هم معتقد است ایران حقیقتا در موقعیت وحشتناکی قرار دارد و کار زیادی نمی‌تواند برای حفظ سطح صادراتش انجام دهد.

پس از آنکه دیگر اعضای اوپک ایران را رها کردند، بزرگ ترین دشمن ایران نیز در صدد وارد کردن ضربه ای سهمگین به این کشور برآمد: وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد قصد دارد از طریق تحریم کشورهای خریدار نفت ایران صادراتش را به «صفر» برساند. از آنجایی که حتی متحدان آمریکا هم از خروج یک جانبه آن از توافق هسته ای ایران خشنود نیستند، مشخص نیست که دولت ترامپ بتواند در متوقف کردن خرید نفتی از ایران موفق عمل کند. حسین کاظم پور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک گفته است که کره، چین و ژاپن اعلام کرده اند نمی توانند خرید نفتی خود از ایران را به کلی قطع کنند. در حال حاضر آسیا بزرگ‌ترین مشتری ایران محسوب می‌شود، اما اروپا نیز به ویژه در سال 2017 مقصد دوم نفت صادراتی ایران بوده است. به عقیده جیکوب، اروپایی ها احتمالا پس از تهدیدهای ترامپ بیشتر نیاز خود را با خرید بشکه های نفت روسی، سعودی و عراقی تامین می کنند. شرکت های خصوصی هندی نیز به وضوح اعلام کرده اند خرید از ایران را کاهش می دهند. اما چین همچنان می تواند مقادیر بیشتری از نفت ایران را خریداری کند اما به گفته وخشوری، اتکای بیش از اندازه به چین که در دور پیشین تحریم ها در سال های 2012 تا 2016 همچنان از ایران واردات داشت، تنها یک درآمد حداقلی برای تهران خواهد بود که از طریق آن می تواند کالاهای اساسی، مواد غذایی و دارو خریداری کند. وخشوری با اشاره به اینکه چنین رویکردی مخاطره وابستگی بیش از اندازه به یک خریدار را برای تهران در بر دارد، افزود پکن خود در میانه مذاکرات تجاری با واشنگتن است و اگر این دو به یک توافقنامه تجاری برسند، می توان انتظار داشت چین واردات نفت از ایران را کاهش دهد.

در همین حال، ویتانا پاراسکووا در پایگاه اینترنتی «اویل پرایس» به هشدارها و ابراز نگرانی برخی تحلیلگران و ناظران درباره عواقب بلندمدت این اقدام ترامپ اشاره کرد. بانک آو آمریکا مریل لینچ پیش بینی کرده با حذف بشکه های نفت ایرانی از بازار و مخاطره اختلال در تامین توسط دیگر کشورها که همین حالا هم بازار تحت فشار نفت را تهدید می کند، قیمت نفت در سه ماهه دوم سال 2019 به بشکه ای 90 دلار خواهد رسید. تحلیلگران معتقدند اگرچه عربستان سعودی و روسیه صادرکنندگان اوپک و متحدان را ترغیب کرده اند میزان نفت تولیدی را افزایش دهند، اما افزایش تولیدات به معنای کاهش ظرفیت تولید مازاد جهانی در صورت نیاز خواهد بود و این مساله شرایط را برای افزایش بها در صورت وقوع اختلال در تولید فراهم می آورد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا قابلیت تولید مازاد را حجمی از تولید تعریف کرده که امکان خرید آن در فاصله زمانی 30 روزه وجود داشته باشد و دست کم 90 روز دوام آورد. ظرفیت تولید مازاد در جهان تنها به چهار کشور (عربستان سعودی، امارات متحده عربی و کویت از اعضای اوپک و روسیه) محدود می شود. ریاض در پاسخ به خواسته ترامپ مدعی شده تولیدات خود را به میزان 2 میلیون بشکه در روز افزایش می دهد، اما مایکل های، مدیر عامل «سوسیت جنرال» معتقد است با توجه به ظرفیت تولید مازاد نهایت توان سعودی 1.4 تا 1.5 میلیون بشکه در روز باشد. کویت و امارات نیز جمعا ظرفیت تولید 400 هزار بشکه در روز را دارند و ظرفیت تولید مازاد روسیه هم حدود 300 هزار بشکه در روز است. به گفته برایان سینجر مدیرعامل «گلدمن ساکس»، کاهش سطح ذخایر ظرفیت تولید مازاد با خطر افزایش قیمت ها به محض افزایش تقاضا همراه خواهد بود.

در حقیقت سوال پیش روی بازار نفت این نیست که روسیه و سعودی ها و متحدانی همچون کویت و امارات چطور نفت بیشتری را وارد بازار می کنند، بلکه سوال این است که چه میزان ظرفیت تولید مازاد خواهند داشت تا بتوانند اختلالات در تولید ناشی از موارد بحران کنونی در لیبی را جبران کنند.