تصمیم‌گیری در مورد FATF

تعلیق اقدام های FATF قرار است تا ماه اکتبر ٢٠١٨ ادامه پیدا کند تا گام های عملی ایران برای اجرای اصلاحات مرتبط با AML (ضدپولشویی) و CFT (مبارزه با تامین مالی تروریسم) تکمیل شود.

اسفندیار باتمانقلیچ در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: هفته گذشته در جلسه عمومی کارگروه اقدام مالی (FATF) در پاریس، با مسوولیت جهانی تعیین مقررات پولشویی، مقرر شد که تعلیق ایران را از اجرای اقدام های تنبیهی، مربوط به حضور ایران در لیست موسوم به «فهرست سیاه» به دلیل عقب ماندگی در اجرای اقدام های «ضد با پولشویی (AML) » و «مبارزه با تامین مالی تروریسم (CFT) » تمدید شود. تعلیق اقدام های FATF قرار است تا ماه اکتبر ٢٠١٨ ادامه پیدا کند تا گام های عملی ایران برای اجرای اصلاحات مرتبط با AML (ضدپولشویی) و CFT (مبارزه با تامین مالی تروریسم) تکمیل شود. 

این تعلیق را هر چند هم که موقت باشد، می توان به عنوان یک پیروزی ارزیابی کرد و از نتایج آن برای سیاستگذاری در استراتژی های کلان تر آموخت. دولت ترامپ به شدت این هدف را تعقیب می کرد که در نشست پاریس ایران را کاملا به فهرست سیاه بازگرداند و همه اقدامات تنبیهی از سر گرفته شود. مقام های وزارت خزانه داری آمریکا علنا می گفتند که اعتقاد دارند ایران اقدام های کافی را برای به دست آوردن تعلیق بیشتر از این فهرست انجام نداده است. 

پیش از این نشست، دو نماینده جمهوریخواه کنگره آمریکا، راب پورتمن و اد رویس، یک نامه به وزیر خزانه داری، استیو منوچین فرستاده بودند که در آن از او خواسته شده بود: «اطمینان حاصل کند که کارگروه اقدام مالی در جلسه خود تصمیم های لازم را علیه ایران اتخاذ می کند.» دولت ترامپ می داند که اگر ایران به فهرست سیاه بازگردد، بانک هایی که برنامه ریزی کرده بودند با وجود تحریم های ثانویه باز هم با ایران همکاری کنند، به احتمال قوی از همکاری با ایران و انجام تراکنش های مالی عقب نشینی می کنند. اما آمریکایی ها در رسیدن به این هدف ناکام ماندند؛ مانع اصلی در برابر آنها، مقاومت هماهنگ اروپایی ها بود.

مقام های اروپایی که در جریان گفت وگوهای دنباله دار ماه های گذشته با ایران مشارکت داشتند، اصرار داشتند که FATF پیشرفت ایران در زمینه عملی کردن برنامه های مبارزه با پولشویی را بر مبنای فنی بررسی کند و نه با انگیزه های سیاسی. به لحاظ فنی، سطح همکاری های ایران با پیشنهادهای FATF عملا در سطحی مشابه با بسیاری از کشورهای دیگر قرار دارد؛ کشورهایی که هیچ یک از آنها در شرایط حاضر در فهرست سیاه قرار ندارند. 

در برخی از جنبه های مربوط به اجرای استانداردهای پیشنهادی FATF، مقام های ایرانی به دلیل اختلاف نظر در مورد جزییات برخی اصلاحات پیشنهاد شده، بخشی از موارد را کندتر عملی کرده اند؛ اروپایی ها معتقدند که ایران برای گرفتن وقت بیشتر برای پیشروی در اجرای نقشه راه و پیدا کردن مسیری برای اجرای بهتر استانداردهای پیشنهادی، صلاحیت کافی دارد. با توجه به محتوای فنی و تخصصی FATF به نظر نمی رسد که انگیزه اصلی دعوا و جدل های سیاسی که در تهران و واشنگتن در مورد آن بالا گرفته است، لزوما مربوط به محتوای آن باشد. 

اما باید توجه داشت که جلسه عمومی هفته گذشته FATF عملا یک جبهه بسیار مهم از جنگ تجاری بود که اخیرا میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا شکل گرفته است، نبردی که ایران با کمک و همراهی اروپایی ها در آن برنده شد. از این نبرد می توان دو درس مهم گرفت؛ درس اول این است که نباید اهمیت نقش اروپا در حمایت از استقلال اقتصادی ایران و ارتباط آن را با اقتصاد جهانی نادیده گرفت. 

در شرایطی که اروپا آماده می شود تا بسته اقتصادی خود را برای جبران اثرات تحریم های آمریکا به ایران ارایه کند، طبیعی است که مردم و مقام های ایرانی نسبت به توانایی اروپایی ها برای عملی کردن وعده های شان و تامین مطالبات ایران بر اساس برجام، تردید کنند. با این حال، نتیجه نشست FATF نشان می دهد که اروپایی ها در بزنگاه های حساس توانایی کمک معنی دار به ایران و حمایت عملی را از این کشور دارند. 

چنین حمایتی نیازمند استمرار روابط جاری دیپلماتیک و همکاری های فنی است. در آستانه نشست FATF، فعالیت شدید وزارت امور خارجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، باعث شد تا مقام های اروپایی شرایط و زمینه های موجود در مورد اصلاحات در زمینه بخش مالی اقتصاد ایران را درک کنند و بتوانند برای یک نتیجه منصفانه از نشست پاریس تلاش کنند. 

اتحادیه اروپا و اعضایش تاکید کرده اند که امیدوارند به ایران کمک کنند تا بتواند در برابر فشار غیرقابل توجیه بر اقتصاد این کشور از خارج مقاومت کند. لازم است ایرانی ها انگیزه و خواست اروپایی ها برای استمرار این کمک ها را باور کنند و ارزش آن را دریابند و راهی پیدا کنند تا به شکلی این حمایت را به سرمایه ای قابل اتکا بدل کنند. دومین درسی که از نتایج جلسه FATF می توان گرفت، این است که ایران باید به استفاده از ظرفیت ها و همکاری های فنی و تخصصی برای رسیدن به اهداف سیاسی و اقتصادی ادامه دهد. در شرایطی که دولت ترامپ آماده می شود تا تحریم های گسترده و جامعی را علیه ایران اجرایی کند، باید توجه داشت که سخت ترین چیزی که می تواند از سوی هر طرف خارجی مورد تحریم قرار بگیرد، انتقال دانش و تجربه است. ایران می تواند با به کارگیری ایده های نو برای مدیریت، حکومت و مقررات گذاری، چه در درون دولت و چه در بخش خصوصی، بخش بزرگی از ظرفیت های اقتصادی داخلی اش را آزاد کند. نهادینه کردن چنین ایده هایی قطعا باید در درون کشور به شکل یک پروژه عملی شود و باید نگاه به اجرای آنها پیش از هر چیز بر مبنای حاکمیت ملی و نه فراملی باشد. 

اما کمک، حمایت و مشورت اروپایی ها می تواند کمک کند تا ابتکارهای داخلی ایران، موثرتر و سریع تر عملی شود و اجازه دهد تا ظرفیت های رو به رشد داخلی در برابر توفان پیش رو مقاومت کنند. همکاری فنی ایران و اروپایی ها در زمینه FATF عملا ایستادگی در مقابل اهداف دولت ترامپ بود و چارچوبی را معرفی کرد که می توان از آن در زمینه های دیگر هم استفاده کرد. در شرایطی که تحریم ها در افق دیده می شدند، می توان با اطمینان گفت که «دانستن، قدرت است.»

در مجموع می توان گفت که تعلیق اقدام های تنبیهی FATF عملا یک پیروزی برای همکاری های چندجانبه گرایانه ایران و اروپا در برابر موضع گیری خصمانه آمریکا است. صاحبان منافع در ایران و اروپا، هر دو باید روی این نتیجه حساب کنند و برای گسترش و استمرار همکاری های فنی تلاش کنند. شاید اروپایی ها نتوانند نظام جهانی اقتصاد را تغییر دهند تا جلوی هزینه های تحریم را بگیرند، اما قطعا این توانایی را دارند که حتی در حضور سخت ترین تحریم های آمریکا، ایران به دانشی که برای اصلاح و بهسازی فنی نهادهای خود نیاز دارد دسترسی کافی داشته باشد. ایران برای اینکه قدرتمندتر باشد، باید هوشمندتر عمل کند.