برجام و راهبرد قدرت نرم

روزنامه دنیای اقتصاد در یادداشتی به قلم عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، نوشت: توافق برجام موجب فزونی آشکار در قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران شد. این قدرت در درون موجب آرامش و امید اجتماعی شد و در برون، توان اثرگذاری ایران در معادله های منطقه ای و جهانی را بالا برد. بسیاری از انتقادات از برجام، از زاویه دید قدرت سخت است، این موفقیت را نمی بینند و به حساب نمی آورند.

نادیده انگاشتن قدرت نرم ایران، سبب بهره نبردن از بخش گسترده ای از قدرت و حوزه نفوذ ایران در منطقه و تضعیف آن در صحنه بین المللی می شود و از سوی دیگر تکیه صرف بر قدرت سخت موجب خطا در محاسبه و اتخاذ راهبردهای پرمخاطره می شود تا حدی که می تواند امنیت ملی ایران را به خطر بیندازد. یک بار پیش از این، دولت پیشین با این خطای محاسباتی 6 قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل بر علیه ملت ایران را دریافت و ایران را در معرض دستیازی دولت های بزرگ قرارداد و تا آستانه جنگ پیش برد. اینک نیز برخی منتقدان برجام با فرض حسن نیت، با بی تدبیری و با مواضع به ظاهر انقلابی یک بار دیگر ایران را به آستانه پرمخاطره پیشین یا فراتر از آن نزدیک می کنند.

بازخوانی متن برجام نشان می دهد که بزرگ ترین هدف های آن خارج ساختن ایران از شمول فصل هفت منشور و لغو جامع همه تحریم های شورای امنیت سازمان ملل، تضمین و استقرار صلح و امنیت ایران و منطقه و پذیرش مجدد و صحه گذاری بر حق حاکمیت ملی ایران در دسترسی به انرژی هسته ای بود. سایر منافع از جمله بهره مندی اقتصادی به تبع این هدف ها حاصل می شد و می شود. اینک برخی منتقدان با خروج آمریکا از برجام، هدف را وارونه می خوانند و می گویند چون آمریکا در عمل مانع دسترسی ایران به بخش گسترده ای از منافع اقتصادی حاصل از برجام است، بنابراین، این توافق در عمل سودمندی خود را از دست داده است. حال آنکه این منفعت هر چند مهم بوده و هست لیکن، تبعی است و معیار اصلی موفقیت و سودمندی برجام، تضمین صلح و استقرار امنیت است که هم چنان پابرجاست. دودیگر آنکه، برجام و رویکرد ترامپ در برابر آن، موجب شکاف آشکار میان پنج و یک شده است. این نیز آشکار است که مجموعه پنج کشور به دلیل منافع انباشته ای که در آمریکا دارند یا هر دلیل دیگر، دست کم در عمل امکان ایستادگی تمام عیار در برابر وی را ندارند.

در چنین وضعیتی، برخی منتقدان برجام که نمی توانند خوشحالی درونی خود را از وضعیت پیش آمده پنهان کنند، جشن شکست برجام را راه انداخته اند، حال آنکه اتخاذ سیاست درست و قابل اقدام و حافظ امنیت و منافع ملی ایران برترین وظیفه حاکمیت است. سیاست، بهره مندی از تمام توان و ظرفیت ملی و انتخاب برترین گزینه از میان گزینه های ممکن است. طرح و تاکید بر گزینه های دور از دسترس دردی را درمان نمی کند. در این ارتباط بیشینه سازی قدرت ملی سخت ایران در تمام حوزه ها غیر قابل چشم پوشی است. لیکن، نکته مورد تاکید در این نوشته، توجه به قدرت نرم، بیشینه سازی و بهره مندی به موقع و درست از آن است که همواره ناآگاهانه یا متعمدانه از سوی منتقدان دولت از مجموعه محاسبات و راهکارها کنار گذاشته می شود و نهایتا ضرورت توجه به وحدت و انسجام حوزه سیاست گذاری و اقدام است که آن نیز توسط منتقدان زیر پا گذاشته می شود.

برای آنکه بتوانیم راهی به جلو داشته باشیم، نیاز به نظریه داریم. بدون نظریه قطعا به یک اقدام منسجم دست نخواهیم یافت و مجموعه اقدامات پراکنده و نامنسجمی خواهیم داشت که نتیجه آن می تواند منفی باشد. نظریه است که اقدامات متفرق ما را هم راستا و یکپارچه می سازد و در ایران اغلب تحت مسائل ذهنی و واهی از آن فرار می کنند.

**رویکرد نظری به قدرت نرم در سیاست جهان
جانمایه جهانی شدن ظهور و بروز پدیده ها، سازمان ها و نهادهای فراملی و مقرراتی با حوزه نفوذ و تاثیر بین المللی است. این تحول ساختاری در تمام حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی قابل مشاهده است. قاعده بازی و تصمیم گیری در این جهان با جهان پیش از این متفاوت است. پیش از این روابط بین الملل عمدتا به روابط بین دولت ها خلاصه می شد. ولی در عصر جدید افزون بر دولت ها، بازیگران و نهادهایی غیر دولتی با اندازه های فراملی در حوزه های مختلف وارد میدان شده اند که در بسیاری موارد، جا را برای دولت ها تنگ کرده اند. بسیاری از دولت ها خیلی سخت شان است که موجودیت این نهادها را بپذیرند. بنابراین، سخت مقاومت می کنند و دولت هایی که با قواعد جدید بازی می کنند را به باد انتقاد می گیرند. لیکن، عاقبت، واقعیت خارجی خود را بر آنها تحمیل می کند و دولت ها مجبور به پذیرش رسمی آنها می شوند.

در مورد سازمان ها، نهادهای فراملی و مقررات بین المللی نمونه های مختلفی را می توان مثال زد. به عنوان نمونه می توان به سازمان تجارت جهانی (WTO) اشاره کرد که مقررات جهانی تجارت را تعیین می کند و حتی نظام داوری دارد. بدین معنی که برای تصمیم هایی که اتخاذ می کند ضمانت اجرایی وجود دارد. هرچند ما به این سازمان نپیوسته ایم، لیکن در عمل، تجارت ما متاثر از تصمیم ها و قواعدی است که توسط آن وضع می شود. باز می توان از اتحادیه بین المللی ارتباطات راه دور (ITU) نام برد که از سه بخش استانداردسازی مخابرات، بخش مخابرات رادیوئی و بخش توسعه مخابرات تشکیل شده و تصمیم هایش دارای ضمانت اجرایی است. ICAN نمونه دیگری از سازمان بین المللی غیر دولتی است که پروتکل های اینترنتی را در دنیا تنظیم می کند و تصمیم هایش ضمانت اجرایی جهانی دارد. محیط زیست نمونه شناخته شده دیگری است. در دنیای بانک داری و مالی نیز نهادهای بین المللی دولتی و غیر دولتی فراوان و بسیار موثری فعال هستند که هم استانداردها را تدوین می کنند و هم به صورت شبکه ای ضمانت اجرای آنها را فراهم می آورند.

ازجمله می توان به استانداردهای حسابداری، معیارهای سلامت مالی بانک ها و مبارزه با پولشویی و مسائلی از این دست اشاره کرد. به هر روی، این سازمان ها و نهادها در جای جای جهان در حال حاضر اثر خود را می گذارند، تصمیم هایشان دولت ها را تحت تاثیر قرار می دهد و نمی توان آنها را نادیده گرفت. اندازه بازار نیز در این عصر نسبت به گذشته متفاوت است. هیچ کالایی وجود ندارد که بتوان آن را برای بازار ملی تولید کرد. تقریبا اندازه ملی پاسخ اقتصادی بودن هیچ کالایی را نمی دهد. حتی اقتصادی مانند چین با همه عظمتش بدون بازارهای بین المللی فرو می پاشد. جالب آنکه حتی چین ادعای تولید تنها برای بازارهای ملی را نیز ندارد. به همین ترتیب هند یا حتی اتحادیه اروپا.

مفهوم این حرف آن است که در دنیایی زندگی می کنیم که نظم جدیدی دارد. باید ماهیت و نحوه کارکرد این نظم نوین جهانی را بشناسیم. ما در ایران هنوز چیزی فراتر از روابط بین دولت ها را به رسمیت نمی شناسیم هرچند، در عمل در پاره ای از موارد وجود آنها را پذیرفته ایم. نمونه آن مذاکرات هسته ای است. این یکی از مسائل مهمی است که در ایران با آن مواجه هستیم و کارآیی سیاست گذاری را کاهش داده است. واقعیت آن است که تا از منظر نظری نتوانیم مساله را حل کنیم، نمی توانیم گام های بعدی را برداریم. مساله اینجاست که فارغ از خوب یا بد بودن، چقدر این نظم نوین و قواعد جدید بازی را می شناسیم.

در این نظم نوین جهانی تضمین اجرای قدرت چیست؟ آیا تضمین اجرای قدرت اعمال مستقیم زور است که تاکنون در انحصار دولت ها بوده است یا یک نظام حقوقی است که در صورت سرپیچی از مقررات بین الملل، از دولت ها سلب مشروعیت و به تبع آن حق انتخاب های مشروع آنها را محدود می سازد؟ سوال این است که اگر دولتی در این نظم قرار نگیرد آیا می تواند حاکمیت خود را تضمین و منافع خود را تامین و بیشینه کند؟ با چه هزینه ای؟ و اگر نکرد با چه پیامدهایی روبه رو است؟ در واقع سوال اینجاست که صورت های جدید حقوق مشروع و روش مشروع تضمین اعمال قدرت در صحنه بین الملل چیست؟ بحث این است که یک نظام حقوقی مبتنی بر قدرت نرم در کنار قدرت سخت شکل گرفته که نیاز توسل به قدرت سخت را در گام نخست در تردید قرار می دهد.

اگر این موضوع را متوجه نشویم، بازیگری در دنیای جدید سخت می شود. کسانی که منکر نظم و نظام حقوقی جدید جهانی هستند، در واقع در پی انکار شبکه در هم تنیده نهادهای رسمی و غیر رسمی در جهان، قدرت سازماندهی و توان اقدام یکپارچه آنها در سطح جهانی هستند. واقعیت این است که خاستگاه قدرت در جهان جدید همین شبکه درهم تنیده جهانی و نظام حرکت در درون آن است. این شبکه توان انتقال پیام و هم راستاسازی کنشگران در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حتی امنیتی در سطح جهانی براساس سیاست های پذیرفته شده، نظام حقوقی بین المللی و یک سلسله ارزش های بشری را دارد. کسانی که قدرت را صرفا در امکان استفاده مستقیم از زور می دانند، وجود چنین شبکه و نظام حرکت و جابه جایی آزاد یا کم مانع خبر، نمادها، نشانه ها، موسیقی، دانش، ارزش ها، پول، کالا و انسان در آن را می خواهند نادیده بگیرند. حال آنکه، خاستگاه قدرت جدید همین شبکه و توان لجستیکی درونی آن است. انکار این نظم دردی را درمان نمی کند چون به ناگاه متوجه می شویم در جهان انواع محدودیت ها برای ما به وجود آمده و مانع حرکت روان ما شده است. این پدیده ها در میدان بین المللی وجود دارند و اگر هم مشروعیت این نهادها را به رسمیت نشناسیم، نمی توانیم وجودشان را انکار کنیم.

**قدرت نرم به دنبال بازی برد-برد است
تا اینجا من می خواستم تا حدی نظم نوین جهانی مبتنی بر مفهوم قدرت نرم را تبیین کنم. در تبیین اتفاقات جهانی نهادگراها بر قدرت نرم تکیه می کنند و واقع گراها بر قدرت سخت تاکید دارند. از منظر من، در عالم واقع، هر دو دسته منبع و خاستگاه قدرت وجود دارند و هر دو کارکرد دارند. برخی دولت-ملت ها به پشتوانه دسترسی به قدرت سخت بیشتر بر آن تکیه می کنند و سایرین بر قدرت نرم. بنابراین، خیلی مهم است، در انتخاب استراتژی و طراحی برنامه عمل، تحلیل درستی از منابع قدرتی که در دسترس داریم داشته باشیم. افزن بر این، نکته قابل توجه آنکه به کارگیری قدرت نرم بسیار کم هزینه است. حال آنکه به کارگیری قدرت سخت از هر حیث اعم از مادی و اجتماعی و سیاسی و امنیتی بسیار پرهزینه است. از این رو تیپی مثل اوباما بر خلق و به کارگیری قدرت نرم تاکید می کنند و کسان دیگری چون ترامپ بر قدرت سخت تکیه می زنند.

تا پیش از عصر جهانی شدن، قدرت نرم در عرصه بین الملل کمتر مورد توجه سیاست گذاران و دولت ها بود. همه چیز در قدرت سخت خلاصه می شد شامل قدرت نظامی، اقتصادی و تکنولوژیک و توانمندی هایی از این دست. اواخر دهه 90 به تدریج اندیشه قدرت نرم شدت گرفت. سوال اساسی درباره قدرت نرم این است که چگونه می توان به واسطه آن بر رفتار دیگران تاثیر مثبت داشت یا حق انتخاب دیگران را محدود ساخت؟ مبنای نظری قدرت نرم هزینه مبادله است و کارکردش کاهش هزینه مبادله در موارد مثبت و ایجابی و بیشینه ساختن آن در موارد منفی و سلبی است. 

از این رو در این رویکرد امکان طرح فرضیه مبادله برد-برد وجود دارد. در نظریه قدرت سخت صرفا بازی سرجمع صفر معنی می دهد. در ادبیات قدرت نرم، در مبادله های مختلف اعم از سیاسی، اقتصادی و فرهنگی موضوع کمینه کردن هزینه مبادله در دستور کار است. این کار از طریق توسعه شبکه های ملی و فراملی و توسعه ارتباطات افقی و عمودی آنها با یکدیگر، مراقبت از تداوم کارکرد و تسهیل ارتباط در درون آنها ممکن است. 

**اروپا در برابر آمریکا
اینک در رویارویی با موضوع برجام قدرت های مختلف از منظرهای گوناگون ورود پیدا می کنند. مدعای من این است که با توجه به مجموعه منابع قدرتی که در اختیار داریم در بستر جدید آنچه می تواند منافع ملی را تامین کند، تاکید بر قدرت نرم ایران از طریق افزایش جذابیت کشور از منظر ارزش های بنیادین، شامل توجه به اصول انسانی و اخلاقی، تعهد در برابر قرارداد و توافق و همچنین ایجاد جذابیت های مالی، اقتصادی، فرهنگی، گردشگری و مانند آن است. در ادبیات قدرت نرم مهم است که از کشور در سطح جهانی تصویر جذابی ایجاد کنیم. این با نظریه واقع گرا متفاوت است که بنا دارد از کشور صرفا تصویر قدرتمند و قدرتمندترین ایجاد کند. این دو رویکرد با هم در تقابل هستند. بسیاری از سیاستمداران بزرگ جهان به دنبال اعمال قدرت سخت و نظریه واقع گرایی هستند.

حزب جمهوری خواه آمریکا بیشتر بر این پشتوانه است و چه در زمان بوش پسر و چه در زمان ترامپ استراتژی خود را براساس اعمال مستقیم قدرت می چیند. در برابر، تا حد زیادی حزب دموکرات آمریکا و عمدتا اروپاییان طرفدار قدرت نرم هستند. در مورد اروپا این ناشی از تحلیل آنها از قدرت سختشان در برابر سایر قدرت های بزرگ است. در واقع اروپاییان حتی اگر طرفدار نظریه قدرت سخت هم باشند، توان رویارویی با آمریکا و باقی قدرت ها را ندارند. از این رو در رویارویی با موضوع برجام رفتار اتحادیه اروپا در چارچوب نظریه قدرت نرم قابل تفسیر است. مدل های رفتاری این اتحادیه براساس شبکه سازی، توسعه ارتباطات و کاهش هزینه مبادله شکل گرفته و کل این مدل، مدل قدرت نرم است.

**تحریم ها نتیجه برآورد غلط از قدرت سخت بود
رفتار پیشین اتحادیه اروپا نیز به گمان من در این چارچوب قابل ارزیابی است. اروپائیان همواره از گفت وگوی انتقادی پشتیبانی می کردند. در مقابل آمریکا سیاست مهار را مطرح می کرد. تا هنگامی که ما در این مجموعه می توانستیم بین این دو کانون قدرت بازیگری داشته باشیم و به توافق های خود پایبند بودیم، موقعیت مناسبی داشتیم و مشمول تحریم های سازمان ملل نمی شدیم. لیکن، مشکل از سال 2006 شروع شد و در سال 2012 اوج گرفت و ما مشمول 6 تحریم سازمان ملل شدیم. در واقع رفتن در تحریم هنگامی اتفاق افتاد که ما قدرت بازیگری خود بین دو کانون قدرت و فضای گفت وگو را از دست دادیم. دولت وقت به منابع عمده ایران در حوزه قدرت نرم بی توجهی کرد و صرفا رقابت در میدان قدرت سخت را نشانه روی کرد. این بزرگ ترین اشتباه استراتژیکی بود که دولت پیشین مرتکب شد و هزینه های آن برای ملت ایران بسیار سنگین تمام شد. در واقع، ادبیات دولت های نهم و دهم از منظر نظری مبتنی بر مدل قدرت سخت بود. اینجا جایی است که اشتباه سیاست مدار و ارزیابی غلط از قدرت خود و دیگران می تواند برای ملت بسیار پرهزینه باشد که بود.

**و اما برجام چه بود؟
بازخوانی سند برجام در این ارتباط بسیار مهم است. شوربختانه من کمتر دیده ام که موافقان و مخالفان برجام متن سند را خوانده باشند و براساس آن اظهار نظر کنند. به هر روی، در مقدمه و مفاد عمومی این توافق چند نکته بسیار کلیدی آمده که جانمایه برجام است. از منظر گروه 1+5 اﺟﺮای ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺟﺎم در ﺟﻬﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ای و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻤﮏ می کند. از ﻣﻨﻈﺮ اﯾﺮان، اجرای آن موجب ﻟﻐﻮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻔﺎد ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﺷﻮرای اﻣﻨﯿﺖ، ﻟﻐﻮ ﺟﺎﻣﻊ ﻫﻤﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎی ﺷﻮرای اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎی ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻣﻠﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻪ ای اﯾﺮان ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ را ﺑﺮای دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت، ﻓﻨﺎوری، ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ و اﻧﺮژی ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽشود. همچنین، اﺟﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﺑﺮﺟﺎم اﯾﺮان را ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺣﻖ ﺧﻮد ﺑﺮای اﻧﺮژی ﻫﺴﺘﻪ ای برای ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ را ﻃﺒﻖ ﻣﻮاد ذی ربط ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻋﺪم اﺷﺎﻋﻪ ﻫﺴﺘﻪ ای و ﻫﻤﺴﻮ ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪاﺗﺶ در آن ﺳﻨﺪ اﻋﻤﺎل کند. 

اینک با خروج آمریکا از برجام، ماهیت آن ازسوی منتقدان زیر سوال رفته است. ولی برای داوری درباره موفقیت یا شکست آن باید به هدف های نخستین آن بازگشت. معیارهای ارزیابی برجام صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی، لغو تمامی قطعنامه های شورای امنیت و تحریم های آن علیه ایران و پذیرش حقوق دستیابی به انرژی هسته ای برای کشور ما است. در صورت تحقق این هدف هاست که امکان ارتباط با شبکه های جهانی در تمامی حوزه های اقتصادی، مالی و بانکی فراهم می آید. بهره مندی اقتصادی از برجام نتیجه تبعی و نه هدف بنیادین ابتدایی آن است. 

بنابراین، از حیث حقوقی اتفاقی رخ نداده است. ممکن است منتقدان در پاسخ بگویند که خروج آمریکا از برجام خارج شدن انفرادی نیست. او مانع بهره مندی اقتصادی ما از توافق از طریق دیگران نیز می شود و افزون بر آن منافع ایران را در سراسر جهان تهدید می کند و دیگران یا به دلیل منافع یا به هر دلیل دیگر یارای مقابله با وی را ندارند. هرچند این سخن تا حد زیادی درست است، لیکن، تا زمانی که ما و سایر امضاکنندگان بر عهد خود باشیم او امکان بازگرداندن قطعنامه ها و تحریم های سازمان ملل را ندارد و این هدف بنیادین بوده و هست. بی گمان هر اقدامی که منجر به بازگرداندن قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران شود با اصل مقاومت مدبرانه در برابر زورگویی ها و یک جانبه گرایی آمریکا مغایرت دارد. متاسفانه برخی منتقدان بی توجه به پیامدهای اقدام های خود در این راستا گام برمی دارند. این گونه اقدام ها آب به آسیاب دشمن ریختن است.

**امنیت، اولویت اروپا است
بازخوانی مواضع اروپائیان در برابر خروج یک جانبه آمریکا از برجام، رویکرد آنان را از موضع قدرت نرم نشان می دهد. موگرینی پس از خروج آمریکا بلافاصله می گوید: «برجام بهترین بدیل جنگ در خاورمیانه است». او همچنین می گوید: «خاتمه دادن به برجام به معنای درگیری نظامی دیگری در منطقه است.» این نگاه به برجام بیشتر ناظر بر برقراری صلح و جلوگیری از جنگ به روش نرم است. به نظر می رسد اروپائیان در برابر منطق ترامپ که مبتنی بر قدرت سخت قرن هجدهمی و مرکانتیلیستی؛ بر پایه اتحاد نیروهای تجاری و نظامی است، بیشتر در پی آنند که منطق دیگری مبتنی بر قدرت نرم مطرح کنند. این اقدام اروپا نه برای رضای خدا و نه به منظور تامین منافع ایران است، بلکه به این علت است که بتوانند از نظم موجود که تا حد زیادی منافع و موقعیت آنان را در جهان تثبیت کرده دفاع کنند. این جمله موگرینی بسیار گویاست: حفظ توافق ایران فراتر از بحث حفظ توافقی بین المللی است که خطر تسلیحات و مسابقه هسته ای در منطقه را کاهش دهد.

از نظر اروپایی ها حفظ این توافق به معنای حفظ دستاورد دیپلماتیک و اقتدار قواعد مبتنی بر نظمی است که بدون آنها نمی توان رو به جلو حرکت کرد. به نظر می رسد که موضع جدید آمریکا را نه تنها تهدیدی برای صلح منطقه می بینند بلکه، منافع و امنیت خود را نیز در خطر می بینند. این موضوعی است که در ایران کمتر به آن توجه می شود. از نظر آنان برجام یک سپر دفاعی در برابر یک نظم مرکانتیلیستی آمریکایی است. ایجاد نظم بر مبنای قدرت نرم اولویت اروپاست. اگر اروپا بتواند نظمی را بر مبنای شبکه گرایی و روانی حرکت در درون آن حفظ و توسعه دهد، هزینه نگهداری آن برای آنها کمتر از هزینه نگهداری یک نظم مبتنی بر به کارگیری زور است. البته این بدین معنی نیست که اروپا اقدام به مقاومت سخت در برابر آمریکا می کند. واقعیت این است که اروپا در یک وضعیت دوگانه قرار دارد و در پی مدیریت تعارض است.

از یک طرف منافع و از آن مهم تر امنیتش بسته به ارتباط با آن سوی آتلانتیک است و به هیچ وجه حاضر نیست این ارتباط را بر هم بزند. از سوی دیگر اگر آمریکا موفق شود نظم جدیدی را برقرار کند، اروپا بیش از وضع موجود حق حاکمیت و منافع بلندمدتش را از دست خواهد داد. دلیل مقاومت اروپا در برابر آمریکا را در این نکته باید دید نه دوستداری ایران. آنچه او انجام می دهد مدیریت تعارض است نه چیزی بیش از آن. سوال اینجاست که آیا می توانیم با استفاده از این فرصت تاریخی و باقی ماندن در برجام یک شبکه جدید ایجاد کنیم؟ آیا می توانیم ارتباطات جدید برقرار کنیم؟ آیا می توانیم دامنه قدرت نرم کشور را توسعه دهیم؟ هرچند این قدرت نرم در کوتاه مدت یارای مقابله اولیه در مقابل قدرت سخت آمریکا را نداشته باشد، اما در درازمدت این قدرت نرم می تواند منافع بزرگ تری را برای ما ایجاد کند.