راهکارهای حقوقی برای مقابله با تصمیم سیاسی ترامپ
سرنوشت برجام آینده نظام بین‌الملل را تعیین می‌کند
دیپلماسی ایرانی - بهاره سلطانپور: دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در سالگرد پایان جنگ جهانی دوم در اروپا (۸ می ۱۹۴۵) خروج ایالات متحده از برجام را اعلام کرد. با پایان جنگ جهانی دوم مقدمات تاسیس سازمانی بین المللی با هدف حفظ صلح آغاز شد و فرانکلین روزولت رئیس جمهور آمریکا اصطلاح «ملل متحد» را برای نخستین بار بکار برد، اما سلف او از توافقی چندجانبه کنار کشید که مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل و دیگر اعضای دارای وتوی آن است. اینکه چه مکانیزم های حقوقی برای مقابله با کناره گیری ایالات متحده از این توافق بین المللی تعبیه شده، محور گفت وگوی دیپلماسی ایرانی با افشار سلیمانی، سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان و تحلیلگر مسائل بین المللی است:
برجام بین ۵ کشور عضو شورای امنیت، آلمان و ایران به عنوان توافق بین المللی امضا شد. آیا ۷ کشوری که در این توافق حضور دارند از حق یکسانی در نظام بین المللی برخوردار هستند؟
برجام از ابتدا یک توافق حقوقی، سیاسی، اقتصادی، بین المللی و منطقه ای بوده و حتی بار امنیتی نیز دارد و البته همه برجامی ها از حقوق و تعهدات و مسئولیت های یکسانی برخوردارند، بویژه آنکه این توافق مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است. اینکه طی روزهای گذشته رئیس جمهور آمریکا از این توافق بین المللی خارج شده برخلاف تعهدات بین المللی این کشور و حاکی از رویکرد زورمدارانه وی به نظام بین الملل است و طبیعتا آثار این تصمیم برای ایران و نظام بین المللی بسیار مهم است و در ارزیابی ها، واکنش ها و مذاکراتی که در این خصوص انجام می شود باید مورد توجه قرار گیرد.
راهبرد ایران بعد از خروج ترامپ از برجام را چگونه ارزیابی می کنید؟
تصور می کنم راهبردی که بعد از خروج آمریکا از برجام اعمال شده، یک راهبرد منطقی و عقلایی و در چارچوب منافع ملی ایران است و طبیعتا ایران باید از آنچه در برجام و نظام بین الملل وجود دارد، استفاده کند تا حقوق خود را تامین کند. به هر حال مکانیسمی در برجام پیش بینی شده و ایران هم در همین چارچوب باید اصرار بورزد که دیگر کشورهای هم به تعهدات خود بر اساس برجام عمل کنند. بنابراین مذاکره با دیگر اعضای برجام ( کشور های اروپایی و روسیه و چین) ضرورت دارد و این ارتباط کماکان باید حفظ شود. در سطوح مختلف باید در چارچوب برجام از کمیسیون حل اختلاف، شورای امنیت سازمان ملل و دیگر فرصت ها بهره برداری شود. هر چند که آمریکا در شورای امنیت حق وتو دارد ولی نافی موضوع نیست که مسائل در آنجا مطرح شود و بایستی کشور هایی که عضو شورای امنیت هستند بر این موضوع اصرار بورزند و حتی اگر لازم شد در مجمع عمومی سازمان ملل موضوع را مطرح کنند یا قطعنامه ای در قالب صلح و شکایت به دیوان بین المللی ارائه دهند و حتی آژانس بین المللی انرژی اتمی که طی ۱۱ گزارش پایبندی ایران را به تعهداتش در برجام مطرح کرده است باید دربرابر آمریکا به وظایف خود عمل کند. در واقع نقطه شروع حرکت ایران و دیگر اعضای برجام باید مبتنی بر قواعد حقوق بین المللی باشد که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام را مورد تایید قرار داده و تعهدات و پایبندی ایران و دیگر طرف ها را مشخص کرده است، این موضوع را دنبال کنند. هرچند اکنون این ایراد اساسی به رفتار شورای امنیت وارد است که چرا در برابر زیاده خواهی های ترامپ موضع گیری قاطعانه نمی کند. در سطوح دیگر باید از افکار عمومی جهان، رسانه ها و به عبارتی انواع دیپلماسی عمومی، رسمی و غیررسمی استفاده کنیم تا برخورد آمریکا با برجام را صرفا برخورد با ایران مطرح نکنند و این را تصمیمی علیه سازمان ملل متحد، آژانس بین المللی انرژی اتمی و حق حاکمیت و منافع دیگر کشور ها قلمداد کنند.
به نظر شما کشور هایی اروپایی، چین و روسیه چگونه باید با اقدامات ترامپ برخورد کنند؟
کشورهای روسیه و چین و اروپایی ها باید احترام به قوانین بین المللی را در چارچوب منافع ملی خود پیگیری کنند. این کشور ها قبل از ایران و برجام باید از حق حاکمیت ملی خود حمایت کنند. اینکه رئیس جمهور کشوری مثل آمریکا این چنین بی محابا علیه قوانین و تعهدات بین المللی اقدام کند، این وظیفه کشور های دیگر است که به خاطر استقلال و حاکمیت ملی خود در برابر این زیاده خواهی آمریکا ایستادگی کنند. کشور های اروپایی باید مکانیسم های عملی، حقوقی و سیاسی و اقتصادی را علیه نقض قوانین بین المللی و ضربه به حاکمیت ملی خود بکار گیرند و با وجود اختلاف هایی که بین کشور های عضو توافق برجام وجود دارد در راستای ترسیم آینده نظام بین الملل، در قالب تئوری بازی ها، نظریه سیستمی و... می توانند با توجه به مولفه قدرتی که دارند، اگر عاقلانه بیاندیشند مدلی را تعریف کنند که آمریکا و هیچ کشوری نتواند حاکمیت ملی کشور ها را نقض کرده و تعهدات بین المللی خود را اجرا نکند و این چنین بی محابا همه قواعد نظام بین المللی را زیر پا گذاشته، سازمان ملل را از درون تهی کند. الان در مقطعی قرار داریم که کشور ها می توانند نه تنها برجام را حل کنند بلکه آینده نظام بین الملل را به سوی عدالتی نسبی سوق دهند. در ۸ مه رئیس جمهور آمریکا از برجام خارج شد. در ۸ مه ۱۹۴۵ مقدمات تشکیل سازمان ملل بعد از جنگ جهانی دوم، برای حفظ صلح بین المللی با پیشنهاد آمریکا تاسیس شد. لذا بنیان این سازمان بر اساس جلوگیری از زورگویی، جنگ و حمایت از صلح و همکاری است. امروز رئیس جمهور آمریکا برخلاف دیدگاه ها و تصوری که سازمان ملل تاسیس شد عمل می کند. این وظیفه همه کشورهاست که با مولفه های قدرت سیاسی، اقتصادی، نظامی، دیپلماسی و...در راستای هدایت نظام بین الملل به سمت چند جانبه گرایی و احقاق حقوق همه ملت ها و مخصوصا حاکمیت ملی کشور ها حرکت کنند. اگر این کشور ها تسلیم سیاست های آمریکا شوند باعث تشدید اینگونه رفتار ها از طرف آمریکا و متضرر شدن این کشور ها خواهد شد.
آیا انتخابات مجلس نمایندگان و سنای آمریکا در ماه نوامبر می تواند به نتایجی برخلاف خواست و سیاست های ترامپ بیانجامد؟
به رغم موفقیت های اقتصادی سیاست های ترامپ در داخل آمریکا، اگر دموکرات ها در انتخابات کنگره پیروز شوند و اکثریت ها را به دست آورند ممکن است موضوع استیضاح ترامپ مطرح شود. هر چند برجام محصول دموکرات هاست و آن ها هم نسبت به ایران نظر مثبتی ندارند، اما چون برجام را پیگیری کرده بودند، از این توافق حمایت می کنند. لذا این بهترین فرصت برای ایران و دیگر کشور هایی است که با دیپلماسی، مذاکرات و مکانیزم هایی که برای حفظ برجام تعبیه می کنند، بتوانند این اقدام آمریکا را به درازا بکشند و اجازه ندهند تحریم ایران توسط آمریکا پیش رود تا از فرصت های بعدی بتوانند استفاده کنند. البته ایران نباید از مذاکره رودررو و چندجانبه ای حتی با حضور آمریکا هراسی داشته باشد، چرا که هر لحظه می تواند از مذاکرات کناره گیری کند البته در شرایط فعلی ادامه مذاکرات با اروپا، چین و روسیه جهت حفظ برجام و استفاده از فرصت های آن ارجحیت دارد.حتی اگر دیگر اعضای برجام از این توافق خارج شوند و دیدگاه خود را به سیاست آمریکایی ها نزدیکتر کنند، ایران باید به مذاکرات ادامه دهد تا برای مخالفان فرصت سازی نشود.
انتشار اولیه: جمعه 28 اردیبهشت 1397 / انتشار مجدد: شنبه 5 خرداد 1397
نظر شما :