ابهام در آینده مذاکرات شبه جزیره کره

نویسنده: محمد زارع

دیپلماسی ایرانی: دیدار رهبران دو کره در 27 آوریل 2018 علاوه بر اینکه یکی از تحولات جدید و مهم در روابط کره شمالی و جنوبی است همچنین و در صورت پیش برد موفق فرایند آغاز شده، می­تواند به عنوان تحولی جدی در حوزه مطالعات امنیتی و به خصوص تغییر در نگاه و ادراک رهبران کره شمالی به لحاظ تعریفی که از مسئله امنیت داشته و آن را بیشتر در حوزه امنیت نظامی  تعریف می کردند و ضرورت حرکت به سمت ارائه یک تعریف موسع تر از امنیت که بتواند حوزه هایی مانند امنیت اقتصادی و اجتماعی را نیز در برگیرد، نیز قابل ارزیابی است. در کنار این مسئله همچنین می توان گفت که این دیدار همچنین توانسته است یخ بن بست های اخیر فرایندهای دیپلماتیک و مدیریت بحران های منطقه ای و بین المللی را تا حدودی شکسته و امیدواری نسبت به حل بحران های موجود منطقه ای و بین المللی را از طریق دیپلماسی و فرایندهای دیپلماتیک کمی افزایش دهد. به بیان دیگر پس از ناکامی­های تقریبا طولانی مدتی که در حوزه دیپلماسی و مدیریت بحران و همچنین پرونده های امنیتی مهم بین المللی شاهد آن بودیم و حتی برخی از "مرگ دیپلماسی" سخن می گفتند، به نظر می رسد که دیدار رهبران دو کره تا حدودی این فضا را تلطیف کرده و امیدواری ها را کمی افزایش داده است. البته این نکته را هم باید بیان داشت که حوزه و دامنه این امیدواری و خوشبینی­ها بیشتر منحصر به شبه جزیره کره است و دیگر جوامع و تحلیل­گران تلاش داشته­اند تا با نگاهی توام با احتیاط به این مسئله بنگرند. رسانه های کره شمالی از این دیدار به عنوان "مهم­ترین تحول در تاریخ این کشور" و رسانه­های کره جنوبی نیز از آن به عنوان "نقطه عطفی در سرنوشت شبه جزیره" یاد کردند. نظرسنجی­های انجام شده توسط آژانس سنجش افکار عمومی کره جنوبی نیز همین خوشبینی و امیدواری را نشان داده و بیان می دارد که تقریبا 77 درصد از جامعه آماری مورد نظرسنجی در کره جنوبی، خوشبینی و امیدواری خود نسبت به آینده این ملاقات­ها و مذاکرات را بیان داشته­اند.

باید بیان داشت که این خوشبینی و امیدواری ها تنها بخشی از از مسئله و پازل پیچیده بحران در شبه جزیره کره است و هنوز ابهامات و موانع زیادی در چگونگی پیش­برد این مسیر وجود دارد. به بیان دیگر مسئله و بحران شبه جزیره کره و چگونگی حل و فصل آن هنوز وارد فاز دشوار و پیچیده خود یعنی فاز و مرحله­ای که بازیگران و قدرت­های بزرگ درگیر در این بحران بخواهند نیات و تمایلات و اهداف خود را محقق کنند، نشده است. طبیعتا این فاز دشوارترین مرحله در آینده و چگونگی حل و فصل بحران در شبه جزیره کره است و به نظر نمی رسد که ایجاد تعادل میان نیات و اهداف این بازیگران هم به راحتی میسر باشد. به منظور فهم و تبیین بهتر این مسیر دشوار و موانع پیش رو می توان سه نقش اساسی را در حوزه مدیریت بحران به شکل عام و بحران در شبه جزیره کره به صورت خاص برای بازیگران درگیر در این بحران برشمرده و از یکدیگر تمیز داد. این نقش ها عبارتند از؛ نقش بازیگران تسهیل­گر (facilitator) ب) نقش بازیگران شکل­دهنده (shaper) و ج) نقش بازیگران دستکاری­کننده(manipulator). اگرچه هر کدام از این نقش­ها در حوزه مدیریت بحران های منطقه­ای و بین المللی تعریف خاص خود را دارد که شرح آن از حوصله این نگارش خارج است لیکن آنچه در ارتباط با بحران در شبه جزیره کره و رفتار بازیگران درگیر در این بحران می­توان ادراک کرد این است که مدیریت این بحران هنوز در فاز اول یعنی فاز تسهیل­گری است و هر کدام از این بازیگران تلاش کرده­اند تا از طریق ایفای نقش یک بازیگر تسهیل­گر(facilitator) بسترها و زمینه های لازم برای پیش برد مذاکرات و نزدیکی بیشتر دو کره را فراهم آورند.  طبیعتا هر چه زمان به جلوتر رفته و بازیگران و قدرت­های بزرگ درگیر در این بحران بخواهند دیگر نقش­های برشمرده شده در فوق را هم بازی کنند، ایجاد تعادل میان اهداف و خواسته­های این بازیگران دشوارتر و مسیر حل و فصل بحران شبه جزیره کره نیز پیچیده تر خواهد شد. به عنوان مثال اگرچه متفکرین و تحلیل­گران چینی همواره خوش بینی خود نسبت به فرایند آغاز شده میان دو کره را اعلام کرده و بیان داشته اند که این مذاکرات می تواند در تخفیف تنش ها در شبه جزیره کره و نزدیکی دیدگاه های دو کشور در حوزه های مورد اختلاف مفید و موثر باشد لیکن همچنین معتقدند که مسئله اصلی در شبه جزیره کره به روابط آمریکا و کره شمالی و چگونگی آینده این روابط بر می­گردد. از منظر این تحلیلگران، آمریکا متغیر اصلی در بهبود وضعیت در شبه جزیره کره است که به نظر نمی­رسد دیدگاه این کشور نسبت به کره شمالی و غیرهسته­ای کردن این کشور تغییر خاصی کرده باشد.

لذا در مجموع می توان گفت که هنوز راه طولانی و پر پیچ و خمی پیش روی چگونگی حل و فصل بحران در شبه جزیره کره است چراکه اولا  هنوز مشخص نیست که تغییر خاصی در نگاه کره شمالی به موشک به عنوان "سرمایه استراتژیک"، سرمایه­ای که برای تقریبا دو دهه برای کره شمالی محتوای استراتژیک تولید می کرده است حاصل شده باشد و ثانیا بازیگران و قدرت های بزرگ درگیر در این بحران به خصوص چین و آمریکا هنوز در مراحل اولیه ایفای نقش خود در چگونگی حل و فصل این بحران هستند و هرچه زمان به جلوتر رود ایجاد تعادل میان اهداف و نیات این بازیگران دشوارتر از گذشته خواهد شد و ثالثا قرار گرفتن نظم بین الملل در حالت گذار و فهم قدرت های بزرگ از این نظم، نه امکان حل و فصل کامل چنین بحران هایی را مسیر می­کند و نه امکان رسیدن به یک توافق پایدار را ممکن می سازد.