ارمنستان در کشاکش گردش نخبگان

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، پس از استعفای «سرژ سرکیسیان» نخست وزیر ارمنستان و انجام گفت وگوهای سیاسی میان احزاب و گروه های مختلف، پارلمان این کشور پنجشنبه هفته گذشته در بیانیه ای اعلام کرد نخست وزیر جدید در موعد اول ماه می (یازدهم اردیبهشت ماه) انتخاب می شود.
برگزاری نشست پارلمان برای انتخاب نخست وزیر جدید رخدادی است که در حال حاضر خوشایند مخالفان دولت نیست. آنان طی 11 روز منتهی به دوشنبه هفته گذشته با تسخیر خیابان های ایروان و چند شهر دیگر، سرکیسیان را مجبور به کناره گیری از قدرت کردند اما همچنان حزب حاکم «جمهوریخواه» و دیگر احزاب موئتلف با آن اکثریت پارلمان را در اختیار دارند.
اواخر هفته گذشته حزب «فدراسیون انقلابی ارمنی» اعلام کرد از ائتلاف با دولت خارج می شود اما این رخداد نیز سبب نشد تا «ارمنستان شکوفا» به عنوان دومین حزب این کشور و تشکل حامی مخالفان، موقعیتی را برای ایجاد تحول اساسی در پارلمان بیابد.
از سوی دیگر، گفت وگوهای «نیکول پاشینیان» رهبر مخالفان با «کارن کاراپتیان» جانشین موقت نخست وزیر پیشرفتی نداشته است. به گفته کاراپتیان عدم توفیق مذاکرات به دلیل شرایط تازه ای است که مخالفان مطرح کرده و خواستار انحلال پارلمان، برگزاری انتخابات و انتقال قدرت به نخست وزیر منتخب مردم شده اند.
به این ترتیب، در نمای کلی تحولات ارمنستان دو جبهه رو در روی یکدیگر قرار گرفته اند؛ در یک سو نخبگان سیاسی حاکم و هواداران حزب جمهوریخواه تداوم اوضاع موجود را خواستارند و در مقابل، جمعی از مخالفان دولت که قصد دارند پاشینیان را به کرسی نخست وزیری بنشانند.

** دلایل شکل گیری اعتراضات علیه سرکیسیان
پس از اصلاح قانون اساسی ارمنستان در سال 2015 که منجر به تغیر نظام ریاستی این کشور به پارلمانی شد، سرکیسیان رییس جمهوری وقت اعلام کرد برای در دست گرفتن نخست وزیری اقدام نخواهد کرد. با این حال، وی پس از 10 سال ریاست جمهوری و انقضای مهلت قانونی حضور در این سمت، از سوی حزب جمهوریخواه به نخست وزیری انتخاب شد.
از دید تحلیلگران وی کوشید تا با توجه به اقتضائات قانونی از مدل «پوتین- مدودف» استفاده کرده و برای بازگشت به جایگاه ریاست کشور، چند سالی ریاست دولت را در دست گیرد. 
برخی نیز با توجه به تشریفاتی شدن پست ریاست جمهوری و قدرت گرفتن نخست وزیر در نظام پارلمانی، سرکیسیان را به تمامیت خواهی و قدرت طلبی متهم ساخته و حضور گسترده مخالفان در خیابان های این کشور را تلاشی برای جلوگیری از انحصارطلبی نخبگان سیاسی ارمنستان می دانند.
گذشته از این، مخالفان می گویند ارمنستان با چالش هایی جدی چون فقر، بیکاری، نابرابری های اجتماعی و فساد روبرو است و همین باعث مهاجرت گسترده از این کشور شده است.
از دید آنان بسیاری از مشکلات این کشور ناشی از حلقه بسته نخبگانی است که سال ها زمام قدرت را در ایروان به دست گرفته اند؛ بخشی از مخالفان نیز سرکیسیان و مقامات ارشد ارمنستان را به دلیل نزدیکی بسیار به مسکو مورد انتقاد و نکوهش قرار می دهند. سیاست های ایروان در قبال منازعه قره باغ با جمهوری آذربایجان و نحوه مدیریت اختلافات با همسایه ای چون ترکیه نیز از محورهای انتقادات از سرکیسیان به شمار می آید.

** پیامدهای قدرت نمایی خیابانی مخالفان در ارمنستان
به نوشته برخی رسانه ها، رهبر مخالفان دولت تلاش بسیاری دارد تا رخدادهای اخیر را نوعی «انقلاب رنگی» نظیر تحولات اوکراین نشان دهد. حمایت های اتحادیه اروپا از مخالفان و اعلان ناخرسندی از دستگیری شماری از آنان نیز موجب شده این دیدگاه تقویت شود.
با وجود اهمیت کمک های اتحادیه اروپا به ارمنستان، علاوه بر حمایت اروپایی ها از مخالفان عواملی دیگر نیز بر تصمیم سرکیسیان برای کناره گیری از قدرت اثرگذار بود.
ارمنستان کشوری است که سکونتگاه حدود سه میلیون شهروند ارمنی است اما بیش از هشت میلیون ارمنی در خارج و کشورهایی چون آمریکا، روسیه، ایران، فرانسه و ... سکونت دارند که مجموعه آنان تحت عنوان «جمعیت دیاسپورای ارمنی» شناخته می شود؛ جمعیتی که ارتباطات مالی آنان با ارمنستان تاثیر بسیار مهی بر اقتصاد این کشور دارد.
در اعتراضات اخیر، علاوه بر حمایت بخش هایی از دیاسپورای ارمنی از مخالفان، گروه هایی از نظامیان نیز به خیابان ها آمدند و خواستار کناره گیری سرکیسیان از نخست وزیری شدند.
برخی ناظران تحولات ارمنستان در مورد پیامدهای داخلی کناره گیری سرکیسیان می گویند، تحقق خواسته مخالفان از طریق اعتراضات سیاسی و مدنی و حادث نشدن خشونت های مسبوق در بسیاری از جمهوری های سابق شوروی گامی مهم در تقویت مردمسالاری بوده و الگویی موفق را نمایان می سازد.
در زمینه روابط خارجی نیز بسیاری بر این باورند روی کار آمدن چهره هایی چون پاشینیان می تواند به تقویت روابط با اتحادیه اروپا بیانجامد. البته این به معنای دگرگونی در روابط ایروان و مسکو نخواهد بود.
روسیه به عنوان متحد تاریخی و بزرگترین حامی ارمنستان، دارای روابط اقتصادی و سیاسی پیچیده و عمیقی با این کشور است. در کنار اهمیت حیاتی موضوع انتقال انرژی از روسیه، تحلیلگران از وابستگی ساختاری اقتصاد ارمنستان به روس ها سخن می گویند و بر عامل مهمی چون پیوندها و قراردادهای امنیتی و دفاعی دو کشور تاکید دارند. از این رو رهبران مسکو نیز بدون انعکاس نگرانی در روزهای اخیر اعلام داشته اند از نزدیک تحولات ارمنستان را دنبال می کنند اما اعتراضات را مساله داخلی این کشور می دانند.