آمریکا و ماندگاری برجام

دیپلماسی ایرانی: بازی با دوگانه جنگ و صلح بهترین گزینه آمریکا در رابطه با ایران برای تامین منافع واشنگتن در منطقه می باشد. نه کشورهای خاورمیانه و نه رهبران آن هنوز به نقطه ای نرسیده اند که اتحادیه اروپا دهه ها پیش به آن رسیده است. هنوز در خاورمیانه گفتمان غالب، گفتمان جنگ است، اما با مهندسی دقیق آمریکا و هم پیمانان منطقه ای آن، آدرس عامل جنگ و بحران از اسرائیل، به نشانه ایران تغییر نام داده است.
در فضای روانی جنگ در خاورمیانه، برجامی که می بایست و می توانست نوید صلح باشد، به چالش کشیده و در کنار آن حق برخورداری ایران از توان موشکی نیز بهانه ای برای تهییج ایران هراسی در جهت تامین منافع آمریکا و... گردیده است. آمریکا همچنان فارغ از نظام سیاسی ایران، محتاج نیروی متوازن کننده ای به نام ایران در خاورمیانه است. همکاری و تلاقی منافع نانوشته تهران و واشنگتن در موضوع طالبان و داعش، تبلور این نیاز و فارغ از ملاحظات امروزی، دلایل و عقبه ای تاریخی دارد. گرچه گمان می کنند در جنگ تمام عیار آمریکا با ایران، تهران بازنده خواهد بود اما ایران کاملا بازنده نه تنها تامین کننده منافع متعدد و مختلف آمریکا نخواهد بود بلکه می تواند بسترساز تهدیداتی جدی تر برای واشنگتن باشد. لذا در فراز و نشیب های میان ایران و آمریکا، جنگ تمام عیار، دور است.
با این نگاه، در خاورمیانه ای که جنگ و ناامنی سرنوشت محتوم آن است، برجام برای آمریکا بیش از ایران توافقی استراتژیک بوده و می باشد. اگر این استدلال درست باشد خروج آمریکا از برجام بیش از آنکه به یک اقدام و عمل سیاسی منجر گردد، یک بازی سیاسی به هدف امتیازگیری از ایران، منطقه و مجموعه بازیگران می باشد.
برای ایران، دیپلماسی برخاسته از دستورالعمل نرمش قهرمانانه، برجام تنها گامی جلوتر از جام زهر بود که توانست بطور مشخص ایران را از ذیل فصل هفتم قعطنامه شورای امنیت خارج و منفذی برای تنفس باشد. بله، برجام سایه شوم جنگ را از کشور دور نمود اما نه آنچنان دور که امید صلح از آن برآید. باید به این نکته راهبردی توجه داشت که آمریکا با ایران بیش از آنکه مسئله هسته ای داشته باشد، با مسئله استقلال عمل ایران در نظام بین الملل مشکل داشته و دارد. البته کشورهای دیگری چون آلمان و ژاپن و...توانستند علیرغم مسایل حاد تر از ایران با آمریکا، راه میانه ای یافته سرنوشتی دیگر برای خود رقم بزنند.
در حال حاضر صحنه سیاسی ایران و در بخشی نظام بین الملل هر چه به بازه زمانی ۲۲ اردیبهشت نزدیکتر می گردد، بیشتر ملتهب شده و انتظار ناشی از چگونگی اعلام نظر ترامپ، عامل تحلیل ها متفاوت و بعضا متضاد گردیده است. این در حالی است که ذات عرصه سیاست همواره با فراز و نشیب ها مواجه بوده و نباید بیش از حد در تحلیل بحران ها و شرایط دچار تحلیل های هیجانی شده و به بن بست های آخر رسید. همانگونه که دو جنگ جهانی، بحران اعراب و اسرائیل، اشغال ایران توسط متفقین، جنگ تحمیلی و... پایان دنیا و ایران نبود، خروج آمریکا از برجام اگرچه از نگاهی می تواند پایان برجام باشد، اما این اقدام برای ایران آخر دنیا نیست. نباید ایران و ایرانیان قبل از جنگ تسلیم فضای جنگ روانی شوند. تنها ایران نیست که تجربه تسلسل بحران ها دارد. نگاهی به تاریخ معاصر مصر و ترکیه نشان می دهد در این جغرافیا کمتر کشوری است که تجربه آرامش بلند مدت داشته باشد.
نکته آنکه در کنار ملاحظات مختلف مترتب بر خروج و یا عدم خروج آمریکا از برجام، به نظر می رسد کار شناسان در نقطه نهایی تحلیل خویش باید نظر غالب خود را در بحران ها اعلام نمایند که متاسفانه اغلب تحلیل ها دور از این مهم بود.
آمریکا از برجام خارج نخواهد شد، اما مفاد آن را را نیز اجرای کامل نکرده و با آن بازی کرده و برای آن حاشیه سازی خواهد کرد. آمریکا می داند که با برجام بخش مهمی از قدرت ملی ایران فارغ از اینکه توان ایستادن پای آن را داشت یا نداشت، مهار شد. آمریکا و هم پیمانان آن می دانند با دستیابی ایران به توان هسته ای و تغییر توازن استراتژیک در خاورمیانه، مسابقه هسته ای در این کانون بحرانی آغاز می شد که برجام مانع آن گردید. اگر روند منتهی به برجام شکست خورده و دور جدیدی آغاز گردد، با توجه به پیمان شکنی آمریکا افکار عمومی ایران بیش از گذشته در کنار دولت خود قرار گرفته و در این میان شاید دیگر چون سابق برخی از قدرت های نظام بین الملل دیگر همسو با آمریکا نگردند.