افول جهانی دموکراسی و آزادی مطبوعات

دیپلماسی ایرانی: چند هفته قبل واحد اطلاعات اکونومیست دهمین ویرایش از نمایه دموکراسی خود را منتشر کرد، رتبه بندی جامع که به 60 شاخصه در 5 رده بندی، از فرآیند انتخاباتی تا آزادی های شهروندی می پردازد. برای دومین سال پیاپی ایالات متحده نتوانست در لیست کشورهای "تماما دموکراتیک" قرار گیرد و در گروه دوم جای گرفت: "دموکراسی ناقص".

آسان است اگر در دموکراسی آمریکا تحت رهبری پرزیدنت ترامپ دقیق شویم، اما جنبه نگران کننده ماجرا این است که افتادن آمریکا در سرازیری بخشی از یک روند جهانی است، در بیش از نیمی از کشورهای جهان امتیازها کاهش داشته است. آنچه ده سال پیش لری دایموند، استاد دانشگاه استنفورد "پسرفت دموکراسی" توصیف کرده بود به نظر پایانی ندارد. ماهیت این پسرفت را به بهترین شیوه می توان با نگاهی به وضعیت آزادی رسانه ها در سراسر جهان ملاحظه کرد.

کنیا را در نظر بگیرید، تا همین چند وقت پیش روایت امیدوارانه ای در خصوص ترقی های دموکراتیک اش در میان بود. ماه گذشته پرزیدنت اوهورو کنیاتا دستورالعملی صادر کرد مبنی بر اینکه ایستگاه های تلویزیونی اصلی کشور تظاهرات مخالفان را پوشش ندهند، و وقتی آنها از اجرای آن سرباز زدند از روی آنتن حذف شدند. سپس  دولت حکم یک دادگاه  مبنی بر از سرگیری پخش برنامه های آنها را نادیده گرفت.

زیرپا گذاشتن آزادی رسانه ها در کنیا در مقایسه با آنچه در ترکیه رخ می دهد، کشوری که بنا بر گزارش "کمیته حمایت از روزنامه نگاران" بزرگترین زندان ژورنالیست ها در جهان است، ناچیز است.

بگذارید ماجرا را روشن کنم. حکومت ترکیه بیش از هر کشوری که انتخابات دموکراتیک داشته روزنامه نگار زندانی کرده است. دولت ترکیه قدیم ها از روش هایی برای هدف قرار دادن رسانه ها استفاده می کرد که روکش قانونی داشته باشند، مثلا مالیات عظیمی علیه رسانه های منتقد در نظر می گرفت. اما  پس از کودتای ناموفق سال 2016 این روند تغییر کرد. یک سال پس از آن واقعه؛ سازمان ملل در گزارشی اعلام کرد که دست کم 177 پایگاه خبری مثل آب خوردن توقیف شده اند.

شاید بشود این اتفاقات را به عنوان عقب گرد اجتناب ناپذیر در جوامع در حال توسعه کنار بگذاریم. اما راجع به تغییر شرایط در مجارستان و لهستان چه می شود گفت؟ دو کشوری که پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی با تمام وجود دموکراسی را در آغوش گرفتند.

در مجارستان، دولت ویکتور اوربان یک رشته از تاکتیک های زیرکانه در پیش گرفته تا رسانه های آزاد را زمین گیر کند. حکومت به طور موثر رسانه های عمومی را در دست گرفته است، روی پایگاه های خبری فشار می آورد و افراد وفادار حزب اش را در پست های کلیدی قرار داده است.

حجم عظیمی از تبلیغات پول ساز را در اختیار رسانه های دوست قرار داده و با سختگیری تبلیغات در رسانه های منتقد را قطع کرده است. پس از آن که رسانه های مستقل توسط دولت اوربان آزار و اذیت می بینند و فقیر و مرعوب می شوند، الیگارشی نزدیک به دولت این کمپانی های رسانه ای را می خرد و بعد پوشش دلخواه رسانه ای خود را در آنها انجام می دهد. بسیاری از همین تاکتیک ها اینک در لهستان انجام می شود، کشوری که روزگاری به خاطر اصلاحات خیره کننده سیاسی و اقتصادی خود پس از سقوط کمونیسم، طلایه دار (دموکراسی خواهی) بود.

حتی در دموکراسی های دیرین همچون هندوستان و اسرائیل هم شاهد تلاش های سیستماتیک برای کاستن از فضا و قدرت رسانه های مستقل و منتقد دولت هستیم. در اسرائیل از جمله اتهامات جنایی علیه بنیامین نتانیاهو این است که با سران مطبوعات بر سر پوشش دلخواه رسانه ای چانه زنی می کرده است. به علاوه، تلاش های نتانیاهو برای تضعیف رسانه های عمومی با محکومیت جریان های سیاسی حتی از جانب سیاستمداران راست اسرائیل مواجه شده است.

در هندوستان؛ دولت نارندرا مودی پرونده پرسش برانگیز کلاهبرداری و پول شویی علیه "ان دی تی وی"، یکی از منتقدان ثابت قدم و قدرتمندان سیاست های دولت مودی، راه انداخته است. اخیرا به جای اینکه از یک روزنامه نگار که آسیب پذیری خجالت آور در پایگاه های اطلاعاتی دولت را افشا کرد تقدیر به عمل آید، وی را به پلیس تحویل دادند.

بیش از 20 سال قبل ، مقاله ای در فارین افرز نوشتم و هشدار دادم که جهان با مساله ای ویژه روبه رو است "دموکراسی غیر لیبرال" – دولت های انتخابی که به صورت سیستماتیک از قدرت خود سوء استفاده می کنند و آزادی ها را محدود می کنند.

من متعاقبا هراس از آن دارم که آمریکا هم راه اش به این جاده باز شود. اغلب مردم این خطر را نادیده می گیرند چرا که به گفته آنها دموکراسی آمریکایی ستبر است، نهادهای قدرتمندی دارد که هر طوفانی را تاب می آورند. هرچه نباشد آزادی مطبوعات در متمم اول قانون اساسی ایالات متحده تضمین شده است. اما لهستان و مجارستان را در نظر بگیرید که نه تنها در درون خود نهادهای قدرتمندی دارند بلکه در درون نهادهای تحت حکمرانی اتحادیه اروپا قرار دارند که قوانین حفاظتی صریحی در دفاع از آزادی رسانه ها دارد.

ترامپ در همین یک سال ریاست جمهوری اش لطماتی وارد کرده است. جز آنکه رسانه های منتقد را بدنام کرده و با رسانه های حامی گرم گرفته است، تهدید کرده قانون شکایت از رسانه ها، اعطای مجوز فعالیت و وضع مالیات ها علیه روزنامه های خاص را سختگیرانه تر خواهد کرد. دولت او جلوی ادغام سازمان های رسانه ای که به زعم او اخبار جانبدارانه منتشر می کنند را گرفته و همزمان ادغام سازمان هایی که هوای او را دارند تسهیل کرده است.

سیستم آمریکا از بیشتر کشورها قدرتمندتر است اما در مقابل نیروهایی که در پی فروپاشی دموکراسی هستند رویین تن نیست.

منبع : واشنگتن پست / ترجمه سامان صفرزائی