عربستان در پی مقابله با نفوذ ایران در آفریقا

جواد حیران نیا – ثمیه خمار باقی

دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی و امارات متحده عربی به حمایت از نیروهای نظامی مشترک ساحل دست زده اند، نشانه ای دیگر از اینکه آنها در پی رقابت با ایران بر سر نفوذ در غرب آفریقا هستند. این نیروها تحت عنوان "گروه 5 ساحل" فعالیت می کنند که موریتانی، مالی، نیجر، بورکینا فاسو و چاد را برای همکاری های سیاسی و امنیتی گرد هم آورده است.

فرانسه برای افزایش امکانات مالی این گروه، امارات متحده، عربستان و آلمان و ایتالیا را دعوت کرد تا با این سازمان هماهنگ باشند. عربستان سعودی و امارات به ترتیب متعهد شدند تا  118 میلیون دلار و 35 میلیون دلار به این ائتلاف نظامی اختصاص دهند. بعلاوه امارات متحده وعده داد تا "دانشکده نظامی" نیز در موریتانی تاسیس کند.

پشتیانی از این گروه به عربستان سعودی اجازه می دهد تا ادعا کند رهبری مبارزه با تروریسم را در سراسر جهان به عهده گرفته است، عربستان همچنین ائتلاف اسلامی مقابله با تروریسم که متشکل از 40 کشور مسلمان است را هدایت می کند. به طور خاص، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان قصد دارد رهبری خود را در این جنگ اثبات کند. این اقدام همچنین به عربستان سعودی و امارات امکان می دهد برای حضور بلند مدت در منطقه با تمرکز برای مقابله با ایران برنامه ریزی کنند.

حضور ایران در آفریقا

حضور ایران در آفریقا به دهه 1980 باز می گردد. در جریان جنگ سرد ایران در بلوک کشورهای متحد با ایالات  متحده قرار داشت. پس از انقلاب اسلامی ایران به گسترش تفکر شیعه در غرب آفریقا از طریق ابتکار عمل های اقتصادی، فرهنگی، دیپلماتیک و رسانه ای علاقه مند شد.

اغلب کشورهای آفریقایی از منابع غنی طبیعی همچون گاز، نفت، طلا، آهن، مس، الماس، پلانیوم و فسفات برخوردار هستند و فقر در منطقه ساحل و غرب آفریقا درهای منطقه را به روی ایران باز کرد. ایران صدها پروژه اقتصادی در بسیاری از کشورهای آفریقایی همچون سنگال، گامبیا، مالی، سیرا لئون، بنین، نیجریه و غنا پیاده کرد. روسای جمهور ایران، آیت الله هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد به این کشورها سفر کردند و چندین توافق دوجانبه امضا کردند.

ایران فقط تفکر شیعه را گسترش نداد بلکه از این توافقات اقتصادی منتفع شد. ایران موفق شد انزوای بین المللی که به واسطه فعالیت های هسته ای اش به راه افتاد بود بشکند. به ویژه برای نفت خود که تحت تحریم های جهانی قرار داشت بازار جدید پیدا کرد و به مواد خام همچون اورانیوم دست یافت. ایران از طریق پیاده سازی پروژه های مشترک، از جمله تاسیسات تصفیه نفت ایران، میلیاردها دلار پول به دست آورد.

نگرانی های سعودی

نگرانی های عربستان در خصوص افزایش نفوذ ایران، به ویژه از زمان روی کار آمدن ملک سلمان، باعث شده است این کشور به تکاپو بیفتد. عربستان سعودی در بخش های دولتی و خصوصی در غرب آفریقا و ساحل شروع به سرمایه گذاری کرده است. نفوذ عربستان سعودی همچنین به مناطق اسلامی نیز کشیده شده است. ریاض بیشتر روی کشورهای مسلمان (با مذهب) مالکی است که اکثریت جمعیت عرب آفریقا را تشکیل می دهند. از آنجا که 78 درصد مسلمانان آفریقا صوفی هستند، باورهای آنها عموما در تضاد با فرهنگ سعودی و عناصر سلفی گری قرار می گیرد.

عربستان سعودی برای رقابت با نفوذ ایران فرای پروژه های اقتصادی و برنامه های مذهبی رفته است. به همین دلیل است که ائتلافی غیر رسمی با موریتانی و سنگال تشکیل داده و در پی ائتلافی جدید با لیبی و چاد است. آوریل 2015 روسای جمهور سنگال و موریتانی به ریاض سفر کردند و سنگال متعهد شد صدها سرباز خود را به علمیات جبهه عاصفه الحزم (ائتلاف نظامی عربستان در یمن) اعزام کند.

عربستان سعودی به ائتلاف مشترک نظامی در ساحل پیوسته است تا در نبرد علیه تروریسم مشروعیت بین المللی به دست آورد و منافع سیاسی و اقتصادی خود در غرب آفریقا را افزایش دهد. اما مقابله با ایران منطق اصلی است. ساقط کردن نفوذ ایران در این منطقه و در سطح جهانی یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی عربستان سعودی را تشکیل می دهد.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33

انتشار اولیه: چهارشنبه 25 بهمن 1396 / انتشار مجدد: شنبه 12 اسفند 1396