نظریه پیشگیرانه یا تمسک به منافعمان در خاورمیانه؟

نویسنده: نصرت الله تاجیک، تحلیلگر مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: همانگونه که هفته نامه آمریکایی تایم نوشته «ترامپ به مراتب بیشتر از توافق هسته ای ایران باعث شرمندگی آمریکاست»، اما اگر بخواهیم برجام را از زاویه ای که او نگاه می کند و فکر می کند آمریکا امتیاز زیادی به ایران داده است، نگاه کنیم، ما به مراتب می توانیم برجام را برای خودمان شرم آور تر بدانیم اما ما از آن منظر به برجام نگاه نمی کنیم بلکه از زاویه تعامل بین المللی نگاه کرده و آن را راهی قلمداد می کنیم که می تواند ملت ها را در یک نظم، همسویی، هم افزایی و هماهنگی قرار دهد. به گونه ای که کشورهای امضاکننده برجام، هم بتوانند در صلح و امنیت از مواهب طبیعی و خدادادی استفاده کنند و هم از پیشرفت علم و فناوری دیگر کشور ها تا در این صورت بتوانند به نیازهای مردمشان پاسخگو باشند. اگرچه نباید خیلی صحبت های ترامپ را جدی تلقی و مورد واکاوی قرار دارد و آن ها را مبنای سیاستگذاری هایمان قرار دهیم، زیرا به نظر می رسد بیشتر شعاری و مصرف داخلی برای حفظ پایگاه رای خود دارد، اما اینکه ترامپ در سخنرانی سخیف خود در هفتاد و دومین مجمع عمومی سازمان ملل در رویکردش نسبت به ایران ادبیات تحقیر و توهین آمیز انتخاب می کند نشان از عدم تسلطش بر روند امور جهان و مخصوصا منطقه دارد که در اثر سیاست های غلط آمریکا زمین را باخته و به حریف واگذار کرده است. یکی از عواقب دیگر این سخنرانی ایجاد تشتت در میان مقامات آمریکایی و مخالفت سیاستمداران اروپایی و آسیایی بود که نشان از عدم دید استراتژیک در وی و بد تر از آن بهم ریختگی سیاست های آمریکا دارد. البته نباید خیلی خوشحال بود زیرا در این بهم ریختگی باید احتمال هر اقدام نسنجیده و کودکانه را از نظر دور نداشت.

ایران در خصوص برجام رویکرد درستی را اتخاذ کرد و خوشبختانه وقتی آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید می کند ما نسبت به تعهداتمان وفادار هستیم، این مسئله نشان می دهد که دولت و ملت ایران مسئولیت پذیر و عهدپذیر است. ما باید ادامه دهنده همین راه باشیم و در مسیر انفعال حرکت نکنیم. باید به دنبال همکاری با سایرین و از جمله اروپایی ها که نه رقیب بلکه دوست آمریکایی ها هستند باشیم و به راه و حقانیت و توانمندی های خود اطمینان داشته و برای سیاست های آمریکای ترامپ خودمان را معطل نکنیم. سخنرانی وی انتقاد ها و تکمله های فراوانی دریافت کرد و نشان از بلاتکلیفی و بی تصمیمی ترامپ و بازگشت به دوران انتخاباتی دارد. اما مشکل اصلی ترامپ با ایران مسائل خاورمیانه و میزان قدرت عمل و نفوذ ما در در این منطقه است و من با استفاده از نظریه جنگ های پیشدستانه و یا عملیات پیشگیرانه برای حضورمان در خاورمیانه موافق نیستم زیرا معتقدم این نظریه برای زمانی است که کشوری هیچ منافعی در منطقه ای ندارد و صرفا به دلیل ترس از تسری نا امنی در اثر تحولات داخلی کشورهای دیگر به کشور خود در آنجا حضور دارد. شاید استفاده از این نظریه برای آمریکا که عموم مردم منطقه مخالف حضورش هستند، بلامانع باشد، اما برای ما مناسب نیست. زیرا استفاده از این نظریه توسط ما یک ضرر دیگر هم دارد که به حضور آمریکا و سایر قدرت های غربی در منطقه وجاهت می بخشد. در حالیکه ما در منطقه دارای منافعی هستیم و خاورمیانه نه تنها عمق استراتژیک ما به دلایل تاریخی، سیاسی اجتماعی و همچنین مصالح امنیتی است، بلکه به دلیل اولا خواست دولت ها و ثانیا به دلیل سرمایه گذاری مشروعی که در طول این سال ها برای حفظ امنیت و ثبات منطقه کرده ایم باید از این منافع خود محافظت و در جهت مصالح و منافع ملی عمل کنیم. من بطور کلی و فارغ از این سخنان سخیف ترامپ معتقدم باید نه منفعلانه بلکه از روی ابتکار عمل در نطق رئیس جمهور به تناقضات سیاست امریکا در خاورمیانه که مشکل اصلی ترامپ با ما است، پرداخته می شد. ما در مورد خاورمیانه بدهکار نیستیم، نه تنها از منطقه که از دنیا طلبکاریم که با سرمایه گذاری مادی و معنوی فراوان توانستیم جلوی ریشه دواندن تروریسم و حرکت آن به سمت شرق و غرب را بگیریم. اینکه ترامپ نمی فهمد و یا تجاهل می کند خیلی مشکلی ایجاد نمی کند و باید بیشتر به فکر الگوهای همکاری های بین المللی و منطقه ای باشیم که بار تنها روی دوش نحیف سیاست خارجی ما نباشد. انشاالله!