تاثیرات خروج ترامپ از برجام

نویسنده: سید حسین موسویان، پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون آمریکا

دیپلماسی ایرانی: در میان همه بحران های جهانی، از تست های موشکی کره شمالی تا جنگ علیه داعش، به نظر می رسد بیش از همه چیز، یک هدف سیاسی ذهن او را به خود مشغول کرده که آن هم نابودی برجام است، توافقی که تحریم های هسته ای علیه ایران را در مقابل برخی محدودیتهای برنامه هسته ای اش، مرتفع کرده است.

درحالیکه ترامپ ناسازگاری خود با توافق چند جانبه بین المللی هسته ای ایران را آشکار ساخته، سفیرش در سازمان ملل در هفته گذشته با جعل دروغ هایی، طرح خروج احتمالی آمریکا از برجام را مطرح ساخت. طرح مذکور که یک «خودزنی» است، مسئولیت خرابکاری را به گردن کنگره آمریکا می اندازد.

اگر آمریکا موفق به غرق کردن برجام شود، عواقب جدی آن تنها به تخریب اعتبار جهانی آمریکا و تضعیف روند عدم اشاعه سلاح های هسته ای محدود نخواهد شد بلکه می تواند سیاست خارجی ایران را نیز دستخوش تغییر کند.

سیاست خارجی ایران همیشه در مورد عادی سازی رابطه با غرب و تشنج زدایی با آمریکا با چالش های داخلی مواجه بوده است. طرز تفکر غالب در ایران معتقد است سیاست آمریکا بر پایه زورگویی است و لذا هرگونه انعطاف ایران، موجب فشار بیشتر آمریکا خواهد شد.

درعین حال در دوره ریاست جمهوری روحانی سیاست خارجی مصالحه جویانه تری اعمال شد که توجیه آن عمدتا بخاطر حل مسالمت آمیز بحران هسته ای و برداشته شدن تحریم های مرتبط با موضوع هسته ای می باشد. لذا در تهران، توافق هسته ای به معیار قضاوت درمورد اعتماد یا عدم اعتماد به غرب بویژه آمریکا تبدیل شده است.

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر عالی جمهوری اسلامی در آوریل ۲۰۱۵ فرمودند: حالا این مذاکرات هسته ای یک تجربه جدید است. اگر آن طرف رفتار نامعقول خود را کنار بگذارد، این می تواند تجربه جدیدی برای ما باشد که بتوان درمورد سایر موضوعات نیز مذاکره کرد.

اکنون که ترامپ برجام را به مخاطره انداخته است، در تهران اساسا اعتبار تعامل دیپلماتیک با غرب زیر سئوال است. اگر ترامپ زیر برجام بزند، در تهران اجماع حاصل خواهد شد که در هیچ موضوع دیگری نیز نباید با آمریکا مذاکره یا همکاری و یا اعتماد کرد.

در عین حال سیاستمداران در تهران نظاره خواهند کرد که آیا اروپا در هدف نابودی برجام، ترامپ را همراهی خواهد کرد یا خیر. اگر رهبران اروپایی پای برجام قاطعانه بایستند، تهران روی «رابطه با غرب منهای آمریکا» حساب باز کرده و در مورد سایر بحران های منطقه ای ازجمله مبارزه علیه داعش با اروپا همکاری خواهد کرد. متقابلا چنانچه علیرغم اجرای تعهدات ایران، اروپا تسلیم ترامپ شود، آنگاه دلیل مشروعی خواهد بود که تهران به ملاحظات امنیتی خود، همچون تقویت بیشتر توان موشکی وتقویت شبکه متحدین منطقه ای، اولویت بخشد.

تاثیر بعدی اقدام ترامپ در تخریب برجام را باید در روابط ایران با قدرت های بلوک شرق همچون روسیه و چین و هند مشاهده کرد. در دوران اوباما، قدرتهای بلوک شرق، به تحریم ها علیه ایران پیوستند. این امر رییس جمهور وقت، آقای احمدی نژاد را شوکه کرد زیرا که او سیاست «نگاه به شرق» را دنبال می کرد. اگر در ماجرای برجام، قدرت های بلوک شرق بتوانند ازبرجام دفاع کرده و اقدامات تخریبی ترامپ و پیوستن احتمالی اروپا به آمریکا را بی اثر کنند، آنگاه، در جهان چند قطبی جدید، جهت یابی ژئوپولتیک ایران بطور قابل موثری به سمت توسعه گسترده همکاریهای تجاری-امنیتی- سیاسی و بین المللی با قدرتهای بلوک شرق گرایش پیدا خواهد کرد.

در حالیکه ترامپ در حال وزن کردن اقدام بعدی در مورد برجام است، باید بداند که خروج آمریکا از برجام، ایران و جهان را به شرایط قبل (اجماع جهانی علیه ایران) بازنخواهد گرداند. اگر او از انجام تعهدات برجامی دوران اوباما سر باز زند، شرایط آمریکا در منطقه وخیم تر خواهد شد زیرا که بعد از این ایران روی آمریکا هیچ حسابی نکرده درحالیکه با دیگر قدرت های جهانی مشارکت و همکاری خواهد کرد.

منبع: لس آنجلس تایمز