بحران میان کشورهای خلیج فارس در نقطه اوج

دیپلماسی ایرانی: بحران در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس به نقطه عطف خود رسیده است. رکس تیلرسون، وزیر امورخارجه ایالات متحده روز 11جولای، در روز دوم سفر خود به منطقه برای از بین بردن تنش، به توافقی با قطر دست پیدا کرد. اگرچه محتوای این توافق مبهم است اما پیامی روشن در بردارد: ایالات متحده به اندازه کافی عداوت و دشمنی بین قطر در یک سو و عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سوی دیگر را تحمل کرده است. ریاض و ابوظبی مجبور خواهند شد در موقعیت خود در برابر دوحه براساس این یادداشت تفاهم بازنگری کنند. اما حتی اگر این توافقنامه بتواند درگیری در این بلوک را از بین ببرد، احتمالا درگیری دیگری در راه خواهد بود.

زمانی که اعضای این گروه همگی در یک جهت باشند، شورای همکاری خلیج فارس اتحادیه ای قدرتمند و عمدتا عرب است که اغلب کشورهای آن سنی بوده، جیب هایی پر از پول و منابعی وسیع دارند. قدرت های بزرگ مانند ایالات متحده، اتحادیه اروپا، انگلیس، روسیه و چین همگی می خواهند که این بلوک متحد باشد. چرا که امنیت انرژی و نفوذ شورای همکاری خلیج فارس در خاورمیانه به این اتحاد بستگی خواهد داشت. با این حال، اغلب اختلاف نظر میان اعضای این شورا، همبستگی استراتژیک آنها را از بین می برد. همان طور که آخرین بحران دیپلماتیک موجود این مساله را نشان داده است. دشمنی کنونی و اختلاف نظر شدید موجود، سابقه ای 37 ساله دارد. این درگیری اولین بار نیست که رخ می دهد و آخرین بار هم نخواهد بود.

با امضای تفاهم نامه میان قطر و ایالات متحده، ادعای عربستان سعودی و امارات متحده عربی مبنی بر کمک قطر به تروریسم تضعیف خواهد شد و قطر باید تلاش های بیشتری در مقابله با تروریسم انجام دهد. واشنگتن نیز به دنبال منافع خود است چرا که قطر متهم به تامین مالی گروه های مهم تروریستی است. ایالات متحده می خواهد اطمینان حاصل کند که دولت قطر در تقویت قاچاق مواد مخدر نقشی نخواهد داشت. دولت قطر از این توافقنامه به عنوان تقویت مبارزه دیرپایش با تروریسم در کنار ایالات متحده یاد می کند و در عین حال وزیر امورخارجه این کشور انکار می کند که این تفاهم نامه ارتباطی با بحران موجود داشته باشد. تیلرسون تایید می کند که این سند در ماه های گذشته به کار خود ادامه داده است و ایالات متحده تفاهم نامه های مشابهی را با دیگر کشورهای خلیج فارس به امضا خواهد رساند.

در هرصورت، این معامله تلاش می کند سمت و سوی نگرانی ها را مسائل جهانی نشان دهد، از تقویت اختلاف میان عربستان سعودی و امارات با قطر جلوگیری کند، تا از این طریق انزوای قطر در اولویت اول این دو کشور نباشد. این توافقنامه برای رسیدن به این هدف کار چندانی از پیش نخواهد برد و حل و فصل اساسی اختلاف های میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس به این آسانی نخواهد بود. جرقه مشکلات عربستان سعودی با قطر به تازگی زده و نشده و سابقه ای طولانی دارد. مقاومت دوحه در برابر کنترل گری ریاض، ارتباط دوحه با ایران و رسانه های خاص قطر مدت هاست که عامل تنش میان دو کشور هستند. تفاوت ها در نگرش ها و رویکردهای دو کشور مدت های طولانی است که این بحران را به وجود آورده است.

از سوی دیگر واشنگتن به دنبال بی طرفی در درگیری های میان ریاض و دوحه است. سفر تیلرسن به قطر و اصرار او مبنی بر این که تمام کشورهای شرکت کننده در اجلاس ریاض باید این یادداشت تفاهم را امضا کنند نشانه ای بر این است که آنها یک جانبه از ریاض دفاع نمی کنند. اگر ریاض فکر می کند که نشستن در کنار ترامپ در آن اجلاس، نشانه ای از تمایل واشنگتن به آنهاست باید دوباره روی این مساله فکر کند. واشنگتن نشان داده که مبارزه علیه تروریسم اولویت اصلی است و آنها به هیچ وجه دوست ندارند که در امور این بلوک دخالت کنند.

حضور تیلرسون در قطر نشان داد که بحران در شورای همکاری خلیج فارس به اوج خود رسیده است و آنها خواستار این هستند که این اختلافات حداقل در منظر عمومی همین جا به پایان برسد. عربستان سعودی و امارات این فرصت را داشتند که منازعات را در تاریخ 12جولای و زمانی که تیلرسون با همتایان بحرینی و مصری خود در جده عربستان ملاقات می کردند، کاهش دهند. اما ریاض به راه خود ادامه داد تا درخواست های بیشتری را از دوحه داشته باشد. حالا موضع گیری آنها در برابر قطر بر اساس توافقنامه مبارزه با تروریسم واشنگتن و خطوطی است که این توافقنامه مشخص کرده است.

منبع: استراتفورد/ مترجم: روزبه آرش