عراق نیازمند تقویت زیرساخت های امنیتی و اطلاعاتی است

سید محسن حکیم، مشاور سیاسی مجلس اعلای اسلامی عراق*

دیپلماسی ایرانی: داعش پروژه مهمی است. پس از سرنگونی صدام همه درصدد آن بودند تا پروسه نوین عراق شکل نگیرد. برخی از نیروهای منطقه ای و فرامنطقه ای تلاش کردند با روش های گوناگون و با همه امکانات جلوی این فرایند را بگیرند. اما باوجود همه تلاش های نیروهای بعث، سلفی، القاعده و اندیشه های تندرو، که حمایت برخی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای را نیز داشتند، همه تیرها به سنگ خورد و نتوانستند جلوی اراده بزرگ و پولادین ملت عراق را بگیرند. البته پروژه داعش فقط مربوط به عراق نیست، بلکه پروژه قوی تر و ریشه دارتر و محکمتری بود که خواستار به هم ریختن کل منطقه بودند تا بتوانند جلوی محور مقاومت را بگیرند.

به طور حتم داعش دارای بسترهای فکری و اندیشه ای است. نسل سوم القاعده پس از افغانستان در عراق داعش به وجود آمد. پس از سرنگونی صدام، شاهد ظهور نسل دوم بودیم که زرقاوی نماینده آند بود. پس از آن شاهد ابوعمر البغدادی و همچنین مهاجر و سپس ابوبکر البغدادی بودیم که همه تلاش خود را داشتند تا ده هزار عملیات انتحاری در عراق انجام دهند. این نسل سعی بر این داشت تا جلوی فرایند مردم سالار در عراق را بگیرند و آن را بر هم بزنند. نسل سوم داعش، داعشی است که تلاش می کرد با توحش و ایجاد رعب و وحشت، نگرانی فزاینده ای در میان مردم و افکار عمومی ایجاد کند تا بتوانند کل عراق و سپس کل منطقه را ناامن کنند. در مقابل آن سه عنصر مهم و اساسی یعنی فتوای تاریخی آیت الله العظمی سیستانی که بسیار به جا، موثر و همه جانبه بود، دوم کمک های مهم جمهوری اسلامی ایران که به طور شبانه روزی و بیش از حد توقع و انتظار صورت گرفت و سوم خیزش بزرگ مردمی و جوانان ملت عراق از همه طایفه ها اعم از شیعی و سنی و کُرد و مسیحی و ترکمن، تلاش کردند تا جلوی اقدامات نسل سوم داعش را بگیرند. مجموعه اقداماتی که در نهایت منجر به این شد عراقی که 40 درصد خاکش را اشغال کرده بودند، اکنون فقط 4 درصد آن اشغال شده باقی بماند که بعد از آزادسازی کامل موصل، سه نقطه مهم و استراتژیک شهر تلعفر و اطراف آن مانند شهر مهلبیه و ایاضیه و همچنین محور حویجه که سه شهر دیگر یعنی عباسیه، کریاض و رشاد و همچنین سه شهر کوچک لب مرز سوریه که قائم، عانه و رابع هستند نیز پاک سازی خواهد شد.

بر اساس برنامه دولت عراق، تا پایان سال ملادی شاهد حضور و وجود نظامی داعش در عراق نخواهیم بود و همه سرزمین پاک و مطهر عراق از وجود داعش پاکسازی خواهد شد. اما نکته مهم این است که ما چه مسائلی بعد از داعش داریم؟ چند نکته مهم وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. نخستین مساله، موضوع امنیت است. به طور حتم داعش اگر از منظر نظامی در عراق وجود نداشته باشد، اما در شکل و هسته های زیرزمینی، فعالیت های امنیتی فعالیت خود را خواهد داشت. این موضوع نیازمند هوشیاری و نوسازی سازمان های اطلاعاتی، امنیتی، انتظامی و پلیسی عراق است. زیرا تهدید از نظامی به امنیتی تبدیل خواهد شد که در این زمینه دولت عراق پیش بینی های لازم را انجام اده و تلاش هایی در این زمینه صورت گرفته که موفقیت هایی نیز به دست آمده است.

در سال 2008 روزانه تقریبا بین 20 تا 25 ماشین بمب گذاری شده در بغداد منفجر می شد. این عدد در سال 2013 در کل سال نزدیک به 500 ماشین رسید یعنی به یک و نیم ماشین در روز. اما امسال در طول 5 ماه گذشته در بغداد فقط 8 ماشین بمب گذاری شده منفجر شده است که بر اساس اطلاعات موجود تمامی این 8 ماشین خارج از شهر بغداد آمده بودند. به طور حتم این موارد از سمت منقطه قائم، عانه و رابع وارد می شود که بر اساس اقداماتی که در نظر گرفته شده این مساله هم حل خواهد شد. از این رو بخش امنیتی و اطلاعاتی باید تقویت شود تا جلوی کارهای ضد امنیتی داعش گرفته شود. موضوع دیگر بازگشت آوارگان به مناطق آزاد شده است که آمار قابل ملاحظه ای دارد. خلاف تبلیغات رسانه های خارجی و اتهام هایی که به دولت عراق مبنی بر اینکه اهتمام جدی برای بازگشت آورگان صورت نمی گیرد، غیر از دو مورد یعنی منطقه جرف صخر و سلیمان بیگ، هیچ گونه مشکلی در سرتاسر مناطق دیگر وجود ندارد و همه آوارگان چه در کردستان عراق چه مناطق شیعی یا حتی بغداد، توانستند به مناطق خود بازگردند. توجه داشته باشید که 2 میلیون آواره، عدد کمی نیست که امیدواریم با آزادسازی سایر مناطق، شاهد بازگشت داوطلبانه همه آوارگان باشیم.

مساله دیگر بازسازی شهرهای تخریب شده است. با توجه به مقاومت سرسختانه داعش، شاهد تخریب وسیع شهرها بودیم. در برخی از شهرها دیگر خانه ای باقی نمانده که باید بازسازی کامل صورت بگیرد. در منطقه الرمادی _ که نیروهای آمریکایی بیشترین عملیات را در آنجا داشتند_ 80 درصد شاهد تخریب هستیم. بنابراین نیاز به بازسازی عمده و امکانات و منابع مالی زیادی هستیم که هر چه سریع تر این مناطق برای بازگشت آوارگان مهیا شود.

مساله دیگر که باید مورد اهتمام مردم قرار گیرد، موضوع آشتی ملی است. داعش و نیروهای تکفیری افکار عمومی را مورد تشویش قرار می دهند که باید جلوی این روند گرفته شود. امروز دولت عراق با تلاش های زیاد توانسته مناطق زیادی را از وجود داعش پاک کند. ارتش، پلیس، حشد شعبی، نیروهای پیشمرگه، و نیروهای مبارزه با تروریست، نیروهای مهمی هستند که دست در دست همدیگر توانستند سرزمین عراق را از لوث داعش پاکسازی کنند. بسیاری از مردم فریب خوردند یا تحت تاثیر جو داعش یا شعارهای کاذب و توهم آلودش قرار گرفتند. بنابراین نیازمند کارهای فرهنگی، فکری و عقیدتی هستیم. اکنون باید جلوی هر گونه فتنه در آینده را بگیریم.

اقدام دیگری که راستای فعالیت های منطقه ای در حال انجام است، گشایش روابط با سایر کشورهای منطقه ای است. سفرهای مسئولان عراقی به سایر کشورهای منطقه یا حتی فرامنطقه ای فصل جدیدی از ارتباطات است که با توجه به وضعیت داعش_ که مختص به عراق نیست و همه امنیت منطقه و جهان را در بر می گیرد_ صورت می گیرد. این موضوع باید تبیین شود که امنیت عراق مرتبط با امنیت منطقه و امنیت منطقه مربوط به امنیت کل جهان است. اگر هر جایی از جهان ناامن باشد، همه جهان ناامن خواهد شد. اینها به هم گره خورده و پیوسته اند.

اکنون نیروهای داعش متشکل از نیروهای 80 کشور جهان است و اگر این نیروها به مناطق خود بازگردند بر اساس تاکتیک "گرگ های تنها" آن منطقه را با بحران مواجه می کنند. اکنون آنهایی که روزی از داعش حمایت می کردند، پیشمان شده اند. آنها اکنون تاوان پشتیبانی خود از داعش را می دهند. این ابتدای کار است. ما هنوز فعالیت حقیقی داعش در خارج از عراق و سوریه را ندیده ایم. بر اساس آمارهای موجود، نزدیک به 5 هزار نیروی تونسی در داعش وجود دارد. حال این تعداد روزی به سرزمین خود بازخواهند گشت و در آنجا مشکل ساز خواهند شد. از مالزی، عربستان، ترکیه، اندونزی و حتی چین که نزدیک به 300 نفر هستند و همچنین فرانسه، بلژیک، آلمان و انگلستان نیروهای داعشی وجود دارد.

بنابراین یکی از مهمترین اقداماتی که باید صورت گیرد، تبادل اطلاعات است. امروز عراق بانک اطلاعاتی مهمی نسبت به داعش، فرماندهان آنها، کادر و دیگر عواملشان است. به طور حتم دیگر کشورها نیازمندی هایی در این زمینه دارند و عراق تمام تلاش خود را برای تبادل اطلاعات به کار خواهد بست و آن را در اختیار سایر کشورها قرار می دهد.

*متن سخنرانی در نشست بررسی «عراق پس از داعش» در دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: چهارشنبه 21 تیر 1396 / انتشار مجدد: سه شنبه 27 تیر 1396