داعش نظامی تمام شد، داعش فکری باقی است

دیپلماسی ایرانی: نشست بررسی «عراق پس از داعش» از سوی سایت «دیپلماسی ایرانی» در سالن اجتماعات روزنامه اطلاعات برگزار شد. سید محمد صادق خرازی سفیر سابق ایران در سازمان ملل، سید محسن حکیم مشاور سیاسی مجلس اعلای اسلامی عراق، ناظم دباغ نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران، حسن دانایی فر سفیر سابق ایران در عراق و سید رضا قزوینی رئیس میز تکفیر در بنیاد هابیلیان سخنرانان این نشست هستند.

گزیده ای از اظهارات سخنرانان این نشست را همزمان با برگزاری آن می خوانید:
سید محسن حکیم:
- داعش نسل سوم القاعده در عراق است.
- داعش تمامی تلاش خود را کرد که با منش توحش عراق و کل منطقه را ناامن کند. در این زمینه سه عامل فتوای تاریخی حضرت آیت الله العظمی سیستانی، کمک های مهم جمهوری اسلامی ایران و خیزش بزرگ مردمی و جوانان ملت عراق در مبارزه با داعش موثر بودند.
- داعش پس از اشغال ۴۰ درصد خاک عراق، الان فقط ۴ درصد این کشور را در تصرف خود دارد. فقط ۵۰ متر از داعش (دو خیابان) در اختیار این نیروهاست که به زودی آن نیز بازپس گرفته می شود.
- داعش در شکل نیروهای ضدامنیتی کارکرد خود خواهد داشت. تهدید از حالت نظامی به امنیتی تبدیل خواهد شد که باید بنیه اطلاعاتی را برای جلوگیری از اقدامات ضد امنیتی داعش تقویت کرد.
- تاکنون بیش از دو میلیون آواره عراقی به مناطق آزاد شده پیوستند.
- در منطقه رمادی بیش از ۸۰ درصد شهر تخریب شده و از شهر بیجی حتی خانه ای نیز نمانده است. نیاز به بازسازی شهرها وجود دارد.
-داعش افکار عمومی برخی مردم عراق را مورد تشویش قرار می داد و حال که دولت عراق با جانفشانی ها توانسته کشور را از لوث وجود داعش پاک کند، باید با کار فکری و فرهنگی افراد فریب خورده را به دامان ملت بازگرداند.
- از دو سه سال قبل می گفتیم قضیه داعش فقط به عراق و منطقه ختم نمی شود، از بیش از ۸۰ کشور نیرو وارد کردند که آنها را با تاکتیک «گرگ های تنها» به این کشورها بازگردانده اند که بی ثباتی ایجاد کنند.
- نزدیک به ۵ هزار تونسی داعشی در عراق و سوریه بودند. ۳۰۰ نفر چینی عضو داعش هستند. افرادی از کشورهای فرانسه، بلژیک، آلمان و انگلیس به داعش پیوسته اند.
- عراق بانک اطلاعات مهمی درباره سران و اعضای داعش دارد که می تواند آن را در اختیار کشورهای دیگر قرار دهد.

حسن دانایی فر:
- هنوز فرآینده دولت - ملت سازی در عراق تکمیل نشده است.
- شرایط خاص بوجود آمده در جامعه عراق باعث شد بیش از ۴۶ هزار نفر از اقصی نقاط دنیا و ۱۲ هزار نفر در اروپا جذب داعش شدند.
- مردم عراق در سال ۲۰۱۳ به فکر زنده ماندن بودن نه زندگی کردن.
- در روز ۱۴ دی ۹۲ یعنی چهار روز پس از خروج فلوجه با آقای مالکی ملاقات کردم و گفتم آن چیزی که در سوریه اجرا کردند می خواهند در عراق اجرا کنند، ۶ ماه قبل از سقوط موصل. گفتم می خواهند یک حلب در شمال عراق درست کنند. من به عنوان کارگزار رسمی جمهوری اسلامی این هشدار را در ملاقات رسمی به آقای نیچروان بارزانی هم اعلام کردم. 
- دو پدیده بهار عربی و وضعیت داخلی موجب سقوط موصل شد.
- آمریکا با عراق پیمان دوجانبه نظامی و امنیتی داشت. اما آمریکا شروط چهارگانه گذاشت برای کمک به عراق. اما جمهوری اسلامی ایران بدون وقفه و درنگ به ارتش عراق کمک کرد.
- داعشی که همانند بهمن از شمال به سمت سراشیبی جنوب در حرکت بود، متوقف شد تا روزهای اخیر که شاهد پاکسازی موصل بودیم.
- داعش نظامی تمام شد، داعش امنیتی هم تمام شد اما داعش فکری همچنان می تواند ادامه پیدا کند. مهم اینست که سر مار کوبیده شد. هرچند ویرانی ها و تخریب های زیادی به ملت عراق وارد کرد، اکثر شهرهایی که داعش وارد شد لطمات فراوانی زدند. سر داعش به عنوان افعی له شد اما برخی ناامنی ها از جانب آنها محتمل است.
- عراق پس از داعش وارد مرحله جدیدی شده است. از جمله فرصت های عراق حمایت مرجعیت از روند سیاسی و دولت سازی است. دومین فرصت بازگشت اعتماد به نفس به نیروهای عراقی است. فرصت سوم اقتصادی است. فرصت دیگر حمایت های خارجی از دولت عراق است؛ بالاخص جمهوری اسلامی ایران.
- از چالش های فراروی دولت عراق، انباشت مطالبات اقتصادی و ویرانی های برجای مانده از جنگ ده سال گذشته است. چالش دوم دیدگاه های تجزیه طلبانه و آرمانخواهانه در برخی اقشار عراق است که امیدوارم این دیدگاه ها تغییر کند و عراق را وارد دوره سازندگی کند و نه کشمکش های سیاسی و نظامی. چالش دیگر رقابت های حزبی است که به رقابت های درون حزبی منتقل شده است.
- طرح آشتی ملی و همزیستی مسالمت آمیز باید در دستور کار مردم و دولت عراق قرار گیرد.

 ناظم دباغ:
- امروز داعش تبدیل به ایدئولوژی شده است و فقط محدود به بعد نظامی نیست.
- رشد داعش فضای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در عراق را تغییر داده است.
-  ۳۰۰ نفر از داعش از سوریه به عراق آمدند و توانستند شهرها را اشغال کند. این نیروی پیشمرگه کرد بود که توانست جلوی آنها را بگیرد، بویژه در شرایطی که ارتش عراق هم فروپاشیده بود.
- نقش کردها در آزادی موصل و انبار مشخص است؛ آنها را باید در آینده در نظر گرفت.
- داعش از بین می رود اما زاده داعش دوباره شکل می گیرد.
- باید دنبال حل مشکلات منطقه باشیم، فکر نکنیم با نیروی نظامی می شود مشکلات را حل کرد.
- برنامه اجتماعی، اصلاحی و سیاسی می تواند داعش را از بین ببرد. باید بررسی کرد که چه عواملی موجب شده که خارجی ها به داعش جذب می شوند.
- در اروپا چندین جنگ بوجود آمد و امروز به هوش آمدند که به جای اینکه مرزها را تبدیل به تهدید کنند، مرزها را برداشتند.

سید رضا قزوینی:
بیش از ۵۰ جریان و جمعیت سکولار در عراق فعال بودند. این گروه ها فضا را برای جریان های سلفی خالی نکردند. در دهه ۱۹۶۰ جماعت موحدون در عراق شکل گرفتند که سلفی های علمی یا سنتی بودند و گرایش های مشابه اخوان المسلمین داشتند. در دهه ۱۹۸۰ در دوره جنگ ایران و عراق، سلفی ها به دلیل روابط نزدیک عراق و سعودی جایگاهی در عراق کسب کردند. پس از پایان جنگ با ایران و جنگ خلیج فارس و تیرگی روابط عراق و عربستان سعودی، سلفی ها از نظر دولت عراق به عنوان وهابی شناخته می شدند که با آنها برخورد شد.
- از سال ۱۹۹۳ جنبش ایمانی در عراق توسط صدام بوجود آمد. در بسیاری از مردم عراق گرایش های دینی تقویت شد و حتی بسیاری از عالی رتبگان حزب بعث به آن پیوستند.
- جریان سلفی در عراق اصیل و تاثیرگذار نیست و تحت تاثیر جریان های عربی خارج از عراق بوده است.
- سال ۲۰۰۱ انصار الاسلام در عراق شکل گرفت که جنبش مادر کردی بود.
- از سال ۲۰۰۳ سلفی جهادی وارداتی به عراق آمدند. با شکل گیری سازمان توحید و جهاد و ورود الزرقاوی که بعدها تبدیل به القاعده و سپس دولت اسلامی و داعش شد.
- سلفی بعثی جریان جدیدی است که به جنبش ایمانی شکل گرفته در سال ۲۰۰۳ در دوره صدام باز می گردد و بعثی های نقشبندی نیز به آنها پیوستند که در کنار جهادی های وارداتی سلفی بعثی را تشکیل دادند.
- احتمال اینکه داعش پس از آزادسازی موصل عملیات پراکنده خود را به شکل «گرگ های تنها» و یا گروه های منسجم ادامه دهد وجود دارد.
سید محمدصادق خرازی:
- باید این تهدید را در نظر داشت که داعش تبدیل به یک ایدئولوژی و فرهنگ شده است.
- مبارزات ضد استعماری روحانیت شیعه از نجف آغاز شد. نهضت بیداری روحانیت از نجف شروع شد. جرقه رهبری انقلاب اسلامی از نجف زده شد.
- نخست وزیران عراق برای رفع مشکلات مردم به محضر آیت الله العظمی سیستانی می رسند. افتخار داشتم ۴ سال پیش به دیدار ایشان رفتم و ایشان فرمود تا زمانی که دولت عراق خود را اصلاح نکند ما از آن حمایت نمی کنیم. اگر آیت الله سیستانی از لندن در زمانی که آمریکایی ها و انگلیسی ها نجف و کربلا را به بهانه مقابله با مقتدی صدر محاصره کرده بودند، بازنمی گشتند شاید امروز نجف با خاک یکسان شده بود.
- امروز مرجعیت عراق قبول ندارد که در برابر گروه های تروریستی تسامح شود و اگر جریان خط مقاومت ادامه پیدا نکند مجددا می تواند به منطقه آسیب بزند.
- باید این وحدت که اتفاق نادر و بی نظیری است در عراق حفظ شود و باید تمام سلول های متاستازشده تروریسم را در عراق از بین ببرند.
- مساله عراق نباید دستاویز جریانات سیاسی داخل ایران شود. سپاه و نیروی قدس و مجموعه کسانی که امروز در منطقه اقتدار تاریخی ایران را رقم می زنند، واقعه نادر و منحصربه فردی هستند. موقعیت امروز ایران در منطقه با هیچ دوره تاریخی قابل مقایسه نیست. این موقعیت و واقعیت نتیجه قدرت رهبری ایران است. بخش عمده این قدرت نیز در اقتدار منطقه ای ایران متجلی شده است. در هیچ دوره ای ایران چنین قدرت منطقه ای نداشته است. نفوذ و قدرت ایران فراتر از مرزهای سیاسی است. از دشت قپچاق تا باب المندب در یمن، از جلگه هند تا سرحدات مدیترانه حوزه نفوذ و اقتدار ایران امروز است که برای آن ایران هزینه داده است.
- ایران هرگز به دنبال هژمونی شیعه نبوده است. اگر اینگونه بود در بالکان نمی رفتیم و از فلسطین و افغانستان سنی حمایت نمی کردیم.
- اگر دیپلماسی ایران بتواند از این موقعیت بهره بگیرد کشور ما در بسیاری از کنش های منطقه ای و جهانی می تواند اقتدار خود را اثبات کند.
- اگر در لبنان اقتدار نداشتیم صدای ما را کسی نمی شنید. اگر در سوریه چنین موقعیتی نداشتیم، آیا با ما همکاری می شد و بخشی از مذاکرات سیاسی بودیم؟ برای اینکه بخشی از مذاکرات سیاسی باشیم باید در منطقه هزینه دهیم.

سید محسن حکیم:
ما با کردها تاریخ مشترکی داریم که قابل نادیده گرفتن نیست.
- برادران کرد قائل به فدرالیسم بودند که از سوی دیگر گروه ها در تدوین قانون اساسی پذیرفته شد. در حال حاضر کل نفتی که از مناطق شیعه عراق استحصال می شود به بودجه عراق واریز می شود.
دولت ترکیه بدون اجازه دولت عراق اجازه داد نفت کردستان به عنوان نفت اقلیم کردستان صادر شود و در بودجه عراق قرار نمی گیرد.