ردپای قطر و ترکیه در اساس‌نامه جدید حماس

دیپلماسی ایرانی: جنبش فلسطینی حماس تلاش می کند که از بحران داخلی و خارجی شدیدی که به آن دچار شده با صدور اساس نامه جدید خارج شود اگر چه تلاش کرده نگرش سیاسی غالب خود را حفظ کند و تعدیلاتش به بندهای مختصری محدود باشد. حماس در اساس نامه جدید خود ماهیت اصلی خود را حفظ کرده و حتی در بندهای دیگر همان چیزی که در سابق بود را حفظ کرده است.

جنبش برای خواندن این اساس نامه جدید و ارائه آن به مطبوعات برای دو ساعت نشست خود را به تعویق انداخت. منابع آگاه می گویند که جنبش در سند جدید خود از "نابودی اسرائیل" که یکی از ارکان اعتقادی اسلامی اش بود و بر اساس آن در سال 1988 تاسیس شد و به موجب آن خود را همیشه به سازمان جهانی اخوان المسلمین نزدیک می دید، دست کشیده است.

به نظر می رسد این اقدام حماس با هدف بهبود روابطش با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و مصر انجام شده است که سازمان اخوان المسلمین را سازمانی تروریستی می دانند. سند جدید چیزی است که حماس تلاش می کند آن را به جهان خارج نشان دهد، به ویژه بعد از آن که یحیی السنوار، یکی از موسسان آن و از افراد تندروی کتائب عزالدین القسام، صعود سلسله مراتبی داشته و قرار است مسئول سیاسی دفتر حماس در نوار غزه شود.

با انتخاب دونالد ترامپ به سمت ریاست جمهوری امریکا و رویکرد خصمانه او نسبت به جریان های اسلامی سیاسی، فشار بسیاری به حامیان اصلی حماس، در راس آنها قطر و ترکیه، وارد آمده است.

از سوی دیگر حماس با بحران اقتصادی مضاعفی در نوار غزه مواجه است که به دلیل تاخیر حکومت خودگردان فلسطینی در پرداخت حقوق کارکنان به وجود آمده است. حکومت خودگردان همچنین از دادن سوخت لازم برای تولید برق در نوار غزه خودداری می کند.

جنبش حماس محمود عباس، رئیس حکومت خودگردان فلسطینی را متهم کرده است که در آستانه سفرش به واشنگتن تلاش دارد برای اسرائیل خوش خدمتی کند. عباس قرار است روز چهارشنبه راهی واشنگتن شود.

سند سیاسی اصلاح یافته حماس حق وجودی اسرائیل را رد می کند اما می گوید از "عملیات مسلحانه" علیه آن حمایت نمی کند.

حماس از سال 2007 تا کنون سه بار با اسرائیل جنگیده و از زمان تاسیس خود تا کنون صدها عملیات مسلحانه در اراضی اشغالی علیه آن انجام داده است. اما حتی اصلاحات جدید نیز اسرائیل را راضی نکرده است. دیوید کیز، سخنگوی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گفت: «حماس تلاش می کند دنیا را فریب دهد اما در این کار موفق نمی شود.»

اسرائیل با وجود این که حماس در سند جدید خود پذیرفته است که کشور فلسطینی بر اساس مرزهای سال 1967 ایجاد شود، با احتیاط با آن برخورد می کند در حالی که حماس تلاش دارد با این کار خود را به عنوان یک طرف اصلی در مذاکرات جدید صلح که انتظار می رود دولت ترامپ میان فلسطینیان و اسرائیلی ها برگزار کند، مطرح کند. پیش از این تنها به شرطی حضور حماس در مذاکرات به رسمیت شناخته می شد که این جنبش از پافشاری خود برای ایجاد کشور فلسطینی بر اساس مرزهای 1948 دست بردارد.

ایجاد کشور فلسطینی که شامل نواز غزه و نوار باختری و بیت المقدس شرقی بر اساس مرزهای 1967 می شود هدف جنبش فتح به ریاست محمود عباس، رئیس حکومت خودگردان فلسطینی است.

حکومت خودگردان فلسطینی به رهبری عباس بر این اساس تا کنون بارها مذاکرات صلح با اسرائیل انجام داده با وجود این که آخرین دور آن که با میانجی گری امریکا انجام می شد سه سال پیش فروپاشید.

منابع دیپلماتیک می گویند که مقامات قطر و ترکیه به رهبران حماس برای اعمال تعدیلات در اساس نامه جنبش فشارهای بسیاری وارد کردند که در این چارچوب این فشار ها گفت وگوی آنها با جنبش فتح نیز بود با این هدف که بتوانند به این ترتیب پایه ای برای اعمال نفوذ خود بر حکومت خودگردان فلسطینی ایجاد کنند.

بعد از احیای روابط دیپلماتیک با اسرائیل، ترکیه نقشی بارز در کاستن از لحن حماس علیه تل آویو ایفا کرده است که بازتاب آن را در اساس نامه جدید حماس به روشنی می بینیم.

منابع دیپلماتیک همچنین می گویند: «کنترل بر حماس به قطر و ترکیه این امکان را می دهد که بتوانند بر مذاکرات احتمالی با فتح و همچنین اسرائیل تاثیر بگذارند.»

قطر و ترکیه به این نقش آفرینی جدید نیاز مبرم دارند و بر همین اساس تلاش می کردند که حماس را به تعدیل اساس نامه خود راضی کنند برای این که می خواهند از این ظرفیت در روابط سخت خود با دولت جدید امریکا که به اسلام گرایان بدبین است، استفاده کنند. دولت ترامپ به صراحت گفته است که دیگر حاضر نیست از متحدانش رایگان حمایت کند.

در دو سفر پیاپی پادشاه اردن، ملک عبدالله دوم و رئیس جمهوری مصر، عبدالفتاح السیسی به واشنگتن توافق شد که حامیان سنتیِ عربیِ مذاکرات صلح زیر نظر امریکا دور جدیدی از مذاکرات را آغاز کنند.

در این میان اردن طرفی از همه مهمتر محسوب می شود برای این که روابط متوازنی با اکثریت گروه های فلسطینی دارد. اما مذاکرات مصر با حماس همچنان راه به جایی نبرده است و قاهره انتظار دارد که این جنبش همچنان امتیازهای بیشتری بدهد.

منابع آگاه می گویند که «مذاکرات مصر با حماس بعد از آن به چالش خورد که قطر از ثقل خود استفاده کرد و اجازه نداد که حماس با قاهره به توافق برسد.»

توافق مورد انتظار اجازه می داد که حامل های سوخت و مصالح ساختمانی و دارو و کالای بیشتری از مصر به نوار غزه وارد شود در مقابل حماس در دادن اطلاعات درباره فعالیت گروه های تندروی اسلام گرا در صحرای سینا با قاهره همکاری می کرد. دولت مصر بر این اعتقاد است که این افراد از تونل های مرزی حماس در نوار غزه برای حمله به ارتش مصر و فرار در برابر آن استفاده می کنند.

یک دیپلمات عالی رتبه در قاهره در این باره به العرب می گوید که «مصر تلاش می کرد نام حماس را در مذاکرات بگنجاند به این امید که بتواند نفوذ قطر و ترکیه را در نوار غزه تضعیف کند اما حماس در لحظات آخر از ادامه مذاکرات طفره رفت.»

این دیپلمات همچنین اشاره می کند که قطر فشارهای بسیاری به جنبش حماس وارد می کرد تا از هر گونه نزدیکی آن به مصر که آن را دشمن سرسخت خود در منطقه می داند، جلوگیری کند.

این در حالی است که بسیاری بر این اعتقادند که با توجه به تنگناهایی که قطر بر سر روابطش با گروه های اسلام گرای تندرو دچار شده است و با تبدیل شدن اردوغان، متحد اصلی آن در منطقه، به یک دیکتاتور انزواطلب در عرصه بین المللی، جایگاه قطر بیش از پیش تضعیف شود و این مساله بر حماس نیز تاثیر بگذارد.

منبع: العرب / ترجمه: علی موسوی خلخالی