ماموریت جدید اعراب خاورمیانه برای بریتانیا چیست؟

محمد مهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: در شرایطی که در هفته های اخیر ایرانیان طعم خوش تعطیلات نوروزی را تجربه می کردند، مردم بریتانیا هفته هایی توام با ترس و ناامنی و البته تجربه جدایی و جدایی طلبی را پشت سر گذاشتند. روز چهارشنبه (دوم فروردین /۲۲ مارس) یک مرد مهاجم با خودرو چند عابر را روی پل وست مینستر در قلب لندن و کنار ساعت بیگ بن و پارلمان بریتانیا، زیر گرفت و سپس با چاقو یک مامور پلیس را هدف قرار داد. وقوع این حمله تروریستی  آنهم در مناطقی از پایتخت بریتانیا که مرکز اماکن سیاسی و تردد توریستهاست و انتظار تدابیر امنیتی بالا از آن می رود، بار دیگر خلاهای امنیتی کشورهای قدرتمند اروپایی و نفوذ و عملیات نسبتا راحت عناصر تندرو در این کشورها را به رخ مردم بریتانیا و اروپا کشید و آنها را در ترس و ناباوری جدیدی فرو برد.

اما بهت و سرگردانی مردم بریتانیا به نگرانی از وقوع عملیات های تروریستی در این کشور ختم نشد. ترزا می، نخست وزیر بریتانیا، روز سه شنبه ۸ فروردین، نامه ای را امضا کرد که براساس آن رسماً خروج کشورش از اتحادیه اروپا آغاز شد و این یعنی شروع روندی تازه در عرصه های مختلف زندگی  سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مردم بریتانیا. طرفداران برگزیت که خواهان به دست گرفتن قوانین و کنترل مهاجرت به کشورشان بودند حال باید از بازار مشترک کالا و خدمات اروپایی خارج شوند؛ چراکه رهبران اتحادیه اروپا می گویند اگر بریتانیا حرکت آزادانه مردم در کشورهای عضو را نپذیرد نمی تواند در بازار مشترک باقی بماند. از دست دادن دسترسی آزاد به این بازار مشترک که حدود ۵۰۰ میلیون نفر را در بر می گیرد، می تواند تأثیرات کوتاه مدت و میان مدت متعددی بر شرکت های بین المللی و بخش مالی و خدمات بریتانیا داشته باشد.

ادامه نفوذ و تسلط بریتانیا بر متصرفاتش در سایر مناطق جهان نیز از دیگر مسائلی است که تحت تأثیر خروج آنها از اتحادیه اروپا قرار گرفته است. حاکمیت بریتانیا بر جبل الطارق یکی از نمونه های بارز این امر است که در روزهای اخیر و متأثر از آغاز فرایند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، به دردسری تازه برای این کشور تبدیل شده است. جبل الطارق بخشی از شبه جزیره ای در جنوب اسپانیا است و کنترل آن از سه قرن پیش در اختیار بریتانیا بوده؛ اما اسپانیا همچنان بر آن ادعای ارضی دارد. مطابق پیش نویس دستورالعمل مذاکرات اتحادیه اروپا با بریتانیا، توافق های میان این دو شامل جبل الطارق نخواهد شد، مگر آن که بریتانیا به طور جداگانه در این زمینه با اسپانیا به توافق برسد. به این ترتیب، با استراتژی جدید اتحادیه اروپا، بریتانیا ممکن است ناچار باشد که به جز مذاکرات خروج از اتحادیه اروپا، با اسپانیا نیز درباره جبل الطارق مذاکره کند.

اسکاتلند نیز که در سال ۱۷۰۷ به پادشاهی انگلستان پیوست تا عنوان رسمی "پادشاهی متحده بریتانیا" همراه با ولز و ایرلند شمالی شکل بگیرد، حال در روزهای اخیر(10 فروردین 1396/ 30 مارس)، در نامه ای رسما خواهان آن شده است که دولت اسکاتلند بتواند همه پرسی استقلال از بریتانیا را برگزار کند. چنین مسائلی نشان می دهد که مقامات بریتانیا در ماه ها و سال های پیش رو دغدغه ها و مشغله های متعددی را در حوزه های گوناگون پیش رو خواهد داشت و این امر حداقل در کوتاه مدت،  اقتصاد، امنیت و رفاه اجتماعی مردم بریتانیا  را تحت تأثیر قرار می دهد.

با این وجود مقامات بریتانیایی می کوشند در رویکرد به مسائل داخلی و بین المللی به گونه ای عمل کنند که تا حد ممکن از شوک و نگرانی به مردم بریتانیا کاسته شود. طراحی سفر سه روزه ترزا می به خاورمیانه به خصوص اردن  و عربستان، مشخصا برای کاستن از تبعات منفی خروج از اتحادیه اروپا صورت می گیرد. خانم " می " بعد از سفر به اردن  اعلام کرد که مستشاران نظامی بریتانیا را به منظور کمک به این کشور جهت مقابله با داعش به اردن اعزام خواهد کرد. مستشارانی که هر چند همچون نمونه های سابق در عراق، کمک چندانی به مبارزه جدی با داعش نمی کنند؛ اما حداقل می توانند این پیام را به مردم بریتانیا برسانند که کشورشان همچنان نقشی فعال و مؤثر در عرصه های جهانی دارد. در سفر خانم "می" به عربستان نیز به احتمال زیاد مقامات سعودی موظف می شوند تا پاسخ حمایت های بی دریغ نخست وزیر بریتانیا به خصوص در نشست های اخیر شورای همکاری خلیج فارس را بدهند و با پترودلارهای خود از آسیب و تزلزل اقتصاد بریتانیا پس از خروج از اتحادیه اروپا جلوگیری کنند. بدین ترتیب به نظر می رسد هر چند حملات تروریستی، خروج از اتحادیه و ادعاهای استقلال طلبی، وضعیتی دشوار و پر چالش را برای بریتانیا رقم زده است؛ اما مقامات این کشور می کوشند همچون همیشه تاریخ این برهه پر التهاب را نیز با سیاست ورزی و باج گیری از کشورهای مختلف پشت سر بگذارند.