ترامپ چگونه به تیلرسون رسید؟

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری منتخب آمریکا در حال چیدن کابینه خودش بوده و بهترین تعبیری که می توان درباره کابینه در حال تشکیل او داشت، کابینه جنگ است. حضور پرشمار ژنرال ها در سمت های حساس نظامی و اطلاعاتی، مؤید این مسئله است. ژنرال جیمز متیس در پست وزارت دفاع، ژنرال جان کلی برای وزارت امنیت داخلی، ژنرال مایکل فلین به عنوان مشاور امنیت ملی و به احتمال زیاد، ژنرال مایک راجرز برای اداره اطلاعات ملی، معرفی شده اند. 
با این وضعیت، ترامپ برای کابینه جنگش باید وزیر امور خارجه ای انتخاب می کرد که همانند دیگر وزرایش ادامه دهنده و تأییدکننده عقاید تند و افراطی خودش باشد. وزارت امور خارجه هم با توجه به اهمیت زیادی که در ساختار سیاسی دولت آمریکا دارد باید بادقت از سوی تیم ترامپ انتخاب می شد. با وجود اختلافاتی که در زمینه انتخاب وزیر امورخارجه به وجود آمد، ترامپ سرانجام رکس تیلرسون، مدیرعامل شرکت نفتی اکسون موبیل را به عنوان وزیر امورخارجه دولت خود انتخاب کرد. ترامپ، برخلاف وعده هایی که داده بود، در حال انتخاب وزرایش از سیاسیون واشنگتن و بدنه اصلی حزب جمهوری خواه است. این درحالی است که او در سخنرانی های انتخاباتی اش به شدت به سیاسیون واشنگتن حمله می کرد و فساد آنها را مورد انتقاد قرار می داد. 
در روزهای ابتدایی، پس از پیروزی ترامپ، لیست اولیه ای که برای تصدی پست وزارت امور خارجه منتشر شد، شامل این افراد بود: رودی جولیانی، شهردار سابق نیویورک، جان بولتون، نماینده آمریکا در سازمان ملل در دولت بوش، نیوت گینگریچ، رئیس اسبق مجلس نمایندگان و سناتور باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا. پس از چند روز، میت رامنی، کاندیدای جمهوری خواهان در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 که از مخالفان جدی ترامپ بود و حتی حاضر نشد به او در انتخابات رأی بدهد، پس از دیداری که با ترامپ داشت در لیست گزینه های تصدی وزارت امورخارجه قرار گرفت. ژنرال دیوید پترائوس، رئیس سابق سازمان سیا؛ جان هانتسمن، فرماندار سابق یوتا و سفیر سابق آمریکا در چین؛ زلمای خلیل زاد، سفیر سابق آمریکا در افغانستان و سازمان ملل در دولت بوش و ژنرال جیمز استاوریدیس هم از افرادی بودند که نامشان مطرح شد. 
گینگریچ با اعلام اینکه تمایلی به پذیرش این پست ندارد، خیلی زود از لیست حذف شد. قبل از ورود رامنی به لیست، رقابت اصلی میان جولیانی و بولتون بود؛ دو چهره ای که به عقاید تند مشهور هستند. درحالی که بولتون در وزارت امورخارجه بوده و دارای تجربه در حوزه سیاست خارجی بوده، جولیانی فقط در زمان حملات 11 سپتامبر، شهردار نیویورک بوده و تنها تجربه اش در سیاست خارجی، انجام سخنرانی های پرشمار برای منافقین است. با ورود رامنی به لیست، مدعیان تصدی پست وزارت، تبدیل به یک مثلث شدند. جولیانی که تا قبل از مطرح شدن رامنی، اصلی ترین گزینه بود، هفته گذشته اعلام کرد تمایلی به پذیرش این پست ندارد. با حذف جولیانی، نگاه ها به سمت رامنی جلب شد اما در میان تیم ترامپ، اختلاف به وجود آمد تا جایی که کلیان کانوی، مدیر کمپین ترامپ در مصاحبه ای گفت: انتخاب رامنی، خیانت به طرفداران ترامپ خواهد بود. پس از انصراف جولیانی، اختلاف نظر بر سر رامنی و دودل بودن بر سر بولتون، موجب مطرح شدن گزینه جدیدی به نام رکس تیلرسون، رئیس کمپانی نفتی اکسون موبیل شد. 
تیلرسون با وجود اینکه یک تاجر است و تجربه سیاسی ندارد اما به تبع شغل خود، سابقه زیادی در انجام مذاکرات دارد. نکته اشتراک دیگر تیلرسون با ترامپ و تیمش، به ویژه ژنرال فلین، داشتن روابط دوستانه با روسیه است. ترامپ، رابطه خوبی با روسیه و ولادیمیر پوتین دارد که در جریان تبلیغات ریاست جمهوری هم جنجال برانگیز شده بود. ژنرال فلین هم معتقد است که باید روابط با روسیه را تقویت کرد. 
تیلرسون به واسطه قراردادهای نفتی ای که با روسیه داشته، روابط خوبی با دولت این کشور دارد و پوتین او را دوست روسیه می نامد و به او مدال دوستی این کشور را اعطا کرده است. تیلرسون به دلیل همین منافع و روابط اقتصادی، از مخالفان تحریم روسیه محسوب می شود. هماهنگی با سیاست نزدیکی به روسیه و خلاص شدن از انتقادات درباره انتخاب افراد جنجالی بود که موجب انتخاب تیلرسون شد. 
یکی از اعضای تیم انتقالی ترامپ درباره او می گوید: «وقتی ترامپ در 6 دسامبر با تیلرسون در برج خود دیدار کرد، از یکدیگر خوششان آمد. هر دو قراردادهای میلیارد دلاری داشته و با شرکت های چندملیتی کار کرده اند. تیلرسون، آدم قدرتمندی است و ترامپ به بقیه می گوید او از آن دسته آدم هایی است که در اتاق راه می روند و با قدرت دستور می دهند؛ همانند رامنی و رودی اما تیلرسون آدم قدرتمندتری است. ترامپ قدرت او را دوست دارد.»
فرایند تأیید
وزرای کابینه باید از مجلس سنا رأی اعتماد بگیرند و صلاحیتشان تأیید شود. جنجال به وجودآمده اخیر، مبنی بر دخالت روسیه در فرایند انتخابات و هک کردن کامپیوترهای حزب دموکرات، منجر به واکنش هایی از سوی سناتورها شده است و آنها نسبت به انتخاب تیلرسون واکنش نشان داده اند. سناتورهای جمهوری خواه، جان مک کین، لیندسی گراهام و مارکو روبیو از انتخاب تیلرسون به خاطر روابط خوبی که با روسیه دارد، انتقاد کرده اند؛ البته معلوم نیست که به او رأی مثبت یا منفی بدهند. 
سناتور مک کین در این رابطه گفته است: «وقتی او (تیلرسون) جایزه دوستی از یک قصاب (پوتین) را دریافت می کند، مشخص است که ما این مسئله را مورد بررسی قرار می دهیم؛ البته این مسئله به این معنا نیست که ما او را مورد پیش داوری قرار دهیم.»سناتور گراهام گفت: به دو شرط به تیلرسون رأی مثبت می دهد؛ یکی اینکه از اعمال تحریم علیه روسیه حمایت کند و ایجاد اختلال از سوی روس ها در انتخابات آمریکا را مورد انتقاد قرار دهد. گراهام می گوید: «من از تیلرسون خواهم پرسید که آیا او قبول دارد که آنها در انتخابات ما مداخله کرده اند؟ اگر بگوید خیر، به قضاوتش شک خواهم کرد. از او خواهم پرسید که آیا از اعمال تحریم های جدید حمایت می کنی؟ اگر بگوید خیر، برای من، بسیار سخت خواهد بود که به او رأی دهم چون چنین عقیده ای چراغ سبز نشان دادن به آنها برای انجام هر کاری که می خواهند است.» سناتور روبیو هم گفته است: «دوست ولادیمیر (پوتین) بودن، ویژگی وزیر امورخارجه مدنظر من نیست.» درهمین راستا، سناتور کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی سنا، روز گذشته ضمن تعریف از تیلرسون، اعلام کرد که جورج دبلیو بوش هم با تمجید از تیلرسون از او حمایت کرده است. رابرت گیتس و کاندولیزا رایس، وزرای دفاع و امور خارجه دولت بوش هم از تیلرسون حمایت و تعریف کرده اند. وزرا برای تأیید باید رأی مثبت 51 سناتور را کسب کنند. در سنای جدید، 52 کرسی در اختیار جمهوری خواهان و 48 کرسی در اختیار دموکرات ها خواهد بود؛ بنابراین اگر تمام دموکرات ها به تیلرسون رأی منفی بدهند و فقط سه سناتور جمهوری خواه هم با آنها همراه شوند، او رأی اعتماد نخواهد گرفت. 
جهت گیری وزارت امور خارجه ترامپ
تشکیل کابینه جنگ و تیمی از ژنرال ها و افراد تندرو به ضرر ایران است و باید این نکته را در نظر داشت که افرادی همچون فلین، متیس و کلی، به همراه مایک پامپیو، به عنوان رئیس سازمان سیا، مواضع به شدت ضدایرانی دارند. بنابر گفته دو نفر از اعضای تیم انتقالی ترامپ، احتمالا ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا که در زمان دولت بوش در وزارت امور خارجه و شورای امنیت ملی حضور داشت، به عنوان معاون وزیر امور خارجه انتخاب خواهد شد. 
خبرهایی هم وجود دارد که نشان می دهد احتمالا بولتون که به شدت ضدایرانی است، یکی از پست های عالی در این وزارت را کسب کند؛ همچنین ترامپ با انتصاب دیوید فریدمن، به عنوان سفیر آمریکا در اسرائیل، نشان داد که جهت گیری وزارت امور خارجه اش چگونه خواهد بود. فریدمن، یک یهودی تندرو بوده که حامی شهرک سازی اسرائیل و انتقال سفارتخانه آمریکا به قدس است. 
انتخاب تیلرسون که روابط خوبی با روسیه دارد، می تواند هشداری برای ایران باشد. آن طور که سایت اسرائیلی دبکا فایل می گوید، تیلرسون تنها فردی است که می تواند روس ها را با خود علیه ایران همراه کند. 
ازسوی دیگر، با انتخاب نیکی هیلی، فرماندار کارولینای جنوبی که هیچ گونه سابقه ای در سیاست خارجی ندارد، سازمان ملل، اهمیتی برای ترامپ ندارد و اقدامات یکجانبه از سوی دولت اتخاذ خواهد شد.