آرایش کنشگران منطقه‌ای قبل از روی کار آمدن ترامپ

اکبر قاسمی ، سفیر پیشین  ایران در اوکراین و مصر

دیپلماسی ایرانی: در دو هفته گذشته چند شیفت قابل توجه و معنادار به لحاظ بده - بستان های ملموس درسطح بازیگران بین المللی و منطقه ای درحوزه های مختلف، تبلور یافتند. این شیفت های معنایی در حالی که اداره اوباما در وضعیت مرحله انتقالی و ثبت ارزیابی های دوره خود به عنوان موفقیت ها وناکامی ها در دیباچه تاریخ  و بهره گیری از پرونده های مختلف شامل شمارش آرا در ایالت های حساس و تاثیر گذاری عملیات هکری روسیه بر انتخابات به سر می برد و تیم ترامپ نیز با دستچین شدن از بین مجموعه ای از سرمایه داران یا همفکران ایدئولگ او در حال  تکوین بوده، رخ نمایانده است.

در سفر ناگهانی چاووش اوغلو به تهران، او در صدد کشف خفایای لایه های  نامرئی عملیات آنکارا در الباب و استشمام ابعاد واقعی پلان ایران و روسیه در حلب برآمد. بلافاصله در برگشت به ترکیه، اردوغان عملگرا، تغییر شیفت داد و امضای خط لوله راهبردی گاز "ترک استریم" که چندین ماه بود ترک ها نسبت به آن تحفظ و تعلل داشته و در حوزه انرژی جایگاه کلیدی و راهبردی در روابط دو کشور روسیه و ترکیه داشته، توسط اردوغان امضا شد و اردوغان پیشنهاد عملیاتی کردن معاملات بارزگانی با ارز های ملی خود را بین کشورهای روسیه، هند، ایران و چین مطرح کرد.

چینی ها درواکنش به سنت شکنی تماس تلفنی ترامپ با تایوان، درحمایت از روسیه و در مخالفت با قطعنامه اروپایی ها در توقف آتش بس در حلب، به طور قاطع در وتو مشارکت کرده و تسریع در اعزام نماینده ویژه چین را به دمشق، جواب قوی به آمریکا می دانند. همچنین چینی ها در راستای مقابله با مخاطرات بستن راهکارهای اقتصادی خود با ترامپ و زمینه سازی برای دسترسی جایگزین در پرتو روابط خوب خود با جیبوتی، قرارداد تحویل یک پایگاه نظامی با این کشور را به امضا رساندند، تا بدین وسیله راهبردهای جایگزین را در راستای تامین بازارهای بدیل و حفظ شریان خطوط مواصلاتی و مراودات پکن به شرق، غرب و شاخ و جنوب آفریقا به عنوان بازارهای باقوام، چین را در چشم انداز مخاطره آمیز با ترامپ حفظ کند.

روسها برای بهره گیری از ظرفیت ژاپنی ها در فضای رقابت آمیز و سیال ببن المللی و کاهش خصومت با توکیو با یک چرخ انعطافی در پرونده جزایر کوریل، با پاراف تفاهمنامه نقشه راه چگونگی پایان بخشیدن منازعه بین طرفین را بین وزرای امور خارجه دو کشور، مباحث نهایی آن را به جلسه  شینزو آبه و پوتین در اواسط  دسامبر واگذار کردند.

بین لاروف و کری و اشتاین مایر دو دور گفت وگو در برلین و فرانکفورت با هدف گرفتن ایجاد تنفس بر ای نجات معارضین گیر افتاده در گازانبرهای حملات ارتش سوریه و مقاومت در حلب، که تا کنون روس ها با هدف باز نگه داشتن فضای مذاکره صرفا برای مذاکره با آمریکایی ها و آلمانی ها در روند چانه زنی ها  برای پرونده بحران سوریه حفظ کردند، صورت گرفت.

اعزام نماینده ویژه پوتین (لاورنتی) به تهران برای اطمینان خاطر دادن بیشتر به مقامات ایران و پیشتیبانی مداوم تا حصول نتیجه بستن پرونده حلب، پیام های روشنی را هم زمان به  ترک ها برای متمایل شدن به جبهه روسیه و ایران و کسب دستاوردهای مربوطه تا قبل از اتمام زمان برای بسته شدن زمان باقی مانده پرونده حلب القا کند.

اجلاس وزرای اتحادیه اروپا و ناتو در 7 و 8 دسامبر در برلین، چشم انداز نگرانی ها در حوزه ساختاری امنیت اروپا بعد از روی کار آمدن ترامپ را مورد بررسی قرار داد و در حالی که کری در یک نشست خداحافظی سعی می کرد، امید حفظ روند همکاری های راهبردی بین امریکا و اروپا را ترزیق کند، اما اروپایی ها در هاله ای از ابهامات در رویکردهای ترامپ و نتایج انتخابات فرانسه و آلمان دچار تردید رو به تزاید هستند.

در خلیج فارس اجلاس سالانه کشورهای عرب این منطقه، در شرایطی که عربستان و امارات با اندیشه تغییر شورا به اتحادیه و با میهمان کردن خانم "ترزا می"، نخست وزیر انگلیس در صدد بودند، روحیه جدیدی را به موقعیت متزلزل شده و به شدت آسیب دیده خود در حوزه های یمن، سوریه و مسائل داخلی و امنیت منطقه، تزریق کنند، اما این نشست نیز به پرونده شوهای روتین این شورا افزود و لندن را که گرفتار چالش برکسیت و بحران داخلی چگونگی تعاطی با این بحران روبه رو است را در حد تقویت منافع تسلیحاتی و نظامی و بازار بیشتر در منطقه، به حرکت و سرگرمی وا داشت. بحران سوریه هرچند در حوزه حلب بر اساس هماهنگی ارتش سوریه، مقاومت، ایران و روسیه روند چشمگیر و موثری را در تسریع بخشیدن چشم انداز حاکمیت سوریه به همراه داشته، ولی در دیگر اجزای قلمرو سوریه شامل مناطق  الباب، رقه و  تدمر، دغدغه های دیگر بازیگران بین المللی و منطقه ای و محلی (امریکا، ترکیه، داعش و کردها) سر بر می کند و آثار موضعی خود را آشکار می سازد.

در عراق، مجموعه روند حاکم بر عملیات در موصل نیز هر چند برنامه آزادسازی گام های رو به جلو را نشان می دهد، اما موانع متعدد در صحنه میدانی و اهداف پنهان کنشگران بین المللی ابهامی را به وجود آورده و سفر اشتون کارتر به بغداد در آستانه پایان دوره اوباما، هنوز سئوالات موجود در این مسیر را که خاستگاه امریکایی ها در عراق و شمال سوریه چه اهداف مشخصی را می پیماید، در هاله ای از ابهام نگه داشته است.