خاورمیانه از ترامپ چه می خواهد؟

نویسنده: آرون دیوید میلر

دیپلماسی ایرانی: آرون دیوید میلر در نخستین بخش از مجموعه یادداشت های خود به انتظاراتی می پردازد که کشورهای منطقه بسیار حساس و کلیدی خاورمیانه از دونالد ترامپ، رئیس جمهور آینده آمریکا خواهند داشت.

چالش های پیش روی ترامپ در منطقه خاورمیانه

خاور میانه شبیه هیچ یک از دیگر مناطق جهان نیست. رئیس جمهوری جدید آمریکا با منطقه ای روبرو خواهد بود که دستخوش تحولات فراوان و خشونت باری شده و اکنون نیز در حال گذار به مقصد ناشناخته و نامشخصی است. ماهیت کنونی منطقه خاورمیانه از پنج واقعیت عمده تشکیل شده که در ادامه به آنها اشاره می شود:

- اول: متلاشی شدن و نابودی تدریجی کشورهای عربی به ویژه سوریه، لیبی، یمن و عراق به واسطه اختلافات فرقه ای و قومی و تقسیمات منطقه ای

- دوم: ظهور گروه های سلفی-جهادی همچون القاعده و جبهه النصره که برای بدست آوردن پایگاهی برای خود از مسائلی همچون اختلافات فرقه ای، حکومت های ناکارآمد یا عدم وجود حکومت در کشورهای منطقه به نفع خود استفاده و بهره برداری کرده، نظم منطقه ای را به چالش کشیده و حملات تروریستی متعددی را چه در این منطقه و چه در دیگر مناطق جهان مدیریت و اجرا کرده اند.

- سوم: تلاش روسیه برای نمایش قدرت نظامی و سیاسی خود در منطقه خاورمیانه، جلوگیری از تحقق اهداف آمریکا در این منطقه و نیز بدست آوردن جایگاه و موقعیتی به عنوان یک قدرت برابر در مقال آمریکا به ویژه در کشور سوریه

- چهارم: ایران؛ کشور در حال ظهوری که همچنان که توافق هسته ای بدست آمده با گروه 1+5 را پیاده سازی و اجرا می کند، در تلاش است میزان نفوذ و قدرت خود را در دیگر کشورهای منطقه همچون سوریه، عراق، یمن و منطقه خلیج فارس گسترش دهد.

- پنجم: اختلافات و تنش های جدی میان آمریکا و متحدان سنتی این کشور در منطقه همچون مصر (بر سر موضوع حقوق بشر)، اسرائیل (بر سر موضوع شهرک سازی ها) و عربستان سعودی (بر سر ایران و سوریه)

انتظارات کشورهای منطقه خاورمیانه از رئیس جمهور جدید آمریکا

دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا نه تنها در آینده با وظایف بسیار سخت و دشواری روبرو خواهد شد بلکه باید انتظارات متضاد متحدانش را نیز مدنظر قرار دهد. اما نگرانی مشترکی در بین تمامی کشورهای منطقه دیده می شود و آن این است که رئیس جمهور جدید آمریکا چه رویکرد و مسیری را در قبال خاورمیانه در پیش خواهد گرفت. اظهارات مطرح شده از سوی ترامپ در طول فعالیت های تبلیغاتی، برخی از کشورها را گیج و سردرگم، برخی دیگر را نگران و عده ای را نیز خوشحال کرده است. اما مسئله بسیار مهمی که در این میان مطرح می شود این است که آیا دولت ترامپ ریسک پذیری بالایی خواهد داشت یا قرار است او نیز همانند دولت پیشین آمریکا در مسائل مربوط به منطقه خاورمیانه جانب احتیاط را رعایت کند. در ادامه به برخی از انتظاراتی اشاره می شود که ممکن است کشورهای درگیر در امور منطقه از دولت جدید آمریکا داشته باشند.

انتظارات ایران:

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران و طرفداران وی نگرانند که آیا توافق هسته ای ایران پس از روی کار آمدن دولت ترامپ همچنان پابرجا خواهد ماند یا خیر. اما در صورتی که توافق پابرجا نماند ایران تلاش می کند تا اطمینان یابد که در این موضوع مقصر شناخته نشود. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز احتمالاً به زودی دولت ترامپ را در خلیج فارس محک خواهد زد.

انتظارات دولت عراق:

در پی عملیات نظامی موصل و رقه، دولت حیدر العبادی نسبت به تمایل دولت جدید آمریکا برای کمک به حل بحران کنونی عراق، برقراری ثبات و نیز ادامه حضور نیروهای نظامی آمریکا در این کشور نگران بوده و هنوز به درستی نمی داند که آیا می تواند برای حل و فصل بحران داخلی در عراق روی کمک های دولت جدید آمریکا حساب کند یا نه.

انتظارات مصر:

بدون شک دولت السیسی از این که ببیند دولت جدید آمریکا تمرکز خود را از روی موضوعاتی همچون حقوق بشر و همچنین انجام برخی اصلاحات اقتصادی به منظور آزادی کسب و کار در این کشور برداشته است، استقبال خواهد کرد.

انتظارات گروه های مخالف سوری، عرب ها و کُردها:

باتوجه به ادامه جنگ داخلی در سوریه، نگرانی جدیدی بوجود آمده و آن این است که احتمال می رود دولت جدید آمریکا به کمک های خود به اپوزیسون و گروه های مخالف سوری خاتمه دهد و ریسک پذیری دولت ترامپ در مورد سوریه بسیار کمتر از دولت پیشین این کشور باشد.

انتظارات عربستان سعودی:

با پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا سؤالات بسیاری در ذهن مقامات سعودی بوجود آمده است، سؤالاتی نظیر این که آیا دولت جدید آمریکا سیاست های سختگیرانه تری را در قبال ایران در پیش خواهد گرفت؟ آیا دولت ترامپ رویکرد محتاطانه ای را در قبال سوریه اتخاذ خواهد کرد؟ آیا دولت جدید آمریکا همچنان از حملات هوایی عربستان در یمن حمایت و پشتیبانی خواهد کرد؟ و نهایتاً اینکه آیا عربستان سعودی همچنان می تواند به مفت خوری های خود ادامه داده و از آمریکا سواری بگیرد؟

انتظارات اسرائیل:

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر انتظار دارد با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا، روابط بهتری میان اسرائیل و آمریکا برقرار شود، دولت اسرائیل فضای بیشتری برای مانور پیدا کرده و در مورد موضوعاتی همچون مسئله فلسطین و ایران تحت فشار کمتری قرار گیرد. اما از سوی دیگر، نتانیاهو نگران است که چراغ سبز دولت ترامپ در موضوع شهرک سازی ها موجب تقویت و جسارت هر چه بیشتر حزب راست افراطی ائتلاف وی شود.

اقداماتی که دولت جدید آمریکا باید از آنها پرهیز کند

اگرچه صورت دادن اقدام امری ضروری و مهم است اما گاهی اوقات نیز لازم است تا اقدامی انجام نشود. پیشنهاد می شود که دولت جدید آمریکا از اقدام در موارد زیر پرهیز کند:

- نخست، دولت آمریکا باید از اعلام عمومی مطالب و موضوعاتی که واقعاً قصد انجام آن را ندارد، پرهیز کند. واژگان از اهمیت بسیاری برخوردارند، بویژه سخنان و واژگانی که از سوی رئیس جمهور یک کشور مطرح می شود. متحدان و دشمنان آمریکا سخنان ارائه شده از سوی مقامات آمریکا را به طور کامل باور می کنند چراکه آمریکا بر اساس آن چه می گوید عمل می کند.

- دوم، دولت جدید آمریکا نباید بدون اندیشیدن به عواقب و پیامدهای یک موضوع و صرفاً در راستای تقویت اهرم نفوذ و قدرت خود به دنبال مسائل وسوسه انگیز اما بی ثمر باشد. دولت آمریکا نباید به ایده هایی که در پشت خود استراتژی معقول و مشخصی ندارند، بها دهد چرا که چنین ایده هایی می توانند بسیار خطرناک باشند. یکی از مثال های واضح در این زمینه تمایل برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع و منطقه امن در سوریه است. چنین اقدامی نیازمند بررسی تمام جوانب و احتمالات است و اتخاذ چنین تصمیمی می تواند پیامدهای مختلفی به همراه داشته باشد.

- سوم، آمریکا نباید نقش یک مُبلغ دموکراسی را در منطقه خاور میانه ایفا کند و خود را در این امر درگیر کند. منطقه خاورمیانه از آمادگی لازم برای گسترش ارزش های آمریکایی برخوردار نیست و نخبگان و مردم خاورمیانه از آمادگی و تمایل لازم برای پذیرش نصایح واشنگتن در مورد شیوه های حکومتداری برخوردار نیستند.

منبع: اندیشکده وودرو ویلسون / مترجم: زهره شهریاری