انقلاب چهارم صنعتی در راه است

نویسنده: کلاوس شواب، موسس و مدیر اجرایی مجمع جهانی اقتصاد

دیپلماسی ایرانی: فن آوری های جدید به سرعت در خاورمیانه گسترش یافته و حالا مقابله با تاثیرات آن به یک مشکل تبدیل شده است. با تاثیرگذاری در همه چیز، از ماهیت کار تا آن چه معنای انسان است، تغییرات تکنولوژیک می تواند طاقت فرسا باشد اگر در درک و مدیریت آنها هوشمند عمل نکنیم.

با توجه تحولات پیشگامانه در هوش مصنوعی، رباتیک، اینترنت، وسایل نقلیه اتومات، چاپ سه بعدی، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، علم مواد، ذخیره انرژی و محاسبات کوانتومی در سراسر جهان، کل صنایع در حال باز تعریف خود و ایجاد زیرساخت هایی از ابتدا هستند. ما در مجمع جهانی اقتصاد این مساله را موج نوآوری لقب داده ایم؛ «چهارمین انقلاب صنعتی» به این دلیل که اساسا راه زندگی و کار ما را تغییر داده اند، دو چیزی به شدت به یکدیگر مربوطند. این تغییرات همان قدر در قاهره، دوبی و ریاض احساس می شوند که در نیویورک، فرانکفورت و هنگ کنگ وجود دارند.

فن آوری های جدید مانند موتور بخار و کارخانه های پنبه ریسی، انقلاب صنعتی اول را موجب شدند که با تحولات سیاسی ـ اجتماعی تاریخی مانند شهرنشینی، آموزش همگانی و کشاورزی مکانیزه همراه بود. با ظهور برق و تولید انبوه، انقلاب صنعتی دوم، مدل اجتماعی کاملا جدید و کارهای نوینی معرفی شد. با ظهور فناوری دیجیتال و ارتباطات از راه دور انقلاب صنعتی سوم به وقوع پیوست. در نزدیک به پنج دهه گذشته، سیاره ها به هم متصل شده اند و مفهوم زمان و مکان کاهش یافته است.

انقلاب صنعتی چهارم نیز به همین شکل، دگرگونی های زیادی به وجود می آورد: نفوذ فناوری ها در عرصه فردی تاثیر گذار است اما تغییر سیستم های اجتماعی و اقتصادی به مراتب شدیدتر خواهد بود و باعث تغییر شکل زندگی آینده ما خواهد شد. در این مرحله، هیچ اجماعی بر سر مسائلی مانند مالکیت شخصی، اطلاعات، امنیت زیرساخت ها، مسائل تجاری جدید و حقوق و مسئولیت های کاری وجود ندارد. آنچه مورد نیاز است یک چارچوب مفهومی برای کمک به تجارت ها، دولت ها و افرادی است که در افق این تغییرات رادیکال تکنولوژیک شرکت دارند. چارچوبی که مدل های کسب وکار، اخلاق و مسائل اجتماعی را مشخص کند.

برای اطمینان از رفاه آینده خاورمیانه، دولت ها و شهروندان باید از خود بپرسند که این فناوری های جدید برای رفع نیازهای واقعی اجتماعی آنها طراحی شده یا به سادگی تغییرات را به دلخواه خود ایجاد می کنند. به طور کلی ما فقط نباید به پیشرفت فناوری و بهره وری اقتصادی توجه کنیم بلکه تمرکز باید بر چگونی اثر این نیروها بر مردم، جوامع و محیط زیست باشد.

با ادامه انقلاب صنعتی چهارم، چهار اصل باید سیاست منطقه و نحوه اجرای این سیاست ها را هدایت کند. برای شروع، تمرکز باید بر روی سیستم باشد نه بر روی فن آوری های منحصر به فرد. تنها با مشاهده نحوه عملکرد نیروهای تکنولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی در تعامل با یکدیگر است که رهبران و شهروندان هر کشور می توانند چگونگی عملکرد کسب وکار، تغییرات جامعه و اقتصاد را پیش بینی کنند.

دوم، باید فشاری علیه این دیدگاه جبری باشد که می گوید پیشرفت از پیش تعیین شده است. جوامع و افراد باید آموزش داده شوند و قدرت پیدا کنند تا فناوری های نیرومند را برای مقاصد واقعا مولد استفاده کنند به جای این که، به نفع مقاصد فردی دیگر عمل کرده و تحت تسلط او باشند. اگر ما در مهار فن آوری جدید به نفع خودمان شکست بخوریم آن گاه اراده شخصی و جمعی ما تسلیم خواهد شد و دلیل اندکی برای خوشبینی باقی می ماند.

سوم، ما باید فناوری و سیستم های جدید را بر اساس آینده ای که در ذهنمان است ترسیم کنیم به جای این که کورکورانه هر چه از راه می رسد را بپذیریم. یکپارچه سازی فن آوری ها و دگرگون سازی سیستم های اجتماعی و اقتصادی به نفع مطلوب جامعه، به همکاری نزدیک بین ذی نفعان دولتی، صنعت و جامعه مدنی احتیاج دارد. در غیر این صورت آینده ما به صورت پیش فرض شکل خواهد گرفت نه بر اساس قضاوت جمعی خود ما.

در نهایت، ملاحظات اجتماعی و اخلاقی یک اشکال نیست که باید بر آن غلبه کرد یا آن را باطل کرد. ارزش های مشترک در هر منطقه از ویژگی های مرکزی تمام فناوری های جدید است. اگر فناوری هایی وجود دارند که به تشدید فقر، تبعیض یا تخریب محیط زیست می انجامد این دست فناوری ها برای آینده خاورمیانه بهینه سازی نشده اند. سرمایه گذاری در فناوری های جدید قابل توجیه است تنها در صورتی که به ایجاد جهانی امن تر و یکپارچه تر کمک کند.

هیچ نشانه ای از این وجود ندارد که ذی نفعان بتوانند تمام ویژگی ها و چالش های سیاسی و اقتصادی انقلاب چهارم را درک کنند. کسب وکارها برای این بخش باید به دنبال محیطی برای پیشرفت تکنولوژی و این که این پیشرفت ایمن باشد بگردند و تمام ملاحظات اجتماعی را نیز در ذهن داشته باشند. دولت ها نیز فعالانه باید برای معرفی نوآوری به جامعه مشغول باشند. سیاستمداران باید همکاری نزدیکی با رهبران فناوری و کارآفرینان پیشرو که این انقلاب را رهبری می کنند داشته باشند تا کمترین خسارت باقی بماند. همه ما نیز باید به طور فردی برای مطلع ماندن و به روز بودن تلاش کنیم تا بتوانیم با مسایل جدید و پیچیدگی های تکنولوژی مواجه شویم و جامعه ای بیدار در برابر تکنولوژی بسازیم.

کشورهای خاورمیانه در حالی که اقتصاد خود را با فن آوری های جدید وفق می دهند، باید شیوه هایی را در نظر بگیرند تا کارهای جدید در سراسر حوزه های عمومی و خصوصی گسترش پیدا کند. چرا که سرعت تغییرات شتاب خواهد گرفت و عدم هماهنگی همه بخش های جامعه با سرعت تغییرات می تواند خطرناک باشد. ما در عصری پیچیده زندگی می کنیم و صدایی که رهبران در خاورمیانه و در سراسر جهان را فرا می خواند این است که به تعاملی مشترک برای آینده بیاندیشند. اگر خود را برای این انقلاب آماده نکنیم، تکنولوژی به راحتی همه چیز را خواهد بلعید. ما باید به صورت گزیشنی و با چشمانی باز آینده ای که می خواهیم را بسازیم.

منبع: پراجکت سیندیکیت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/35