جی 20، نشستی که سانسور در آن بیداد می‌کرد

دیپلماسی ایرانی: روز چهارم و پنجم سپتامبر، سران 20 کشور ثروتمند جهان در جنوب چین و شهر هانگژو برای اجلاس سالانه گروه 20 جمع شدند. این نخستین بار بود که چین میزبانی یک رویداد سیاسی ـ اقتصادی بین المللی را با این درجه از شکوه و جلال برعهده داشت. یک میزبانی پر زرق وبرق همانند جشن های المپیک 2008 پکن. کارگردانی بصری اجرای این مراسم به عهده ژانگ ییمو بود، کارگردانی که پیشتر توانایی اش را با جشن افتتاحیه المپیک، با نمایشی کامل و زیبا در آب با حضور صدها رقصنده و هولوگرافی های پیچیده نشان داده بود. دولت همچنین اقدامات مشابه و گاهی اوقات شدیدی صورت داد تا اطمینان حاصل شود تا آخرین پرده، این نمایش بدون دردسر به اتمام برسد. برای چین، کشوری که روی دستگاه امنیت داخلی خود بیشتر از بودجه دفاعی خرج می کند، تمرکز اصلی، کنترل دولت عظیم و گسترده اش است و از همه مهمتر مردمش و نظرات آنها.

چهارم سپتامبر، شدیدترین سانسور اجتماعی رسانه های اجتماعی چین حداقل در 12 ماه گذشته اعمال شد. بر اساس گفته های ویبواسکوپ، یک دستگاه سانسور و ردیابی توسط دانشگاه هنگ کنگ به راه افتاد که هرگونه دسترسی آنلاین به سرورها را در مورد کوچکترین پیام یا نظری درباره پنجاهمین سالگرد انقلاب فرهنگی در ماه می، سالگرد قتل عام تیان آن من در 4 ژوئن و حکم دادگاه بین المللی در دریای چین جنوبی در 12 جولای مختل می کرد. هر گونه نظر یا صحبتی در سایت اجتماعی ویبیو (شبکه ای اجتماعی که به فیسبوک چینی معروف است) سریعا پاک می شد و فقط انگشت شماری پاسخ و نظر مثبث باقی می ماند. (به عنوان مثال 4 سپتامبر پست شبکه دولتی تلویزیون مرکزی چین، بیش از 20هزاربار به اشتراک گذاشته شد اما تنها 6 نظر زیر آن وجود داشت که یکی اش این بود «ببینید که چگونه هانگژوی چین جهان را شگفت زده می کند!») برای بسیاری از پست های دیگر بخش نظردهی به کلی غیرفعال شد. چنین سانسوری پیش از این تنها درباره حساس ترین اخبار اعمال می شد.

سانسورها تنها به ویبیو محدود نمی شد. چین به سختی خروجی اخبار را کنترل می کرد، پوشش اخبار این رویداد به شدت در اختیار دولت بود، دستورالعمل ها و آموزش نحوه خبررسانی و پوشش خبری این رویداد به صورت مستقیم توسط مقامات دولتی ارسال می شد و آنچه نمی شود نادیده اش گرفت اخبار حذف شده بسیاری از وبسایت های خبری است. برای روزها، دقیقه به دقیقه نقش پررنگ رئیس جمهور شی جین پینگ در هدایت گروه 20 پوشش داده می شد؛ «شی پینگ در ملاقات با خبرنگاران»، «شی پینگ و سخنرانی افتتاحیه» سرخط و سرتیتر بودن شی پینگ حتی تا میکروسایت ها و وبلاگ های کوچک چینی هم دنبال می شد. مرورگر خود را که در چین باز می کردید این مقاله را می دیدید: «آب های گوانژو جهان را در بر گرفت.» ششم سپتامبر روزنامه «روزهای مردم»، سخنگوی رسمی حزب کمونیست برای خالی نبودن عریضه، انتقادی آبکی را در عنوانی خوشبینانه گنجاند: «آیا میزبانی گروه 20 می ارزید؟ 10 سودی که چین از این میزبانی برد!»

شواهد اندکی وجود دارد که 8,9میلیون جمعیت هانگژو دوست داشتند که چه بگویند. حذف شدن نظرها در ویبیو، مردم را به سایتی موازی به نام فری ویبیو کشاند. یک کاربر نوشت: «جلسه ای فقط برای چند نفر، تجارت و کار را برای مردم هانگژو غیرممکن کرد. بازرسی ها و محدودیت های فراوانی برای حرکت مردم وجود داشت. هزینه های لجستیک سرسام آور بود.» یک نفر دیگر جواب می دهد: «آب های دریاچه غربی از اشک مردم است.» گوا ایپینگ، یک کارمند دولت از استان زچیانگ، که هانگژو پایتخت آن است، مقاله ای می نویسد با عنوان «هانگژو، شرم برتو» و در این مقاله از خرج منابع عظیم توسط دولت برای برگزاری این مراسم انتقاد و به اختلال شدید در رفت وآمد و مشکلاتی که شهروندان گوانژو در زندگی روزانه با آن مواجه اند اشاره می کند. این مقاله آنلاین به سرعت از روی اینترنت برداشته می شود. بر اساس گزارش مدافعان حقوق بشر چین، یک سازمان غیردولتی، گوا از کارش اخراج و به مدت 10 روز بازداشت شد.

پاکسازی میادین عمومی تکرار آن چیزی بود که در خیابان های هانگژو اتفاق افتاد. اقدامات رسمی سختی صورت گرفت مانند یک روز تعطیل عمومی اجباری و مجبور کردن دو میلیون نفر از ساکنان به ترک شهر به خصوص کسانی که در آپارتمان های نزدیک به محل برگزاری اجلاس گروه 20 زندگی می کردند. هر روز تنها نیمی از خودروهای شخصی حق تردد در شهر را داشتند. کارگران مهاجر شهر را پس از این که کارخانه ها به مدت یک هفته بسته شد ترک کردند. تعطیلی کارخانجات چند روز قبل از شروع اجلاس به منظور کاهش آلودگی هوا و اطمینان مقامات از آسمان آبی شهر آغاز شد. در یکی از رستوران های شهر، مقامات آشپزها را به خاطر اینکه از قوم اویغوز بودند (اقلیت قومی مسلمان چینی که پکن آنها را مسئول خشونت در منطقه شمال غربی چین می داند) اخراج کردند. بزرگراه های معمولا شلوغ شهر، کاملا خالی بود و آنچه برای ناظران ساخته شده بود می توانست لقب «شهر ارواح» را به خود بگیرد.

تهیه گزارش برای رسانه ها و خبرنگاران خارجی که به اجلاس گروه 20 آمده بودند خارج از محیط اجلاس بسیار سخت بود. شاید از ترس این که مصاحبه های خیابانی با مردم شهر، دشواری ها و محدودیت های مردم و ساکنان را برملا کند. جان سودوارت خبرنگار بی بی سی گزارش می دهد که مقامات چینی به او هشدار دادند که از شهروندان دور بماند و با آنها صحبت نکند. ترکیبی از محدودیت های آنلاین و آفلاین شهر را به صورت غیررسمی خاموش کرده بود.

اهمیت اجلاس هانگژو برای مقامات پکن آن قدر زیاد بود که غلو کردن درباره اش سخت است. این مهم ترین اتقاق در تاریخ چین بود که بسیاری از رهبران جهان را یک جا جمع کرد. در سال های گذشته درخواست مکرر چین برای میزبانی گروه 20 رد شده بود، همچون درخواست مکرر دیگرش برای میزبانی اتفاقات چندجانبه ای مانند نشست صندوق بین المللی پول و بانک جهانی. حالا چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان با موسسالت بین المللی خودش که قدرت و توانایی دستور دادن دارند، اهرم فشار خود را روی جنوب شرق آسیا، آفریقا و کشورهای خاورمیانه بیشتر خواهد کرد. هدف چین از برگزاری اجلاس گروه 20 در خاک خودش، به نمایش گذاشتن این قدرت بود.  

منبع: فارین پالیسی / ترجمه: روزبه آرش