تقلای بی‌ثمر سعودی‌ها برای ممانعت از نفوذ منطقه‌ای ایران

یک مجله انگلیسی در گزارشی نوشت: در حالی که لغو تحریم های ضدایرانی سودآوری اقتصادی وعده داده شده را محقق نساخته، اما اکنون نفوذ منطقه ای ایران به بالاترین حد خود از زمان پیروزی انقلاب اسلامی رسیده است.

به گزارش فارس، مجله «پراسپکت» در یادداشتی به قلم«کریستوفر دی بلیگ» ادعای سعودی ها مبنی بر تلاش ایران برای گسترش فرقه گرایی در منطقه را غیرمنطقی و ارتباط نزدیک تهران با علوی ها در سوریه و اهل تسنن در ترکیه و عمان را دلیلی برای آن دانست.

نویسنده در یادداشت خود آورده است: در سفر اخیری که با گروهی از غربی ها به ایران داشتم با یکی از تولیدکنندگان حوزه محصولات استخراجی از کوهستان های زاگرس دیدار داشتم. مدیر اجرایی این تجارت خانوادگی یک تحصیل کرده رشته مدیریت اقتصادی در آمریکا بود. وی در این دیدار گفت: برخلاف آنچه همه شما تصور می کنید، ایران هنوز هم در شرایط تحریم زندگی می کند.

ایرانیان در تاریخ 16 ژانویه 2015 خیلی زودتر از موعدی که برخی تصور می کردند به تعهدات خود براساس برجام عمل و جان کری نیز با تقدیر از آن، از لغو فوری تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران خبر داد_البته تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای و نه مربوط به حمایت از تروریسم و حقوق بشر در ایران؛ بدین معنا که بخش اعظمی از تجارت آمریکا با جمهوری اسلامی همچنان ممنوع باقی می ماند_ ایران هم اکنون می تواند نفت، فولاد و سایر محصولات پتروشیمی خود را برای نخستین بار از سال 2012 تاکنون به اروپا بفروشد، بانک های این کشور به سیستم ارتباطات بین بانکی(سوئیفت) متصل شده و شرکت های بزرگی مانند شل، ایرباس و پژو به بازار کشور وارد شده اند.

با این حال برخی از بانک های اروپایی برای ورود به ایران و از سرگیری تجارت با این کشور هراس دارند. یکی از فاکتورهای بروز این هراس، مسیر استراتژیک ایران در آینده است. تردید بعضی احتمال ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» در آمریکاست چرا که وی وعده داده که در صورت پیروزی، توافق هسته ای را بار دیگر به میز مذاکره بازمی گرداند.

ایرانی ها معتقدند ساختار کشور خود را باید در روابط قدرتمند به نمایش گذاشته و تنها بلوکی که این شرایط برابر باید در ارتباط با آن محقق شود، غرب است. روابط نزدیک ایران با چین بعنوان شریک تجاری شماره یک تهران و روابط دیپلماتیک تاریخی و درازمدت با روسیه(که اکنون به روابط نظامی مشترک در محور حمایت از بشار اسد در سوریه نیز تعمیم داده شده) نباید این تصور را ایجاد کند که ایران به این قدرت های جغرافیایی بعنوان شرکای مطلوب خود در درازمدت نگاه می کند.

جهان از دهه 1970 و سقوط حکومت شاهنشاهی در ایران، شاهد تحولاتی عمیق بوده و عربستان و اسرائیل این روزها ایران را کشوری می بینند که در عرصه جهانی خود را بعنوان تهدید برای آنها عرضه کرده است. آنها معتقدند روحانی نیز فرقی با سایرین ندارد؛ گرچه برای این ادعای خود مستندات چندانی ندارند. در واقع نگرانی اصلی آنها این است که توافق دیپلماتیک ایران با موفقیت به اتمام رسیده و تهران جایگزین آنها(اسرائیل و عربستان) برای اعتماد آمریکایی ها گردد.

بی شک ایران پس از انقلاب اسلامی در مقایسه با زمان شاه بازیگری جدی تر و مستقل تر در منطقه محسوب می شود. مقامات ایرانی همانند حکمرانان در عراق، سوریه، لبنان و افغانستان عمل می کنند. دیدارهای جان کری با محمدجواد ظریف بیشتر از هر وزیر خارجه دیگری است و معامله ای که بن بست هسته ای را حل کرد گرچه در کوتاه مدت محدودیت های شدیدی بر برنامه هسته ای ایران تحمیل نموده اما در درازمدت این کشور را وارد مجموعه قدرت های اتمی کاملا آزاد و صلح آمیز جهان خواهد نمود.

در دوره تحریم های شدید علیه ایران، این کشور توانست معبری برای فروش کالاهای خود از بصره تا هند و کشمیر بگشاید. حتی زیارتگاه های مقدس شیعیان در جنوب عراق که با بمب گذاری های شبه نظامیان تخریب شده بود، توسط ایرانی ها بازسازی گردیده است. این همان قدرت نرم ایران است.

باراک اوباما در مجموعه مصاحبه هایی با «جفری گلدبرگ» در شورای آتلانتیک به اهمیت فوق العاده برتری های منطقه ای ایران اشاره می کند: رقابت میان سعودی ها و ایرانی ها ما را ملزم ساخته که به دوستان خود و نیز به ایرانی ها بگوییم آنها باید رویکردی مناسب برای حل و فصل مسائل همسایگی را در دستورکار خود قرار داده و نوعی صلح سرد را در میان خود برقرار نمایند. بیان اینکه «ایران می تواند بعنوان یکی از دو قدرت برتر خاورمیانه مسئولیت اقدامات خود را بر عهده بگیرد» از زبان رییس جمهور کشوری که تا یک دهه پیش ایده تغییر حکومت در ایران اصلی ترین هدف آن به شمار می رفت، تعجب آور است.

اما بی تردید این اظهارات در میان رهبران ارشد سعودی تشویش ایجاد کرده؛ بعنوان مثال، ترکی الفیصل رییس سابق سازمان اطلاعات عربستان و سفیر عربستان در واشنگتن در اواسط دهه 2000 در نامه ای سرگشاده خطاب به اوباما می نویسد:  «شما به حدی به سوی ایران متمایل شده اید که دوستی دیرینه و 80ساله با پادشاهی(شاهنشاهی) ایران را با رهبریتی در این کشور برابر کرده اید که همچنان آمریکا را بزرگترین دشمن خود دانسته، به حمایت مالی و تسلیحاتی از شبه نظامیان فرقه ای در جهان عرب و اسلام مشغول بوده، از طریق حزب الله_سازمانی که در لیست آمریکایی نهادهای تروریستی جهان قرار دارد_مانع انتخابات ریاست جمهوری در لبنان شده و با مشارکت با بشار اسد به کشتار مردم سوریه ادامه می دهد.»

سیاست منطقه ای ایران در زمان شاهنشاهی این کشور بر ارتباط با پادشاهی های دیگر و نیز حضور آمریکا در نقش پلیس منطقه متمرکز بود. این در حالی است که جمهوری اسلامی رویکرد نفوذ در گروه های شیعی و حامی شیعه را در دستورکار خود دارد؛ رویکردی که البته در تعامل با گروه های سنی مانند حماس نیز هست. اتحاد با بشار اسد نیز نیز یک مصلحت تاکتیکی برتر توسط ایران محسوب می شود. اسد مجوزی حیاتی برای فعالیت های حزب الله_بعنوان بازوی ضداسرائیلی ایران_ به شمار آمده و ایران و سوریه هردو داعش را تهدیدی موجودیتی برای خود می دانند.  در حالی که هیچ یک از مقامات ارشد ایران چنین عزمی را در تعامل با آمریکا ندارند. آنها معتقدند داعش طرحی آمریکایی با حمایت سعودی ها برای سلطه گری سنی ها(وهابیون) علیه تشیع بوده تا در نهایت هدف «حمایت همه جانبه از اسرائیل» محقق گردد.

تعداد زیادی از داوطلبان و مشاوران سپاه پاسداران انقلاب برای جنگ راهی سوریه شده و نیروهای ارتش ایران نیز برای نخستین بار از زمان جنگ هشت ساله با صدام در دهه 1980، به سوریه اعزام می شوند. به گفته یکی از دیپلمات های آمریکایی، ایران بسیار مصرتر از روسیه در بقای اسد در حکومت سوریه است. ایران در مقابل چنین حمایتی دسترسی به حزب الله و همچنین اماکن مقدسه تشیع در خاک سوریه را بدست آورده و چشم انداز قدرت تشیع را در مقابل سعودی ها ارتقا می بخشد.

دشمنی میان ایران ومتحدان شیعه آن از یک سو و سعودی ها و شرکای سنی آن از سویی دیگر، یک خصومت نامتقارن است. پشت پرده نفرت آل سعود از ایران «تحقیر تشیع» است؛ مذهبی که از دیدگاه وهابیون نه تنها بخشی از اسلام نبوده بلکه پیروان آن مرتد و مستحق قتل هستند. چنین دیدگاهی در ایران وجود ندارد؛ رهبران مذهبی در ایران عدم توهین به اهل تسنن را اولویتی برای خود دانسته، درعین حال برای جلوگیری از تهدید شیعیان در عراق، لبنان یا هر کشور دیگری نیز تلاش می کنند. باتوجه به اتحاد ایران با علوی ها در سوریه، روابط خوب با اهل تسنن در ترکیه و عمان، می توان گفت رهبری ایران برخلاف ادعای سعودی ها بدنبال اختلافات فرقه ای نیست.

آنگونه از تنش میان شیعه و سنی که ما آن را پدیده ای نوین می دانیم در واقع در سال 1951 توسط سیدقطب، پدر جهادگرایی خشونت آمیز سنی ارائه شد؛ وی فراخوانی صادر و در آن خواستار همبستگی علیه روحانیون ایرانی و شخص آیت الله کاشانی شد. علیرغم تمامی تلاش های فرقه ای ضدایران، تهران در اتحاد با دوستان شیعه خود توانسته دایره ای در منطقه ایجاد نماید که فرار از آن چندان آسان نیست. ایرانی ها نشان داده اند که دقیقا علاقمند همان نوع تقسیم قدرتی هستند که اوباما اذعان کرده بود؛ آنها خواهان بهبود روابط با عربستان هستند اما نمایش های منطقه ای ایران که ریاض آنها را غیرقانونی می داند نه تنها ایران شیعی را در موضعی برابر باسعودی ها قرار نمی دهد بلکه تهدید موجودیتی علیه ریاض نیز به شمار می ایند.

تنها زمانی که تمامی طرفین درگیر در سوریه خواهان اتمام جنگ شوند و در مقابل منافع طرف مقابل انعطاف نشان دهند، روابط پرتنش و حساس کنونی( میان تهران و ریاض) اصلاح می گردد. رویکرد ایران برای تبدیل شدن به قدرت منطقه ای غالبا در تضاد با منافع غربی هاست. توافق هسته ای و روابط سردتر اوباما با سعودی ها این فرصت را برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده که علیه اسلامگرایی خشونت آمیز بایستد و با برقراری ثبات در منطقه، دست مداخلات آمریکا را از خاورمیانه کوتاه کند. بعلاوه اینکه اتحاد ایران با سوریه، ضربه ای بر منافع اسرائیل نیز محسوب می گردد.