بریکس + ایران، ائتلاف برای سونامی‌ پترودلار

یک سال از آغاز پسابرجام گذشت و در تمام سطوح کشور با وجود بدبینی ها امیدهای فراوانی برای گشایش در اقتصاد ناشی از اثرات پسابرجام و برداشتن تحریم ها شکل گرفت به خصوص تحریم تبادلات بانکی که اصلی ترین و شاه کلید کل تحریم ها بوده است. تحریمی که هیلاری کلینتون از آن به عنوان تحریم های هوشمند یاد کرد. یک سال گذشت آمریکا و غرب تحریم های نفتی را تا حدودی تعلیق، درها را باز و اعلام کردند هرکه می خواهد با ایران تجارت کند ولی یک تحریم را گزینشی تعلیق کردند و آن هم تحریم تبادلات بانکی بود. گاه این تحریم برای خروج آب سنگین و فروش بوئینگ به ایران باز و گاه برای جلوگیری از فروش ایرباس و دیگر تجارت ها کارشکنی شد و خزانه داری آمریکا مجوز تبادلات را صادر نکرد به طوری که ایرباس نیر به دلیل تاخیر در صدور تبادلات مالی خود با ایران از سوی خزانه داری آمریکا از معامله ٢٥میلیارد دلاری ناامید شد. شاید آمریکا از این شل کن سفت کن برای پایدار نگهداشتن تحریم های گذشته، تقویت اقتصاد بنگاه هایش، خنثی سازی قدرت هسته ای ایران و تقویت هم پیمانان منطقه ای خود در مقابل ایران به نحو احسنت بهره برداری کرد ولی نبوغ دیپلماسی ایران عرصه ی جدیدی را گشوده است تا نشان دهد بازی با ما بازی با هوشمندی است که به پشتوانه ی هوش ایرانی این بازی به موج برگشتی علیه هژمونی دلاری آمریکا و غرب تبدیل خواهد شد.داستان دلار از سال ۱۹۴۴ و در کنفرانسی به منظور ساماندهی اوضاع مالی و پولی بعد از جنگ جهانی دوم با حضور متفقین شکل گرفت. در این کنفرانس کشورهای عضو از جمله فرانسه و آلمان و انگلیس و کشورهای تحت نظر آنها، خود را به استفاده از دلار برای مبادلات شان متعهد کردند. در این کنفرانس، دلار بر حسب طلا و تمام پول های دیگر بر حسب دلار تعریف شد. آمریکا ارزش دلار را برابر یک سی و پنجم اونس طلا تعیین کرد، سپس سایر کشورها ارزش پول های خود را بر حسب دلار تعریف کردند و بدین شکل داستان گنج بی پایان آمریکایی ها آغاز شد. در آگوست سال ١٩٧١ نیکسون، رئیس جمهوری وقت آمریکا به طور رسمی قانون تبدیل دلار به طلا را لغو کرد و هم اکنون در دنیا در حال حاضر، بیش از ٦٠ درصد از ذخایر ارزی کشورهای جهان و همچنین مبادلات بین المللی با واحد پول ایالات متحده است. اما آمریکا در حال حاضر برای القای خواسته های خود بر سایر کشور ها از دلار و ساختار های مربوط به آن به عنوان ابزار فشار استفاده کرده و از مبادلات بین المللی این کشور ها جلوگیری می کند. محور تمام تحریم های کشور ما نیز در گذشته مربوط به عدم امکان تبادلات بانکی بوده است. این گنج نهفته و ابزار توانمند اعمال قدرت باعث شده است که کشورهای مختلف به سمت ایجاد ساختارهای موازی سیستم دلار حرکت کنند. این سیستم با محوریت پدیده دلارزدایی از تبادلات اقتصادی کشورها ناراضی بود و بدین صورت ایده دلارزدایی از تبادلات اقتصادی کشورها به خاطر شکست انحصار آمریکا شکل گرفت. به این ترتیب موجی آغاز خواهد شد که این موج حمله ی مستقیمی به سلطه دلار آمریکا صورت خواهد داد که به آن در ادبیات روابط بین الملل و اقتصاد بین الملل با نام پدیده «پترودلار» نام برده می شود. در ابتدا کشورها با انعقاد قراردادهای دوجانبه تصمیم به تبادلات اقتصادی با ارزهای غیر دلار گرفتند که به دلیل سلطه آمریکا بر نهادهای اقتصادی مهم دنیا نظیر گروه هفت، گروه ٧٧، بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و فشاری که از ناحیه این گروه ها به کشورهای تصمیم گیرنده درخصوص پترودلار وارد شد پیمان های دو جانبه را بی اثر کرد، همه به خانه اول بازگشته و زیر سلطه دلار قرار گرفتند. این موضوع کشورهای قدرتمند اقتصادی را بر آن داشت تا این مشکل را با شکستن ساختار گروه ها و سازمان های مهم اقتصادی تحت نفوذ آمریکا ، از ریشه حل کنند. متولد کردن ساختار و سیستم نوین، تنها راه شکستن این ساختارها  بود تا محل جذب کشورهای ناراضی از سلطه دلار شود و به مرور و با به کارگیری پترودلار در افزایش تبادلات کشورها براساس منافع ملی و حفظ ارزش پولی حاکمیتی خود بتوانند استقلال خود از دلار را به دست آورده و این ابزار قدرتمند را از دست آمریکا خارج سازند. موسسه سرمایه گذاری «گلدمن ساکس» در سال ٢٠٠١ به منظور پیش بینی وضعیت اقتصادی جهان و قدرت های برتر آن در نیم قرن آینده پیش بینی کرد که چهار کشور چین، هند، روسیه و برزیل تا سال ۲۰۱۰ میلادی در مسیر توسعه اقتصادی قرار گرفته و آنها را اقتصادهای بسیار پرقدرت نیمه اول قرن ٢١ دانست. این نظریه گرچه تنها به این مسئله تاکید داشت که در آینده، این کشورها به اقتصادهای برتر تبدیل می شوند اما گلدمن ساکس هیچ گاه بیان نکرده بود که این کشورها باید اتحادیه ای تشکیل دهند که بتوانند در برابر اقتصادهای بزرگی چون آمریکا و اتحادیه اروپایی بایستند و قوانین، فعالیت ها و همکاری های مشترک خود را داشته باشند و عملا به صورت ساختاریافته دلار را به چالش کشیده و خواستگاه تحقق پدید پترودلار در عرصه جهانی شوند. با این حال در سال ۲۰۰۹ عنوان نمایندگان کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین به صورت رسمی گروه بریک را اعلام وجود و بعدها با عضویت آفریقای جنوبی به گروه بریکس تغییر نام پیدا کرد. اعضا باشگاه بریکس تا سال ٢٠١٤ دارای بیش از ٣میلیارد جمعیت این کشورها هستند که ٤٠درصد از جمعیت کل زمین را شامل می شوند و تولید ناخالص اعضا گروه بریکس در کل در حدود ٢٠درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای دنیا و تا سال ٢٠١٤ کشورهای عضو گروه بریکس در حدود ١٨درصد از اقتصاد جهان را در دست و تاثیرگذاری های خاص خود را روی انجمن ها و سازمان های مهم اقتصادی بین المللی داشته است. در ژوئن سال ٢٠١٢ اعضای بریکس در حدود ٧٥ میلیارد دلار مشروط به پیاده سازی اصلاحات اقتصادی در کشورهای عضو صندوق بین المللی پول به این صندوق کمک مالی کردند. این مسئله نشان از این دارد که آنها غیر از اینکه به دنبال تاثیرگذاری بر سازمان های بین المللی ساخته دست امریکا همچون صندوق بین المللی پول بودند، در نهایت ساخت سازمان ها و صندوق های خاص خود را نیز پیگیری می کردند و در سال ٢٠١٤ بانک توسعه نوین را با هدف ایجاد سازمان اقتصادی بین المللی قدرتمندی که بتواند بر سلطه ی سازمان های ساخته آمریکا نظیر بانک جهانی یا صندوق بین المللی پول بر اقتصاد جهان پایان دهد، تاسیس کردند. پس از تنش های اقتصادی میان روسیه و غرب خود به خود ایده ی تبادلات غیردلاری در روسیه تقویت شد و تصمیم گرفت برای دوری از اثرات تحریم های غرب دلارزدایی را در بخش های اقتصادی خود عملیاتی کند. همچنین با همراه ساختن دیگر اعضا بریکس اقدام به پیاده سازی و اجرای پترودلار کرد. در اولین گام با چین دیگر عضو بریکس، نشست دلارزدایی برگزار کرد، چراکه این کشور قصد دارد مراودات تجاری خود را به گونه ای انجام دهد که میزان مشارکت و تاثیر دلار آمریکا را تا حد امکان کاهش دهد. این موضوع که قبلا به صورت محرمانه پیگیری می شد، بعد از بحران اوکراین و زیربنای تسری آن به الباقی گروه بریکس خواهد شد. با آغاز این موج در آینده شاهد توافق کل بریکس یعنی ٢٠% اقتصاد جهانی برای پترودلار خواهیم بود. که می تواند سرآغاز سونامی پترودلار  باشد.
چه باید کرد؟
واقع شدن در منطقه ای بسیار حساس و دارای پتانسیل های فراوان اقتصادی، ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک، ایران را به پدیده ای کم نظیر در عرصه ی بین الملل تبدیل کرده است و در نتیجه آن ائتلاف هر گروه با ایران می تواند آن گروه را یک شبه به جهش یکصدساله وادارد و اهدافش را محقق سازد. دلار و تبادلات بانکی موضوعی است که به اعتراف دولتمردان دولت یازدهم یکی از عوامل اصلی برای شکل گیری توافق برجام بوده است ولی پس از یک سال همچنان محوریت که همان تبادلات بانکی است گزینشی و در جهت تقویت اهداف آمریکا است، بنابراین پرسش مهم این است که حال باید چه کنیم؟هرچند فرصت یک ساله ی برجام برای پیگیری عضویت در بریکس از دست رفت اما دولتمردان می توانند با تمام توان به دنبال عضویت در بریکس بوده و خود را در جرگه کشورهای مبارز برای شکستن دلار قرار دهند و نیز از منافع اقتصادی و فناوری اعضا بریکس برخوردار و موجب رشد و توسعه اقتصادی کشور شوند همانگونه که تاکنون و در زمان تحریم ها هم همین کشورها در کنار ایران بودند. بریکس نقطه ی عطف چرخش اقتصاد دنیا به سمت اقتصادهای نوظهور است برجام هم فرصتی را ایجاد کرد که یکی از تاثیرگذاران تحولات منطقه ای از قید و بندهای جهانی تقریبا رهایی یابد و اکنون فرصتی برای بریکس و ایران جهت ائتلاف برای نه به دلار و راه اندازی سونامی پترودلار است تا گام های اساسی بردارند.

منبع: روزنامه سایه