نگاهی به فرآیند تحویل اس 300 به ایران

دیدبان روسیه: روز گذشته و همزمان با روز ارتش، براساس آنچه که در خبرگزاری ها انتشار یافت، از سامانه پدافند هوایی اس-300 رونمایی شد. خبرگزاری های «ایرنا» و «ایسنا» در این رابطه نوشتند: "روسیه پس از رفع تحریم های سازمان ملل علیه ایران، قرارداد اس-300 را در دستور کار قرار داد و پس از تجدید و اصلاح این قرارداد، سامانه اس-300 وارد کشور شد."

همچنین خبرگزاری فارس در گزارشی با اشاره به اینکه در مراسم رژه روز ارتش در تهران، بخش هایی از سامانه پدافند هوایی اس-300 به نمایش درآمد، ادامه داد: "یک گردان سامانه موشکی بُرد بلند پدافند هوایی اس-300 برای اولین بار به نمایش درآمد که البته موشک های این سامانه در رژه حاضر نبود و تنها بخش هایی از این سامانه (شامل رادار، پست فرماندهی و ارتباطات) به نمایش گذاشته شد." تا به امروز بارها اخبار متفاوت و گاه متناقضی از تاریخ یا چگونگی تحویل این موشک ها از مقام های ایرانی و روسی نقل شده است.در تازه ترین مورد، هفته گذشته "حسین جابری انصاری" سخنگوی وزارت امور خارجه ایران از «اجرا شدن مرحله اول قرارداد فروش» سامانه موشکی اس-300 به ایران خبر داد. در پی این اظهارات بعضی رسانه های ایران گزارش دادند که بخشی از تجهیزات اس-300 به ایران منتقل شده است، اما ساعاتی بعد وزارت امور خارجه ایران در اطلاعیه ای این گزارش ها را انتشار غیردقیق اظهارات جابری انصاری خواند.

یک روز پس از این اظهارات سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران، معاون نخست وزیر روسیه در گفت وگو با رسانه های این کشور مدعی شد که اولین محموله سامانه دفاع موشکی اس-300 تحویل ایران شده است. به گزارش خبرگزاری فارس، خبرگزاری اسپوتنیک سه شنبه 24 فروردین از قول "دیمیتری راگوزین" معاون نخست وزیر روسیه نوشت: "اولین مجموعه سامانه های پدافند هوایی اس-300 را به ایران تحویل داده است." براساس این گزارش، معاون نخست وزیر روسیه در پاسخ به سوالی درباره تحویل این سامانه گفت: "بله، تحویل (این سامانه) در یک مسیر لجستیکی طراحی شده توسط متخصصان ایران و روسیه، انجام می شود. ایران بعد از دریافت اولین مجموعه، شکایتش علیه روسیه در دیوان بین المللی داوری را پس می گیرد." این مقام روسی تاکید کرد: "درباره این لغو (شکایت) در کل با مجلس ایران توافق کرده ایم." از سوی دیگر مطابق آنچه "مهدی سنایی" سفیر ایران در روسیه اخیرا اعلام کرد قرار است طی هفته جاری، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی و سردار حسین دهقان، وزیر دفاع به روسیه سفر کنند.


► دلایل ابهام در مورد اس-300

باوجودی که روز گذشته بخش هایی از این تجهیزات در رژه روز ارتش به نمایش درآمد هنوز هیچ یک از مقام های رسمی ایران یا روسیه درباره انتقال آن به ایران توضیحی نداده اند. دکتر "محمود شوری" کارشناس مسائل روسیه و عضو مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاکید بر اهمیت موضوع اس-300 برای تهران و مسکو به «دنیای اقتصاد» گفت: "به همین خاطر مقامات ایران و روسیه خیلی شفاف در این زمینه اظهارنظر نمی کنند." به گفته شوری، بخشی از استراتژی تهران و مسکو این است که این موضوع همراه با ابهام باشد. همچنین این کارشناس در پاسخ به این پرسش که چرا تحویل سامانه دفاعی اس-300 آن قدر زمانبر شد و با فرازونشیب های بسیار همراه بود، گفت: "به دلیل مشخص نبودن مسائل، در این رابطه هم نمی توان با صراحت سخن گفت که آیا طرف روسی بدعهدی کرده است یا نه."


► پیام کرملین

همچنین "احمد وخشیته" دانشجوی دکترای علوم سیاسی در دانشگاه دوستی ملل مسکو و سردبیر سایت دیده بان روسیه در گفت وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: "قسمتی از سامانه اس-300 مطابق آن چه که از اخبار شنیده می شود تحویل ایران داده شده و قرار است در تابستان به طور کامل تحویل داده شود. اما اینکه چرا پس از حدود هشت سال اکنون تحویل داده شد می تواند برآیندی از چند دلیل باشد." او در ادامه این دلایل را برشمرد و افزود: "نخست اینکه جایگاه ایران در منطقه و جهان پس از برجام بسیار تغییر پیدا کرد و روسیه وارد فضایی رقابتی با غرب برای فروش تسلیحات به ایران شده است، از این رو تعامل مسکو با تهران دور از ذهن به نظر نمی رسد." او همچنین به رایزنی های گسترده فرستاده ویژه رئیس جمهور و دستیار ویژه رهبری در امور بین الملل، دبیر شورای امنیت ملی، وزیر دفاع و سفیر ایران در روسیه اشاره کرد و گفت: "بدون شک گفتمان و رایزنی این چهار نفر نقش بسزایی در حل گره اس-300 داشته است." در نهایت این کارشناس با بیان آنکه ایران همواره بر ایجاد صلح در منطقه تاکید داشته و کوشیده است بحران های سوریه و یمن را از طریق صلح و گفتمان حل کند، ادامه داد: "اما در این میان برخی کشورها درصدد هستند به گونه ای به تقابل با ایران برآیند. ارسال این سامانه دفاعی در این مقطع زمانی به نظر می رسد به گونه ای می تواند پیام کرملین به مخالفان تهران باشد که همواره از متحد تاکتیکی خود دفاع خواهد کرد."


► فراز و فرودهای یک قرارداد

در سال 2007 قراردادی نظامی بین ایران و روسیه برای دریافت سامانه پدافندی اس-300 امضا شد، اما روس ها در سال 2010 به بهانه تحریم های سازمان ملل حاضر نشدند این سامانه دفاعی را تحویل ایران دهند. در همان مقطع ایران اعلام کرد که در دادگاهی در ژنو علیه روسیه شکایتی قانونی را مطرح کرده است. اما پس از توافق هسته ای ایران و غرب و رفع تهدیدهای نظامی علیه ایران، روس ها آماده تحویل سامانه اس-300 شدند.

"ولادیمیر پوتین" در فروردین ماه سال 94 و درماه های پایانی مذاکرات هسته ای ایران و غرب، با امضای حکمی، ممنوعیت فروش سامانه اس-300 به تهران را لغو کرد. رئیس جمهور روسیه گفته بود که تحویل سامانه دفاعی اس-300 به ایران نقض تحریم های شورای امنیت سازمان ملل محسوب نمی شود. در دیدار وزرای دفاع ایران و روسیه در فروردین ماه سال پیش اعلام شد که سامانه پدافندی اس-300 تا پایان سال 2015 میلادی به ایران تحویل داده خواهد شد. سردار حسین دهقان وزیر دفاع نیز درباره آخرین وضعیت این قرارداد گفته بود که تیم های کارشناسی ایران و روسیه این قرارداد را به روز کرده اند به گونه ای که یک گردان از این سامانه به قرارداد قبلی اضافه می شود و تمام تغییرات تکنولوژی در سامانه جدید اعمال شده و اس-300 به روز شده تحویل ایران داده می شود. البته کمی بعد یکی از مقامات کرملین اعلام کرد که قرارداد تحویل سامانه دفاعی موشکی اس-300 میان ایران و روسیه تا پایان سال 2015 تکمیل نخواهد شد، بنابراین ابتدای سال آینده میلادی امضا خواهد شد.


► مخالفت آمریکا و رژیم صهیونیستی

با این وجود هرچه به زمان تحویل این سامانه نزدیک تر می شدیم مخالفت های آمریکا نیز بیشتر می شد، "مارک تونر" معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به انتشار اخبار آغاز روند تحویل سامانه دفاعی موشکی اس-300 به ایران گفت که "ما پیشرفت هایی در این زمینه دیده ایم اما من اطلاعات بیشتری ندارم. تنها می توانم بگویم که ما پیش از این به طور شفاف مخالفت خود را با هرگونه فروش سامانه اس-300 به ایران اعلام کرده ایم."

مهم ترین مخالف ورود این سامانه پدافندی به کشورمان آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند هر چند آمریکایی ها اعتراف دارند که این بهره گیری از سامانه اس-300 نقض برجام نیست. اما این سامانه چه ویژگی هایی دارد که رژیم صهیونیستی نسبت به آن حساس است؟ سامانه اس-300 یک سامانه موشکی سطح به هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاعات است که در اواخر دهه ۱۹۷۰ برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخته شد. از جدیدترین مدل های این سامانه می توان به سامانه اس-300 پی ام یو اشاره کرد که یکی از پیشرفته ترین موشک های زمین به هواست و توانایی آن را دارد تا اهدافی واقع در ارتفاع ۲۷ کیلومتری را منهدم سازد.


نویسنده: سعیده سادات فهری
منبع: روزنامه دنیای اقصاد