ائتلافی که دروغین است

نویسنده: برهما چلانی *

دیپلماسی ایرانی: شناخت معضل تروریسم مذهبی بدون بررسی ایدئولوژی که آن را به پیش می برد، غیرممکن است: وهابیت، رویکردی است که از بنیادگرایی سنی نشأت گرفته و به سطح بین المللی گسترش یافته و توسط شیخ نشین های نفتی به ویژه عربستان سعودی حمایت مالی می شود. به همین دلیل است که باید ائتلاف سنی علیه تروریسم با عنوان ائتلاف نظامی اسلامی برای مقابله با تروریسم را با بدبینی نگاه کرد.

وهابیت، انقیاد زنان و مرگ کفار را ترویج می کند. براساس توضیح رئیس جمهور باراک اوباما درباره انگیزه زوج پاکستانی برای تیراندازی در سن برناردینو، وهابیت یک «تفسیر منحرف از اسلام» است و مادر ایدئولوژیک تروریسم جهادی است. این ایدئولوژی موجب تولد القاعده، طالبان، بوکوحرام، الشباب و داعش شده است که همگی با غیر سنی ها و زندگی مدرن دشمنی دارند.

عربستان سعودی از دهه 1970 که قیمت نفت به طور بی سابقه ای افزایش یافت و این کشور تبدیل به کشوری ثروتمند شد، تروریسم اسلامی را تغذیه مالی می کند. براساس گزارش سال 2013 پارلمان اروپا، عربستان سعودی حدود 10 میلیارد دلار برای «برنامه وهابی» در جنوب و جنوب شرق آسیا هزینه کرده است. برنامه ای که شامل گروه هایی همچون لشکر طیبه، مسئول حملات تروریستی بمبئی در سال 2008 شد.

رهبران غربی سال ها است که متوجه نقش سعودی ها شده اند. در سندی دیپلماتیک که مربوط به سال 2009 می شود هیلاری کلینتون وزیر خارجه وقت ایالات متحده، عربستان سعودی را «مهمترین منبع تامین مالی گروه های تروریستی سنی در سراسر جهان» نامیده بود. اما به لطف منافع غرب در نفت عربستان، این پادشاهی با تحریم های بین المللی روبه رو نشده است.

هم اکنون با رشد جنبش های تروریستی همچون داعش، اولویت ها تغییر کرده است. زیگمار گابریل، معاون صدراعظم آلمان اخیراً در مصاحبه ای گفته است: «ما باید برای عربستان سعودی روشن سازیم که زمان به دنبال راه های دیگر بودن، گذشته است.» این تغییر اشاره ای به اعلام سختگیری بر سر افراد و گروه هایی است که تروریسم را تامین مالی می کنند. اما براساس گزارش اخیر وزارت خارجه ایالات متحده برخی از موسسات و افراد سعودی به حمایت مالی از شبه نظامیان سنی ادامه می دهند.

از این منظر اعلام غیرمنتظره عربستان سعودی مبنی بر تشکیل ائتلاف 34 کشور برای مبارزه با ترور که مرکز فرماندهی اش در ریاض قرار دارد، گامی منطقی برای کاهش انتقادات غربی ها و افزایش نفوذ سنی ها در خاورمیانه است. اما وقتی به اعضای این ائتلاف نگاه می کنیم به دروغین بودن آن پی می بریم.

شایان ذکر است این ائتلاف شامل تمام حامیان اصلی افراط گرایان و تروریست ها از قطر گرفته تا پاکستان می شود. این مسئله همانند این است که کارتل های مواد مخدر به کمپین مبارزه با مواد مخدر بپیوندند. نگاهی به لیست اعضای این ائتلاف نشان می دهد کشورهایی که دژ تروریست ها هستند همچون افغانستان، لیبی و یمن که این دو هم اکنون دارای دولت نیستند هم در آن حضور دارند.

با وجود این که ائتلاف عنوان «اسلامی» را دارد اما برخی از اعضای ائتلاف خارج از جهان اسلام هستند، این مسئله شامل کشورهای مسیحی اوگاندا و گابن هم می شود، ولی عمان (شیخ نشین خلیج فارس)، الجزایر (بزرگترین کشور آفریقا) و اندونزی (پرجمعیت ترین کشور مسلمان جهان) نمی شود.

افتضاح مربوط به اندونزی فقط به خاطر این نیست که جمعیت این کشور دو برابر کل کشورهای خاورمیانه است، بلکه اکثریت کشورهای این ائتلاف توسط حاکمان مستبد و ظالم حکومت می شوند. اما اندونزی یک دموکراسی قدرتمند است. همین حاکمان مستبد در کشورهای اسلامی هستند که موجب تقویت نیروهای افراطی می شوند.

نقطه ضعف دیگر این ائتلاف در اعضای آن نهفته است. کشورهایی همچون پاکستان، مالزی، لبنان و فلسطین که بلافاصله اعلام کردند در این ائتلاف عضویت ندارند.

نتیجه قابل انتظار دیگر عدم حضور کشورهای شیعه ایران و عراق و سوریه علوی در این ائتلاف است که نشان می دهد عربستان به دنبال اهداف فرقه ای است. این رویکرد مربوط به سیاست های ملک سلمان است که از ژانویه 2015 به سلطنت رسیده است. در داخل هم شمار اعدام ها افزایش یافته است. در خارج از کشور هم رویکرد های خشونت آمیز در بحرین، عراق، سوریه و یمن به کار گرفته شده است.

* استاد مطالعات استراتژیک در مرکز تحقیقات سیاسی دهلی نو و محقق آکادمی رابرت بوش آلمان است.   

 منبع: پراجکت سیندیکیت/ مترجم: حسین هوشمند    

انتشار اولیه: یکشنبه 6 دی 1394 / انتشار مجدد: جمعه 18 دی 1394