تروریسم؛ مشکلی دائمی که باید مدیریت شود

نویسنده: جرمی شاپیرو

دیپلماسی ایرانی: عاملان حملات تروریستی فرانسه به دنبال پاسخی از سوی غرب هستند تا بر خشونت و توحش خود بیافزایند. جمعی از افراد اسلحه به دست نمی توانند ملتی همچون فرانسه را تهدید کنند، مگر اینکه پاسخی نامناسب از سوی غرب دریافت کنند.

جامعه در ترس و وحشت فرو رفته است و احساسات عمومی خدشه دار شده است. در این شرایط پاسخگویی از روی خشم و احساسات بسیار محتمل است. با این حال، نباید فراموش کرد که هدف تروریست ها از این حملات دقیقا برانگیختن واکنش های غیرمنطقی از سوی غرب بوده است. آنها به دنبال پاسخی هستند تا به خشونت و توحش خود بیافزایند.

پاسخ های سنجیده به اقداماتی از این دست بسیار نادر است. در این مواقع، سیاستمداران برای همسویی با ملت خویش به موضع گیری های تند و آتشین می پردازند، آزادی های مدنی در سطح جامعه محدود می شود و بعضا جنگ هایی آغاز می شود که هیچ ارتباطی به حوادث تروریستی به وقوع پیوسته نداشته است.

فرانسه باید تلاش کند از طی کردن این مسیر اشتباه اجتناب کند. فرانسه نشان داده است که دنباله رو مسیر اشتباه آمریکا در مبارزه با تروریسم است. ادراک اشتباه حاکم در فرانسه تاریخ مبارزه با تروریسم و نتایج آن را نادیده می گیرد. فرانسه همواره با تروریسم و تهدیدهای تروریستی در اشکال مختلف رو به رو بوده است. سیاستگذاران فرانسوی باید از اقدامات و اشتباهات خود در این مسیر درس بگیرند.

نخست، این نکته را باید مدنظر قرار داد که تروریسم یک مشکل دائمی و لاینحل است که تنها می توان به مدیریت آن پرداخت. به همین ترتیب اقدامات لازم برای مبارزه با تروریسم نیز باید دائمی و منطق بر موازین دموکراسی فرانسوی باشند. در دهه 1960 فرانسه در پاسخ به اقدامات تروریستی الجزیره مبادرت به تشکیل دادگاه امنیتی کرد. این دادگاه مانند دادگاه های تشکیل شده در آمریکا بعد از 11 سپتامبر متشکل از نظامیان بود و به شکل غیرعلنی تشکیل شد. در این دادگاه ها امکان درخواست تجدیدنظر نیز وجود نداشت. این قبیل دادگاه ها بیشتر به عنوان ابزاری برای سرکوب دیده می شد و سرانجام در 1981 و با روی کار آمدن دولت جدید و پس از بروز رسوایی های بسیار منسوخ شد. در اواسط دهه 1980 و با بروز حوادث تروریستی جدید، یک شاخه قضائی دائم و مستقل برای بررسی انحصاری موضوع تروریسم به وجود آمد. به مرور زمان این شاخه موفق شد با تمرکز بر روی حوادث تروریستی احتمالی در فرانسه، به پیش بینی اقدمات تروریستی شبکه های مختلف بپردازد. این تحول نشان می دهد که اقدامات اضطراری که صرفا در پاسخ به یک بحران صورت می گیرد و آرمان های ارزشمند دموکراتیک را قربانی می کند، در دراز مدت مخرب و ناپدار است.

دوم، باید در داخل به مبارزه با تروریسم پرداخت. فرانسه نیز مانند سایر کشورها تمایل دارد که ریشه تروریسم را در ورای کشور خود جستجو کند. در دهه 1980، فرانسه در پاسخ به حوادث روی داده اقدام به حملات تلافی جویانه در بیروت و دمشق کرد و سرانجام نیروهای زمینی خود را به لبنان فرستاد. اما این راهکار نتوانست هیچ کمکی به فرانسه برای مبارزه با تروریسم کند. فرانسه از منابع لازم برای ورود به خاورمیانه و از میان بردن ریشه های تروریسم و افراط گرایی در این منطقه برخوردار نیست. بنابراین تامین امنیت سرزمینی تنها راه موجود برای تضمین امنیت است.

و نهایتا اینکه، بروز یک حمله تروریستی به معنای بی اعتبار کردن تمامی اقدامات یک کشور در مبارزه با تروریسم نیست. پس از هر شکست باید به بررسی علل آن پرداخت. فرانسه سیستمی جدی و گسترده در طول تاریخ برای مبارزه با تروریسم طراحی کرده است. فرانسه همواره یکی از مهم ترین اهداف افراط گرایان بوده است، با این وجود برای یک بازه بیست ساله تا اوایل 2015 هیچ حادثه تروریستی در فرانسه اتفاق نیافتاده بود. فرانسه در این بازه، بسیاری از حملات تروریستی مثل برنامه حمله به جام جهانی فوتبال، حمله به کلیسای استراسبورگ و سفارت آمریکا در پاریس را خنثی کرد. وقتی سخن از مدیریت موضوع تروریسم به میان می آید، به این معنا است که حتی سیستم های مدون مبارزه با تروریسم نیز دچار شکست می شوند.

متاسفانه دلایل چندی وجود دارد که نشان می دهد سیاست فرانسه پس از وقوع بحران اخیر، در مسیر هدایت خشم مردم به سمت و سوی صحیح قرار ندارد.

موضوع مهاجرت مسلمانان هم اکنون یکی از مهم ترین مسائل مطرح در فرانسه است. حزب راست گرای افراطی این فرصت را پیدا کرده است تا بار دیگر برای رسیدن به اهداف خود در انتخابات، خشم و انزجار عمومی از مسلمانان را تشدید کند.

این واقعیت سیاسی فشار مضاعفی را بر دولت تحمیل می کند و آن را ناگزیر از مبادرت به اقدامات فوری جهت آرام کردن خشم عمومی می کند. حملات هوایی اخیر فرانسه به مواضع داعش را در همین راستا می توان تعبیر کرد. تجربه نشان می دهد که چنین اقداماتی نه تنها نمی تواند توان تروریست ها را برای حملاتی از این دست کمتر کند، بلکه می تواند منجر به تقویت انگیزه آنها شود.

پاسخگویی به این سوال که در این شرایط چه اقدامی بهترین گزینه برای دولت فرانسه است، دشوار و پیچیده به نظر می رسد. تحت نظر داشتن مظنونین هم به لحاظ مالی و هم تامین نیروی انسانی مورد نیاز دشوار است. حوادث تروریستی اخیر مثل حادثه شارلی ابدو و یا حوادث تروریستی بروکسل در سال گذشته بیشتر از آنکه ناشی از ضعف اطلاعاتی باشند، برآمده از ضعف در نظارت بودند. در عمده موارد پس از شناسایی مظنونان، منابع کمی برای زیر نظر گرفتن اقدامات آنها اختصاص داده می شود. مقامات فرانسوی به خوبی با اقدامات نظارتی در مبارزه با تروریسم آشنایی دارند و تنها باید با تخصیص منابع بیشتر خود را به سطح نظارتی سابق برسانند.

نکته قابل ذکر دیگر، لزوم همکاری بیشتر با سایر کشورهای اروپایی است. در این راستا اتحادیه اروپا باید نقشی جدی تر در معرفی رویه های استاندارد جهت مبارزه با تروریسم ایفا کند.

منبع : اسلیت / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/۲۵