ایران چه وقت حاضر به مذاکره با امریکا می‌شود؟

دیپلماسی ایرانی: سرکیس نعوم، روزنامه نگار مشهور لبنانی که بسیاری او را ستون روزنامه لبنانی النهار لقب می دهند به تازگی از ایران برگشته است. او سفری سه روزه به ایران داشت و در آن از تهران و قم دیدن کرد. حالا او در بازگشت از ایران یادداشتی را درباره آن چه از کشورمان برداشت کرده، نوشته است که در ادامه بخش سوم آن را می خوانید.

در جریان مذاکرات ایران با مجموعه 1+5 همه منابع اطلاعاتی شایع کرده بودند که گشودن قفل پرونده هسته ای درها را برای مذاکرات بیشتر با امریکا بر سر دیگر پرونده های اختلافی در خاورمیانه به ویژه بعد از گسترش خشونت جاری در منطقه، باز خواهد کرد. همچنین این شایعه نیز بود که صحبت بر سر نقش کشورهای بزرگ در منطقه و حجم سیاسی آنها است. این اظهار نظر برخی کشورهای منطقه را خشنود کرد و برای همین دست به جنگ نیابتی زدند که برخی کشورهای دیگر به هیزمی برای این جنگ تبدیل شدند.

اما مواضع رسمی مقام معظم رهبری سید علی خامنه ای، ولی فقیه ایران خیال آسوده بسیاری از این کشورها را نقش بر آب کرد. او گفت که هیچ مذاکره ای با امریکا بر سر مسائل منطقه انجام نمی شود و تاکید کرد که کشورش مصمم است که طرح منطقه ای خود را برای تسلط بر قلب منطقه (متشکل از ایران و عراق و سوریه و لبنان و فلسطین) پیش ببرد.  

البته منابع آگاه می گویند که امریکا از مواضع این چنینی ایران به هیچ وجه خرسند نیست، ولی نمی تواند ملامتی را هم به طور رسمی متوجه ایران کند چرا که نمی خواهد بر مذاکرات هسته ای اش با تهران که رسما آن را اعلام کرده است، تاثیر بگذارد. اما آن چه در حال حاضر امریکا را آزرده کرده تحولاتی است که روسیه به سود حکومت اسد در منطقه به وجود آورده است. بر کسی پوشیده نیست که مذاکرات غیر رسمی بر سر اوضاع منطقه میان تهران و واشنگتن در جاهای مختلف از جمله مسقط انجام شده است، که هدف از آن فراهم آوردن زمینه مذاکرات رسمی بر سر تحولات منطقه بعد از دستاورد توافق هسته ای است. اما به نظر می رسد همه محاسبات امریکا تا به این جای کار اشتباه از کار در آمده است چرا که منافع مختلف و متناقضی میان امریکا و ایران وجود دارد.

اما ایران و رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای چگونه رابطه با امریکا بعد از توافق هسته ای را درمان خواهد کرد؟

تلاش می کنم جواب این سوال را از طریق آن چه در تهران از افراد مرتبط با نهادهای قدرت شنیده ام بگویم. آنها می گویند: «مقام معظم رهبری تاکید می کنند که ایران به تنهایی با امریکا مذاکره نخواهد کرد. و به تنهایی نیز کاری را حتی در زمینه مبارزه با تروریسم که بارزترین کار مشترک برای دو طرف است، انجام نخواهد داد. ایران با امریکا بر سر مسائل منطقه ای نیز مذاکره نخواهد کرد.»

پرسیدم: نتیجه حفظ این مواضع ادامه جنگ در سوریه و عراق و یمن و حتی لیبی و خدای ناکرده در لبنان و شاید حتی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس باشد. آیا این اتفاق به سود ایران و مصالح آن خواهد بود؟ جواب دادند: «چنین وضعی هدف ما نیست. اما چه کسی داعش را به وجود آورد و از آن حمایت کرد؟ غیر از امریکا؟ چه کسی پول صرف آن می کند و از آن حمایت می کند؟ غیر از متحدان امریکا؟ اگر مذاکراتی در ژنو و مسکو میان مخالفان سوری با دولت سوریه انجام شد و شکست خورد به دلیل این بود که مخالفان عملا و به اصطلاح به روی زمین نماینده مردم سوریه نبودند، در چنین حالی چه می شود؟ داعش و امثال آن به روی زمین مسلط می شوند، و این چیزی است که ما نمی خواهیم. البته با امریکا بر سر موضوعات اقتصادی صحبت می کنیم و شاید حتی از شرکت های آن استقبال هم بکنیم، اما هیچ گاه به صورت انفرادی با آن مذاکره نمی کنیم. شاید بپذیریم با مجموعه ای از کشورها که امریکا هم یکی از آنها باشد، مذاکره کنیم. به هر حال امریکا از اول به دنبال سرنگونی اسد بود.»

گفتم: یعنی شما موافق چارچوبی شبیه مجموعه 1+5 هستید؟ و افزودم: امریکا هیچ سیاست یا استراتژی ای درباره سوریه ندارد. و این مساله همچنان ادامه دارد. موضع سیاسی اش ضرورت رفتن اسد از قدرت است. موضع عملی اش حفظ نهادهای سوریه و کناره گیری اسد و معاونان او که به زعم آنها دستشان به خون آلوده است، تا آن چه در عراق اتفاق افتاد در سوریه تکرار نشود. شاید همچنان بر این موضع باشند اما اجرای آن جزء محالات شده است. نظر دادند: «این حرف صحیح است. امریکا از عراق با ذلت و به موجب قانون خارج شد. اما الآن به شیوه متفاوتی به عراق بازگشته که می خواهد از آن چه در عراق به وجود آمده است، استفاده کند، چه کسی از این وضعیت بیشترین استفاده را می کند؟»

البته به طور خلاصه بگویم که این موضع علی رغم اهمیت آن به نظر من نظر نهایی نخواهد بود. اجرای توافق هسته ای نیاز به شش ماه زمان دارد. حتی اجرای بعضی از بندهای آن یک سال زمان می خواهد. همچنین مساله رقابت های انتخابات امریکا مطرح است و بعد از آن زمان لازم است تا رئیس جمهوری جدید اداره جدید خود را بچیند و پرونده های خود را بررسی و اولویت بندی کند. قبل از آن مقام معظم رهبری دست و دلبازانه با امریکا برخورد نخواهد کرد. علاوه بر آن خوب می داند که ملتش 33 سال در برابر امریکا ایستاده است و نمی تواند به سادگی و ظرف مدت کوتاهی بگوید که از حالا به بعد امریکا دوست یا شریک یا کشور عادی برای ما خواهد بود. این نیاز به زمان دارد، و نیاز به ادامه مذاکرات و این که ببیند نتیجه گفت وگوهایش به کجا می انجامد. که این هم زمان بر است و امکانات خاص خود را می خواهد. در عین حال امریکا باید درک کند که نمی تواند از دشمنان ایران علیه آن استفاده کند و هم زمان دم از دوستی با ایران بزند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11