تلاش ایران و روسیه برای تغییر موازنه در سوریه

دیپلماسی ایرانی: تا قبل از 48 ساعت پیش اطلاعات و بررسی های واشنگتن که به برخی از پایتخت های کشورهای منطقه که از نگاه امریکا در مورد پرونده سوریه دوست آن در منطقه محسوب می شوند، فرستاده بود حکایت از اوضاع اطمینیان بخش وضعیت سوریه داشت. در این اطلاعات آمده بود که بررسی های اولیه نشان می دهند که ناظران بر این اعتقادند که گرد و خاکی که جنگ روسیه در سوریه به پا کرده، فروکش کرده است، و این دلالت بر آن دارد که این موضوع قضیه بزرگی هم نیست. همچنین نشان می دهد که هدف از آن چه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه انجام داده نجات اسد بوده با این تصور که او و نظامش از فروپاشی به دور هستند، کما این که هدف دیگرش محافظت از تنها پایگاه ساحلی روسیه در خاورمیانه است. از نگاه امریکایی ها شیوه گسترش دفاع سامانه های نظامی روسیه به گونه ای نیست که تهدیدی برای امریکا باشند. سامانه های دفاعی روسیه تنها محدود به سه نوع جنگنده و پهپاد به همراه موشک و توپ خانه های پیشرفته و 500 سرباز است. انتظار می رود فعالیت اصلی روس ها بهبود وضعیت زادگاه بشار اسد و آموزش نیروهای او بعد از خسارت های سنگینی که متحمل شدند، باشد. نهایت کاری که روس ها می توانند بکنند حمایت از اسد توسط مردم خود سوریه متشکل از اقلیت های سوری ای است که از او حمایت می کنند. برای همین خوب درک می کنند که تنها استفاده از جنگنده تا چه اندازه می تواند موفقیت های فرسایشی به دنبال داشته باشد.

از نشست باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که یک ساعت و نیم طول کشید، چه خبر؟ همان اطلاعات آمده از واشنگتن تاکید می کنند که مذاکرات آنها سازنده بوده است، آنها توافق کردند که در چارچوب راه حل یک حکومت انتقالی تشکیل شود، اما این تشکیل نخواهد شد بعد از آن که فرایند حمایت پوتین از اسد با موفقیت انجام شود. کما این که این تنها مذاکره جاری بود که در آن مسکو و واشنگتن توافق کردند به کمک هم آیند تا از وقوع هر گونه حادثه در مورد جنگنده های یکدیگر در آسمان سوریه جلوگیری کنند.

اما در مورد موضوع شراکت اطلاعاتی با یکدیگر واشنگتن بر این اعتقاد است که پوتین بیشتر می خواهد اطلاعات بگیرد تا اطلاعات بدهد، به باور او اطلاعات امریکا اهمیت بیشتری دارند. کما این که پوتین بر دریافت اطلاعات از ایران و عراق نیز بسیار حساب کرده است. به نظر می رسد این دو کشور او را در این زمینه قانع کرده اند. شاید بتوان گفت بارزترین چیزی که برایش اهمیت دارد درباره تروریست های روس و اروپای شرقی است که در سوریه و عراق می جنگند. برای همین بسیار نگران بازگشت و آمدن آنها به کشورش هستند. در واشنگتن همچنین گفته می شود که ایران چندان هم از تحول حوادث جاری در سوریه خرسند نیست برای این که از این می ترسد که دیگر قدرت تصمیم گیر اصلی در سوریه نباشد و تنها شریکی برای روسیه که چه بسا در آینده بتوان از آن بی نیاز شد، باقی بماند. اما نمی تواند با طرح های پوتین نیز موافقت نکند برای این که آن را برای متحد اول استراتژیکش در منطقه، حزب الله لبنان مفید می داند، برای این که خوب می داند ادامه وجود فعال حزب الله در سوریه تضمین کننده مصالح حیاتی آن است.

آیا این اطلاعات و پیش بینی های فوق واقعا کافی و وافی و واقعی و دقیق هستند؟

حقیقتش این است که هیچ کس جواب قاطعی برای این سوال ندارد. قدرت سوریه – روسیه باعث نگرانی مسئولان امریکایی و اروپایی و عرب شده است، برای همین می پرسند: آیا هدف از درگیر شدن مستقیم نیروی نظامی روسیه جنگ با داعش و تروریسم است یا با هر آن کسی که با اسد می جنگد؟ آیا هدف جلوگیری از فروپاشی اسد و بهبود وضعیت منطقه ای که بر آن تسلط دارد است یا احیای نظام او و کمک به او برای تسلط برای همه سوریه؟ آیا ارسال نیروهای نظامی ایران به سوریه از روی نگرانی بوده و سوالاتی که برایش مطرح شده یا این که می خواهد بگوید در سوریه از لحاظ نظامی غایب نیست. آیا ایران می خواهد به مسکو بفهماند که همچنان قدرتمندترین نیرو در سوریه است و حرف اول را می زند؟ یا این که می خواهد در برابر هر گونه تفاهم روسی – امریکایی بر سر اسد به حساب خود بایستد؟ یا این که هدف از این حضور نظامی تقویت جایگاهش برای مذاکرات قدرتمند با واشنگتن درباره مسائل مورد اختلاف منطقه ای است؟

قطعا پاسخی برای این سوالات نیست، اما آن چه می توان به آن اشاره کرد این است که روسیه و ایران درگیری ای را برای تغییر موازنه قدرت در خاک سوریه آغاز کرده اند (برای بازپس گیری مناطق شمالی یا برخی از آنها مثل تدمر) اما آیا این کار سبب تعمیق جنگ مذهبی در منطقه نخواهد شد و نفوذ داعش و امثال آن را بیشتر نخواهد کرد و به دنبال آن قدرت های منطقه ای مثل ترکیه به فکر نفوذ بیشتر در سوریه نخواهند افتاد؟ شاید این جنگ همه را درگیر کند و شعله های آن به فراتر از مرزهای اروپا هم برسد.

منبع: النهار / ترجمه: علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: سه شنبه 14 مهر 1394 / انتشار مجدد: چهارشنبه 29 مهر 1394