عواقب فاجعه منا برای پادشاهی سعودی

نویسنده: بروس ریدل

دیپلماسی ایرانی: فاجعه وحشتناک مکه در جریان مراسم حج در روز پنجشنبه چالشی برای حیثیت ملک سلمان است؛ به فاصله کمی از سقوط جرثقیل در مسجد الحرام بر اثر طوفان گرد و غبار که منجر به مرگ 109 نفر شد. این دو واقعه مرگبار پرسش هایی را درباره مسئولیت پذیری و کفایت آل سعود در انجام وظایفش به عنوان خادم حرمین شریفین بر می انگیزد. مخالفان پادشاهی عربستان از القاعده گرفته تا ایران، ریاض را به شدت سرزنش خواهند کرد.

مراسم سالانه حج یک چالش عظیم مدیریتی است. دو میلیون زائر برای تحقق یافتن رویای زندگی شان وارد دو شهر مقدس مکه و مدینه می شوند. سعودی ها در دهه های اخیر میلیاردها دلار برای گسترش مسجد الحرام و اسکان زائران هزینه کرده و برای برقراری امنیت زائران در تمام توقف هایشان در طول مسیر تلاش کرده اند. امسال عربستان صد هزار پلیس و نیروی امنیتی و 25 هزار نیروی خدمات پزشکی برای حفظ امنیت زائران و پیشگیری از تصادف و یا عملیات تروریستی در نظر گرفته بود.

دولت عربستان به خوبی به عظمت مسئولیتی که به عهده دارد واقف است. تراژدی هایی از این قبیل قبلا هم در زمان حج اتفاق افتاده بود. در سال های ۱۹۹۰، ۱۹۹۴، ۱۹۹۷ و ۲۰۰۶ شاهد وقایع مصیبت بار و سقوط پل و کشته شدن صد ها زائر بوده ایم. در سال 1987 تظاهرات سیاسی ایرانیان در جریان مراسم حج منجر به درگیری هایی شد که بیش از 400 کشته بر جای گذاشت. در سال ۱۹۷۹ صحن مسجد الحرام به میدان جنگ تبدیل شد زمانی که کنترل آن به مدت چند هفته به دست اسلام گرایان رادیکال افتاد و دولت سعودی مجبور شد هزاران نیروی جنگی برای بدست آوردن کنترل آن اعزام کند.

چنین فجایع اسفباری مستقیما حقانیت و مشروعیت خاندان پادشاهی سعودی را تهدید می کند. حصول اطمینان از ایمنی زائران مسئولیت حاکمیت مکه و مدینه است. پادشاه سعودی به سرعت و با قاطعیت به حادثه جرثقیل عکس العمل نشان داد و خواستار بررسی فوری علل این حادثه شد. این جست وجوها معطوف به گروه بن لادن شده است؛ شرکت ساخت و سازی که برای چند دهه مسئول گسترش مسجد الحرام و مسائل مربوط به آن است. مدیران ارشد این شرکت تحت بازجویی هستند و اجازه سفر و خارج شدن از عربستان را ندارند.

این دومین کمپانی بزرگ ساخت و ساز در دنیاست که در سال 1930 توسط پدر اسامه بن لادن تأسیس شده است. آل سعود و خانواده بن لادن دهه هاست که شرکای نزدیکی هستند. گروه بن لادن بسیاری از کاخ های آل سعود، فرودگاه اصلی کشور و بزرگراه ها را ساخته است و در حال ساخت بلندترین برج دنیا در جده است. این شرکت همچنین در حال ساخت مترو دوحه است. نگه داشتن مدیران ارشد مسئول این شرکت می تواند مستعد ایجاد درگیری های سیاسی باشد.

چنین تراژدی های فجیعی بدون شک در ترکیب سیاست داخلی آل سعود نقش خواهد داشت. حکمران مکه شاهزاده خالد بن فیصل پسر پادشاه پیشین است که مسئولیت مدیریت حج را به عهده دارد. محمد بن نائف ولیعهد عربستان نیز به عنوان وزیر کشور در قبال مناسک حج مسئول است. نهادهای امنیتی او سریعا قبول مسئولیت کرده اند که برای برقراری نظم اقدام کنند.

منبع: بروکینگز/ مترجم: پریسا فرهادی

انتشار اولیه: شنبه 4 مهر 1394 / انتشار مجدد: شنبه 18 مهر 1394