ایران و آذربایجان به دنبال بهبود روابط هستند

دیپلماسی ایرانی: پس از شش سال روابط مشکل ساز میان ایران و جمهوری آذربایجان، چندین سفر انجام شده میان مقامات ارشد ایرانی به باکو و وزرای آذری به تهران، جدیدترین نشانه ها مبنی بر این است که دو کشور می خواهند خاطرات بد را فراموش کنند و روابط نزدیکی را با یکدیگر آغاز کنند. این بهوبد روابط پاسخی به چالش های امنیتی متقابلی است که ایران و آذربایجان هم اکنون با آن روبه رو هستند.

در 16 فوریه، محمدجواد ظریف به پایتخت آذربایجان سفر کرد و با اکثر مقامات رده بالا یعنی، رئیس جمهور، رئیس مجلس، نخست وزیر و وزیر خارجه دیدار کرد. پش از سفر طریف هم وزرای دولت روحانی تقریباً 20 سفر به آذربایجان داشتند و قراردادهای امنیتی و اقتصادی با این کشور امضا کردند. در نوامبر 2014 هم خود روحانی به باکو سفر کرد و چهارمین دیدارش با الهام علی اف، رئیس جمهور این کشور را انجام داد. روحانی بارها گفته است که یکی از طرح های عمده وی در زمینه سیاست خارجی، بهبود، گسترش و تقویت روابط میان ایران و همسایگانش است.

روابط تیره

از سال 2009 آذربایجان روابط نزدیکی با اسرائیل در پیش گرفت و در زمستان 2012، آذربایجان، ایران را متهم کرد که قصد داشته سفیر اسرائیل را ترور کند. در اواخر سال 2012، وزیر امنیت داخلی آذربایجان اعلام کرد که توطئه ترور سفیر اسرائیل به همراه مدیران مراکز آموزشی یهودی را در باکو خنثی کرده اند. اعلام این خبر یک ماه پس از ترور مصطفی احمدی روشن، آخرین دانشمند هسته ای ایران که ترور شد و اسرائیل مظنون انجام آن است، صورت گرفت.

یک روزنامه نگار مستقر در تهران به لوب لاگ می گوید: «ایران به شدت از همکاری آذربایجان-اسرائیل عصبانی است. بسیاری از اعضای وزارت اطلاعات و وزارت خارجه ایران به باکو مظنون هستند که این کشور درحال همکاری با اسرائیل علیه ایران است.»

چالش های ادامه دار

ایران و آذربایجان 759 کیلومتر مرز مشترک دارند. آذربایجان هم مرز با استان های اردبیل و آذربایجان شرقی ایران که آذری زبان هستند، است. در سال های اخیر، ایران، آذربایجان را متهم به تلاش برای «ترویج تبعیض نژادی» و یا «جاسوسی» با ارسال عوامل اطلاعاتی به استان آذربایجان شرقی کرده است.

پرس تی وی، شبکه خبری انگلیسی زبان ایران، در 1 جولای 2012 گزارش داد که دو شهروند جمهوری آذربایجان در استان آذربایجان شرقی ایران بازداشت شده اند «اسناد و شواهد نشان می دهد که این دو فرد توسط سرویس اطلاعاتی آذربایجان به ایران اعزام شده اند. آنها به منظور استخدام معترضان ایرانی در راستای اهداف تجزیه طلبانه فرستاده شده اند.»

منافع متقابل

شیرین هانتر، استاد روابط بین الملل دانشگاه جورج تاون  معتقد است که باکو برای بهبود روابط تهران دارای دلایلی است: «آذربایجان به ایران برای دسترسی به منطقه خودمختار نخجوان نیاز دارد. خود نخجوان هم بدون ایران به سختی می تواند به ادامه حیات بپردازد. همچنین در زمینه درگیری با ارمنستان، آذربایجان نمی تواند ایران را نادیده بگیرد. علاوه بر این بسیاری از آذری ها به خاطر مسائل درمانی و خرید به ایران سفر می کنند.»

هانتر معتقد است که خطر سلفی ها، دلیل اصلی گرم شدن رابطه میان دو کشور است. محسن پاک آیین، سفیر ایران در آذربایجان در مصاحبه ای که با خبرآنلاین داشته می گوید: «مبارزه مشترک علیه تروریسم و افراط گرایی» یکی از اهداف سفر اخیر ظریف به باکو بوده است.

ایران هم در دوره حیاتی به سر می برد. همسایگان جنوبی در خلیج فارس علاقه چندانی به گسترش روابط با تهران ندارند، عراق همسایه ای بی ثبات و ناامن است، پاکستان هیچ وقت به عنوان یک همسایه قابل اطمینان مطرح نبوده است و روابط با ترکیه به خاطر داعش و بحران سوریه غیر صمیمانه است.

چهار بار دیدار میان روسای جمهور ایران و آذربایجان در یک بازه زمانی 9 ماهه در سال 2014 نشان می دهد که دو کشور به دنبال بهبود سریع روابط  متقابل به ویژه در مواجهه با چالش های جدی امنیتی هستند.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند