نگرانی باکو از نزدیکی تهران و واشنگتن

دیپلماسی ایرانی: هنوز کارهای زیادی برای رسیدن به توافق بر سر نظارت بر برنامه هسته ای ایران باقی مانده است، اما اگر اوضاع به همین منوال پیش رود، آذربایجان ممکن است با یک سردرگمی دیپلماتیک روبه رو شود. نمایندگان گروه 1+5 و مذاکره کنندگان ایران روز 2 آوریل به توافقاتی دست یافتند اما هنوز جزئیاتی مانده که باید حل شوند. قرار است هر دو طرف مجدداً در اواخر آوریل در وین با یکدیگر دیدار کنند تا بر سر مسائل حل نشده صحبت کنند. هدف آنها رسیدن به توافق جامع تا پایان ماه ژوئن است.

از دید باکو، توافق هسته ای در کنار بهبود روابط احتمالی میان غرب و ایران، دارای مزایا و معایبی است. از دید مثبت، توافق هسته ای به طور چشمگیری شانس درگیری نظامی را کاهش می دهد. هرگونه درگیری، آذربایجان را در موقعیت دشواری قرار می دهد، یعنی در میان متحدین آمریکایی و اسرائیلی اش و کشور همسایه اش.

باکو در برابر اقدامات تلافی جویانه ایران در برابر زیرساخت های انرژی آذربایجان آسیب پذیر خواهد بود، همچنین این کشور در برابر ناآرامی احتمالی جمعیت قابل توجه شیعیانش هم نقطه ضعف دارد. علاوه بر این توافق هسته ای موجب لغو تحریم های بین المللی علیه ایران می شود و در نتیجه درهای تجارت با ایران و فرصت های توریستی برای کارآفرینان آذربایجانی باز خواهد شد.

اما تمام تاثیرات برای باکو مناسب نیست. بهبود روابط میان غرب و ایران همچنین می تواند دولت الهام علی اف را از منطقه امن دیپلماتیکش خارج کند. اهمیت استراتژیک آذربایجان برای غرب به ویژه از نگاه واشینگتن، به خاطر نقش این کشور در سد غرب علیه ایران است. دیپلمات ها و لابی های آذربایجانی به شدت در تلاشند تا از این کشور تصویری طرفدار غرب، اسرائیل پسند و دولتی سکولار مسلمان که در زمینه های استراتژیک و ایدئولوژیک با ایران مخالف است، ارائه دهند. ایجاد روابط حسنه میان غرب و ایران، رهبران آذربایجان را وادار به توسعه روابط جایگزین برای حفظ وضعیت دیپلماتیک موجود باکو می کند.

توسعه یک مبنای جدید برای روابط قوی آذربایجان با غرب می تواند یک چالش مهم برای باکو باشد. به غیر از مسئله ایران، عوامل سیاسی و اقتصادی که کشورهای غربی را تشویق به داشتن روابط نزدیک با آذربایجان می کند، در سال گذشته به طور قابل توجهی تغییر کرده است. به طور مثال، قیمت نسبتاً ارزان نفت، اهمیت آذربایجان به عنوان کشور تولیدکننده نفت را کاهش داده است. دوم، با سرکوب مداوم هرگونه انتقاد داخلی توسط دولت، سخت است که نهادهای غربی این مسئله را مورد چشم پوشی قرار دهند.

تیره و تار شدن روابط آذربایجان با ایالات متحده، امر مخفیانه ای نیست. حمله به دفتر رادیو آزادی و اذیت و آزار و دستگیری فعالان جامعه مدنی و روزنامه نگاران به سردی روابط دو کشور کمک کرده است. آذربایجان همچنین همزمان پیام های مختلفی به واشینگتن می فرستد. به طور مثال، در ماه دسامبر رامیز مهدی اف، مشاور ارشد رئیس جمهور، مقامات آمریکایی را متهم به تلاش برای برپایی انقلاب رنگی در آذربایجان کرد. در عین حال، الین سلیمانوف، سفیر آذربایجان در ایالات متحده با صدور بیانیه ای بر جهتگیری غربی کشورش تاکید مجدد کرد.

همزمان، دولت باکو از عملکرد دولت اوباما ناراضی است. مقامات آذربایجانی عملکرد کاخ سفید اوباما در مدیریت بهار عربی و ایستادگی در برابر روسیه را ضعیف تلقی می کنند. مقامات آذربایجان همچنین گمان می کنند که واشینگتن در حال دادن امتیازات بیش از حد به ایران است. مقامات آذربایجان ممکن است خواهان قطع روابط با آمریکا نباشند، اما ترجیح می دهند دولتی در آمریکا روی کار بیاید که سیاست دولت اوباما مبنی بر تعامل با ایران را رها کند و به وضعیت حقوق بشر در آذربایجان کاری نداشته باشد و روابط امنیتی دو کشور مجدداً برقرار شود.

درصورت بهبود روابط میان غرب و ایران، باکو با مشکل بزرگی به نام انتقادات غرب از نحوه برخوردش با مسئله حقوق بشر روبه رو خواهد شد. در زمینه نفوذ اسلام سیاسی، لزوماً غرب به طور خودکار در کنار باکو قرار نخواهد گرفت. توافق میان قدرت های جهان و ایران در دراز مدت به نفع آذربایجان است، اما این لزوماً درباره دولت علی اف صدق نمی کند.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند

انتشار اولیه: جمعه 4 فروردین 1394