دولت عراق می‌تواند رمادی را پس بگیرد؟

نویسنده: پال مک لری

دیپلماسی ایرانی: نیروهای شیعه داوطلب مردمی و نیروهای دولت عراق در فراهم آوردن مقدمات حمله گسترده برای باز پس گیری شهر رمادی مرکز استان انبار از داعش، پیشروی در اطراف شهر اشغال شده را آغاز کردند.

مقامات آمریکایی بر این باورند که جنگجویان داعش برای اشغال رمادی از چند هفته قبل محتاطانه برنامه ریزی کرده و شماری از جنگجویان را برای محاصره ساختمان های دولتی به داخل شهر فرستاده بودند. آنها همچنین مواضع نیروهای عراقی را با ده ها خودروی نظامی ارتش که پیشتر ربوده بودند و خودروهایی مملو از مواد منفجره، تخریب کردند. با توجه به شمار تلفات و زخمی ها، به نیروهای عراقی دستور داده شد به خارج از شهر عقب نشینی و حالت تدافعی اتخاذ کنند. به گفته مقامات آمریکایی، نیروهای عراقی در زمان ترک شهر ده ها خودروی مجهز نظامی، چندین تانک و مقادیری مهمات را رها کردند.

سیاست گذاران وحشت زده آمریکایی از نیروهای عراقی به دلیل ترک شهر انتقاد کردند. ژنرال مارتین دمپسی فرمانده ستاد مشترک ارتش آمریکا هفته پیش در نشست ناتو در بروکسل در گفتگو با خبرنگاران تصریح کرد: «عراقی ها از رمادی بیرون رانده نشدند؛ آنها خود از شهر خارج شدند.» اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا نیز عراقی ها را به نداشتن «اراده برای جنگیدن» متهم کرد.

این اظهار نظرها به بزرگترین سوال در مورد جنگ رمادی و در مقیاس وسیع تر جنگ علیه داعش اشاره داشت: در شرایطی که به نظر می رسد ژنرال های عراقی به طور مداوم در مقابل سرکرده های داعش شکست می خورند، آیا بغداد توانایی پیروزی در این جنگ را دارد؟

اما همانند همیشه، پیروزی و باخت در جنگ مسئله ای پیچیده است. در مورد رمادی، سقوط شهر تنها نتیجه رهبری نامناسب نبود. به گفته مایکل نایتز یکی از اعضای موسسه واشنگتن و کارشناس مسائل نظامی عراق، ارتش و پلیس عراق نزدیک به 18 ماه به طور مداوم و بی وقفه و با حمایت اندک از سوی دولت بغداد در رمادی مبارزه می کردند و برای آنها «هیچ مکان امن و امکان تجدید نیرو» وجود نداشت. با این حال، هیچ شکی نیست که یکی از علت های موفق نبودن جنگ علیه داعش، شکست های متوالی فرماندهان عراقی در پیش بینی اقدامات این گروه و نداشتن آمادگی کافی برای مقابله بوده است.

یکی از دلایل این عدم توازن، مهارت های نظامی و تعهد به جنگ است: نیروهای امنیتی عراق که در صحنه های نبرد حضور دارند، در مقابل نیروهایی مبارزه می کنند که توسط صدام حسین آموزش دیده بودند؛ نیروهایی که در 12 سال گذشته در مبارزه علیه آمریکایی ها و نیروهای شیعه عراقی به استان انبار وارد و از این استان خارج شده اند.

احمد علی یکی از اعضای ارشد مرکز تحصیلات برای صلح عراق در واشنگتن در این باره گفت به این نیروها که پیشتر از مقامات ارتش بوده اند، آزادی عمل نسبی داده شده است و ابوبکر البغدادی سرکرده داعش مسئولیت فرماندهی حملات را به سرکرده های خود در صحنه نبرد می دهد. این سرکرده ها که در مرکز مناطق سنی نشین در انبار بزرگ شده اند، منطقه را به خوبی می شناسند و توانایی آنها در جمع آوری اطلاعات دقیقا همانند حزب بعث است: بسیار دقیق و کاملا شخصی.

احمد علی افزود سرکرده های داعش قبایل استان انبار و ساختارهای اجتماعی را نیز به خوبی می شناسند و به گروه در تشخیص اینکه امکان همکاری با کدام قبایل وجود دارد و با کدام قبایل باید وارد درگیری نظامی شد، کمک می کنند.

مزیت هایی که اکنون داعش در صحنه نبرد از آنها برخوردار است، نتیجه ناخواسته تصمیم گیری آمریکا در مورد منحل کردن ارتش عراق در سال 2003 و پس از سقوط رژیم صدام حسین است. نسلی از نیروهای کارکشته نظامی سنی عملا در خیابان ها رها شدند و به مرور زمان در حد یک شورشی سقوط کردند. شرایط در سال های اخیر و زمانی که دولت شیعه نوری المالکی نخست وزیر پیشین شمار بیشتری از فرماندهان باتجربه سنی را از نیروهای امنیتی برکنار کرد و به افسران و فرماندهان شیعه ترفیع داد، وخیم تر شد.

برای چندین سال، ارتش و پلیس تحت رهبری مالکی شیعه، به عنوان نیروی فرقه ای عمل و فرماندهان سنی را سرکوب کردند. بسیاری از سنی ها که از این گونه رفتارها به ستوه آمدند، به تشکیل نیروهای شبه نظامی قبایلی و گروه های اسلام گرا اقدام کردند که به مرور زمان به داعش تبدیل شد.

عدم حضور نیروهای آمریکایی در بغداد از پایان سال 2011 نیز در آموزش فرماندهان ارشد عراقی خلاء ایجاد کرد. مدیریت ضعیف به ویژه در رمادی قابل مشاهده بود، جایی که فرمانده ارشد عراقی نیروهای خود را در پی «ارتباطات اشتباه» با مافوق خود و با مشاور آمریکا در عراق، از رمادی خارج کرد.

با این حال، اخیرا نشانه هایی از حیات از ارتش عراق دیده می شود. در چند روز گذشته یک راهروی زمینی در نزدیکی پالایشگاه نفت بیجی ساخته شد که پس از چندین ماه محاصره از سوی داعش، راه ورودی را برای نیروها به داخل پالایشگاه می گشاید. حیدر العبادی نخست وزیر عراق و دیگر سیاستمداران شیعی و فرماندهان نیروهای داوطلب مردمی نیز اصرار دارند رمادی را در چند روز آینده آزاد خواهند ساخت. اگر اتفاقات گذشته ملاک قضاوت باشد، فرماندهان نظامی عبادی احتمالا از جنگ سر باز خواهند زد.

منبع: فارن پالسی / ترجمه و خلاصه: طلا تسلیمی