طرح ٣ پرسش از «اوباما»
رضا نصری، حقوقدان و عضو مؤسسه مطالعات عالی بین المللی ژنو در شرق نوشت:
در نشست مطبوعاتی ای که اخیرا با حضور نخست وزیر ایتالیا در کاخ سفید برگزار شد، آقای اوباما اظهار کرد: «دغدغه اصلی ما این است که اگر ایران به تعهدات خود مطابق توافق هسته ای عمل نکرد، مجبور نشویم از یک سری مانع پی درپی بپریم تا تحریم ها مجددا اِعمال شود!». به همین دلیل به تیم مذاکره کننده خود دستور داده سازوکار خلاقانه ای ابداع کنند تا بتوانند در یک رویه استثنایی، تحریم های شورای امنیت را به صورت خودکار (snap back) بازگردانند بدون اینکه نیازی به صدور قطع نامه جدید باشد. (یعنی بدون نیاز به دریافت ۹ رأی مثبت از اعضای غیردائمی و پنج رأی از اعضای دائمی شورای امنیت).
البته این موضع رئیس جمهور سؤال های زیادی برمی انگیزد که جا دارد ایشان به آن پاسخ دهند: نخست اینکه ١٢ سال زمان بُرد تا طرفین دعوا موفق شدند پس از چندین دوره مذاکرات حساس و فشرده، بالاخره در مورد برنامه هسته ای ایران به توافق برسند و از این طریق مانع بروز جنگ دیگری در خاورمیانه شوند. چطور آقای اوباما صلاح می دانند به جای ابداع سازوکارهایی که بقا و تحکیم چنین توافق مهمی را تضمین کند، در پی بنیاد سازوکاری باشند که (برعکس!) فروپاشی توافق را تسهیل می کند؟ بازگشت تحریم ها بدون شک طرفین را به سمت درگیری سوق خواهد داد، با این تفاوت که این بار گزینه دیپلماتیک هم چندان در دسترس نخواهد بود. چنانچه تحریم ها مجددا علیه ایران وضع شود - با هر توجیهی که باشد - قطعا «سیاست داخلی» هر دو طرف مانع احیای گزینه دیپلماسی و راه حل های همدلانه خواهد شد. به عبارت دیگر، بازگشت تحریم ها، اگر به مثابه اعلام جنگ نباشد، قطعا جهان را به شرایط جنگی بسیار نزدیک خواهد کرد.
حال، پرزیدنت اوباما پاسخ دهند با چه منطقی جایز می دانند با ایجاد یک سازوکار «خودکار» (یا ماشه وار) در درون شورای امنیت، دنیا را به صورت اتوماتیک به چنین فضای امنیتی خطرناکی - که بسیار خطرناک تر از فضای امنیتی پیش از انعقاد قرارداد خواهد بود - بکشاند؟ آیا آقای اوباما تصور نمی کند تبعات امنیتی بازگرداندن تحریم ها آن قدر سنگین است که قبل از رسیدن به آن، دست کم به اجماع و صدور قطع نامه جدید توسط اعضای شورای امنیت نیاز باشد؟ دوم اینکه موانعی که رئیس جمهور اوباما در مصاحبه مطبوعاتی خود از آن نام می برد و نمی خواهد مجبور شود پیش از وضع مجدد تحریم ها از آنها عبور کند، چیزی نیست جز قواعد و موازین حقوق بین الملل و آنچه منشور سازمان ملل در مورد نقش و شیوه کار شورای امنیت مقرر داشته است. اینها قوانین و سازوکارهایی هستند که نظام بین المللی، پس از تجربه جنگ دوم جهانی، دقیقا به منظور ایجاد تعادل و اجماع پیش از اتخاذ تصمیمات مهم امنیت بین المللی - و در چارچوب اصل «امنیت دسته جمعی» - طراحی کرده است (اصل Collective security). آقای اوباما توضیح دهند با چه منطقی صلاح می داند ...
... که این قوانین و این اصل مهم در مورد خاص ایران اِعمال نشود؟ آیا آقای اوباما به قضاوت و ارزیابی سایر اعضای دائمی شورای امنیت از عملکرد ایران اعتماد ندارد و گمان می کند که آنها حتی در صورت نقض آشکار قرارداد توسط تهران به تحریم های جدید رأی نخواهند داد؟ آیا آقای اوباما حاضر است برای تسکین حزب جمهوری خواه و ملاحظات سیاست داخلی خود، نظام حقوقی سازمان ملل را قربانی کند؟ یا اینکه پرزیدنت اوباما ایران را چنان خاص و استثنایی می پندارد که تصور می کند قوانین و سازوکارهای منشور سازمان ملل در مورد آن کفایت نمی کند و باید قوانین نوینی برای این مورد خاص، با روش های خلاقانه، تدوین کرد؟ در هرحال، رئیس جمهور اوباما پاسخ دهد که چه عواملی در مورد ایران «دورزدن» و تحریف قوانین منشور را توجیه می کند. سوم اینکه بسیاری از کشورهای جهان، ازجمله متحدان آمریکا، تحریم هایی را که از مجرای قانونی و اصیل منشور سازمان ملل وضع نشده باشد و به واسطه یک سازوکار بدعت آمیز - که بیش از اینکه دغدغه امنیت بین الملل داشته باشد، ملاحظات سیاسی را در نظر دارد - اعمال شده باشد، مشروع نخواهند دانست. در نتیجه، ایالات متحده، چنانچه بر وضع تحریم توسط سازوکار جدید snap back اصرار ورزد، قطعا در آینده با چالش های فراوانی در امر قبولاندن و اجرای این تحریم ها مواجه خواهد شد. حال، رئیس جمهور اوباما از همین الان توضیح دهد که با چه استدلال حقوقی و با چه رویکردی، قانونیت و مشروعیت این گونه تحریم ها را نزد جامعه جهانی توجیه خواهد کرد؟
------------------------------
این یادداشت ابتدا در مجله The Hill که برای کنگره چاپ می شود، منتشر شده است.
در نشست مطبوعاتی ای که اخیرا با حضور نخست وزیر ایتالیا در کاخ سفید برگزار شد، آقای اوباما اظهار کرد: «دغدغه اصلی ما این است که اگر ایران به تعهدات خود مطابق توافق هسته ای عمل نکرد، مجبور نشویم از یک سری مانع پی درپی بپریم تا تحریم ها مجددا اِعمال شود!». به همین دلیل به تیم مذاکره کننده خود دستور داده سازوکار خلاقانه ای ابداع کنند تا بتوانند در یک رویه استثنایی، تحریم های شورای امنیت را به صورت خودکار (snap back) بازگردانند بدون اینکه نیازی به صدور قطع نامه جدید باشد. (یعنی بدون نیاز به دریافت ۹ رأی مثبت از اعضای غیردائمی و پنج رأی از اعضای دائمی شورای امنیت).
البته این موضع رئیس جمهور سؤال های زیادی برمی انگیزد که جا دارد ایشان به آن پاسخ دهند: نخست اینکه ١٢ سال زمان بُرد تا طرفین دعوا موفق شدند پس از چندین دوره مذاکرات حساس و فشرده، بالاخره در مورد برنامه هسته ای ایران به توافق برسند و از این طریق مانع بروز جنگ دیگری در خاورمیانه شوند. چطور آقای اوباما صلاح می دانند به جای ابداع سازوکارهایی که بقا و تحکیم چنین توافق مهمی را تضمین کند، در پی بنیاد سازوکاری باشند که (برعکس!) فروپاشی توافق را تسهیل می کند؟ بازگشت تحریم ها بدون شک طرفین را به سمت درگیری سوق خواهد داد، با این تفاوت که این بار گزینه دیپلماتیک هم چندان در دسترس نخواهد بود. چنانچه تحریم ها مجددا علیه ایران وضع شود - با هر توجیهی که باشد - قطعا «سیاست داخلی» هر دو طرف مانع احیای گزینه دیپلماسی و راه حل های همدلانه خواهد شد. به عبارت دیگر، بازگشت تحریم ها، اگر به مثابه اعلام جنگ نباشد، قطعا جهان را به شرایط جنگی بسیار نزدیک خواهد کرد.
حال، پرزیدنت اوباما پاسخ دهند با چه منطقی جایز می دانند با ایجاد یک سازوکار «خودکار» (یا ماشه وار) در درون شورای امنیت، دنیا را به صورت اتوماتیک به چنین فضای امنیتی خطرناکی - که بسیار خطرناک تر از فضای امنیتی پیش از انعقاد قرارداد خواهد بود - بکشاند؟ آیا آقای اوباما تصور نمی کند تبعات امنیتی بازگرداندن تحریم ها آن قدر سنگین است که قبل از رسیدن به آن، دست کم به اجماع و صدور قطع نامه جدید توسط اعضای شورای امنیت نیاز باشد؟ دوم اینکه موانعی که رئیس جمهور اوباما در مصاحبه مطبوعاتی خود از آن نام می برد و نمی خواهد مجبور شود پیش از وضع مجدد تحریم ها از آنها عبور کند، چیزی نیست جز قواعد و موازین حقوق بین الملل و آنچه منشور سازمان ملل در مورد نقش و شیوه کار شورای امنیت مقرر داشته است. اینها قوانین و سازوکارهایی هستند که نظام بین المللی، پس از تجربه جنگ دوم جهانی، دقیقا به منظور ایجاد تعادل و اجماع پیش از اتخاذ تصمیمات مهم امنیت بین المللی - و در چارچوب اصل «امنیت دسته جمعی» - طراحی کرده است (اصل Collective security). آقای اوباما توضیح دهند با چه منطقی صلاح می داند ...
... که این قوانین و این اصل مهم در مورد خاص ایران اِعمال نشود؟ آیا آقای اوباما به قضاوت و ارزیابی سایر اعضای دائمی شورای امنیت از عملکرد ایران اعتماد ندارد و گمان می کند که آنها حتی در صورت نقض آشکار قرارداد توسط تهران به تحریم های جدید رأی نخواهند داد؟ آیا آقای اوباما حاضر است برای تسکین حزب جمهوری خواه و ملاحظات سیاست داخلی خود، نظام حقوقی سازمان ملل را قربانی کند؟ یا اینکه پرزیدنت اوباما ایران را چنان خاص و استثنایی می پندارد که تصور می کند قوانین و سازوکارهای منشور سازمان ملل در مورد آن کفایت نمی کند و باید قوانین نوینی برای این مورد خاص، با روش های خلاقانه، تدوین کرد؟ در هرحال، رئیس جمهور اوباما پاسخ دهد که چه عواملی در مورد ایران «دورزدن» و تحریف قوانین منشور را توجیه می کند. سوم اینکه بسیاری از کشورهای جهان، ازجمله متحدان آمریکا، تحریم هایی را که از مجرای قانونی و اصیل منشور سازمان ملل وضع نشده باشد و به واسطه یک سازوکار بدعت آمیز - که بیش از اینکه دغدغه امنیت بین الملل داشته باشد، ملاحظات سیاسی را در نظر دارد - اعمال شده باشد، مشروع نخواهند دانست. در نتیجه، ایالات متحده، چنانچه بر وضع تحریم توسط سازوکار جدید snap back اصرار ورزد، قطعا در آینده با چالش های فراوانی در امر قبولاندن و اجرای این تحریم ها مواجه خواهد شد. حال، رئیس جمهور اوباما از همین الان توضیح دهد که با چه استدلال حقوقی و با چه رویکردی، قانونیت و مشروعیت این گونه تحریم ها را نزد جامعه جهانی توجیه خواهد کرد؟
------------------------------
این یادداشت ابتدا در مجله The Hill که برای کنگره چاپ می شود، منتشر شده است.
نظر شما :