روسیه و نگاه ابزاری و تاکتیکی به ایران

نویسنده: فردین افتخاری، دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی

دیپلماسی ایرانی: دستور اخیر رئیس جمهور روسیه مبنی بر لغو ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس 300 به ایران، در شرایطی که ایران در حال انجام گفتگو های هسته ای با کشورهای 3+ 3 بوده و روسیه در حال تجربه دوباره بحران در روابط خود با اتحادیه اروپا و آمریکا می باشد ، نکاتی را درباب سیاست خارجی روسیه به ذهن متبادر می سازد .

نکته نخست، به نظر می رسد ایران دارای جایگاه مشخصی در سیاست خارجی روسیه نیست و تحت تاثیر تحولات و شرایط بین المللی، وزن ایران در سیاست خارجی روسیه همواره افت و خیز دارد. دو متغیر شرایط داخلی ایران ( نگاه دولت به صحنه بین الملل و همسایگان ) و هم چنین کیفیت روابط روسیه با غرب ( آمریکا و اتحادیه اروپا ) حائز بیشترین تاثیر در این امر است.

نکته دوم، حفظ موازنه قدرت منطقه ای در خاورمیانه یکی از اهداف منطقه ای روسیه است؛ در حالی که آمریکا سعی دارد این موازنه منطقه ای را به نفع امنیت اسرائیل تغییر دهد. به نظر می رسد در قبال حمایت بی چون و چرای آمریکا از اسرائیل ، روسیه نیز این اواخر به نوعی به حامی ایران تبدیل شده است تا در مقابل آمریکا و اسرائیل موازنه را برقرار کند. اما آیا ایران و روسیه دارای چنان منافع مشترک و استراتژیکی هستند که در بلند مدت هم بتوانند در کنار هم قرار گیرند ؟ آیا ایران  به مانند لابی و نفوذ یهود در آمریکا، می تواند این نفوذ و لابی گری را در روسیه انجام دهد تا بتواند در سیاست خارجی این کشور تاثیر گذار باشد ؟

نکته سوم، رفتار روسیه در چند سال اخیر نشان می دهد این کشور تا زمانی به حقوق بین الملل و موازین مورد توافق بین المللی پایبند است که لطمه ای به منافع این کشور وارد نسازند. گذشته از تجاوز ارضی به گرجستان و اکراین ، روسیه با لغو فروش سامانه موشکی اس 300 به ایران ، قطعنامه 1929 شورای امنیت، که یکی از بندهای آن شامل منع فروش تسلیحات نظامی به ایران می شود را نقض کرده است . این در حالی است که روسیه در اسناد رسمی سیاست خارجی خود از شورای امنیت به عنوان تنها مرجع حفظ صلح و ثبات بین المللی یاد می کند. این امر نشان می دهد که روسیه نسبت به ایران دارای نگاه بلند مدت نیست. 5 سال پیش به دلیل شرایط بین المللی به این قطعنامه رای مثبت داده ، اما اکنون بر خلاف آن رفتار می کند .

 و نکته آخر، آنچه که این دو بازیگر را در شرایط کنونی در کنار هم قرار داده، داشتن مواضع نزدیک به همدیگر نسبت به بعضی مسائل منطقه ای و بین المللی است و نه مسائل مشترک دوجانبه. به همین دلیل، روسیه در این شرایط نگاهی تاکتیکی و ابزاری به ایران دارد و به وسیله ایران با رقبا بازی می کند . اما ایران نیز تا حدودی در شرایط فعلی چنین نگاهی به روسیه دارد. نکته بسیار مهم این است که به سناریوهای آینده بیاندیشیم . اگر در کوتاه مدت روابط روسیه با غرب و یا روابط ایران و غرب روبه بهبودی بگذارد، سیاست خارجی کشورمان و روسیه نسبت به همدیگر چه وضعیتی پیدا خواهد کرد؟.پس اقدامات اخیر روسیه از قبیل حمایت از ایران در مذاکرات هسته ای و یا تحویل سامانه موشکی اس 300 را باید تاکتیک های مقطعی و کوتاه مدت روسیه دانست که ناشی از اختلافات روسیه با غرب در مسائل بین المللی و منطقه ای است.