پاکستان در پی هویت مستقل از عربستان

دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی در حمله هوایی به یمن از حمایت های مالی، نظامی و مشاوره ای از سوی برخی کشورهای عربی استفاه کرد. این میان نام کشورهایی مانند امارات، قطر و پاکستان بیشتر به چشم می خورد. اما در میان این کشورها، ادامه درگیری ها پاکستان را بر سر دوراهی بودن یا نبودن همراهی با عربستان قرار داد. در ابتدای حمله موسوم به طوفان کوبنده عربستان سعودی مدعی شده بود که پاکستان قرار است به زودی به این حملات بپیوندد اما پاکستان دست به اقدام عملی نزده و تنها بر حمایت از عربستان تاکید کرد. در نهایت آنکه پارلمان پاکستان تصمیم گرفت این کشور در ائتلاف نظامی به رهبری عربستان در یمن مشارکت نکند. این اقدام موجب بروز واکنش از سوی عربستان و حتی امارات شد. مقامات اماراتی در واکنش به اقدام پاکستان این کشور را تهدید به تلافی کردند. اما در داخل پاکستان برخی احزاب از مصوبه مجلس حمایت کرده اند. کارشناسان تصمیم پاکستان مبنی بر عدم همکاری با عربستان را به دلیل چالش های درونی این کشور می دانند. با این حال برای پی بردن به چرایی این مساله با ماشاالله شاکری، سفیر پیشین ایران در پاکستان گفت وگویی داشته ایم:

در ابتدای حملات عربستان به یمن، اظهاراتی مبنی بر حضور نیروهای پاکستانی مطرح شد. این در حالی بود که پس از مدتی پارلمان پاکستان به اتفاق آرا رای به بی طرفی در درگیری میان عربستان و یمن داد. اعلام بی طرفی یا موضع گیری پاکستان در تحولات یمن متاثر از چیست؟

اینکه گفته می شود اقدام پارلمان پاکستان متاثر از فضای بین المللی است، باید گفت که بر اساس تعریف ما، هم جهان عرب و هم جهان غرب در یک راستا بودند و نسبت به اقدام نظامی عربستان علیه یمن، اتفاق نظر داشتند. بنابراین پاکستان در فضای بین المللی برای اعلام بی طرفی قرار نداشت. اما آنچه در خصوص مواضع پاکستان مشاهده می شود، برآمده از مشکلات داخلی است که این کشور در آن فرو رفته است. در حال حاضر توان ارتش در درگیری با نیروهای افراطی، تحلیل رفته است. در حال حاضر اقدامات نیروهای افراطی و جدایی طلب در شهر تربت بلوچستان که منجر به قتل تعداد قابل توجهی شده، پاکستان را هر روز در مواجهه با چنین رویدادهایی قرار داده است. از این رو بخشی از توان نظامی پاکستان معطوف به تنظیم مسایل داخلی، سرکوب شرارت ها و افراطی گری های داخلی و همچنین بخشی مستقر در مرزهای شرقی یعنی هند است. از سویی دیگر پاکستان در مواجهه با افراطی گری های طالبان در افغانستان از مصونیت برخوردار نیست. به همین دلیل پاکستان نمی تواند جبهه جدید دیگری را برای خود باز کند در حالی که خانه خودش در آتش شعله ور است. نکته دیگر مساله افکار عمومی در پاکستان است. از زمانی که نواز شریف به سفر کرد، افکار عمومی و در صدر آنها رسانه های این کشور، به شدت دولت را تحت فشار قرار دادند که دولت نباید وارد جبهه ای شود که جنگ، جنگ پاکستان نیست. افکار عمومی و رسانه ها این جنگ را جنگ غیرپاکستانی نام گذشته و می گویند تا کجا باید توان افراطی گری های عربستان را بپردازند. در حالی که عربستان طی سال های گذشته عامل اصلی رادیکالیسم و افراطی گری با تزریق پول در پاکستان بوده است. این اظهارات بخش فرهیخته و نخبه پاکستان است. به همین خاطر نواز شریف، نخست وزیر پاکستان چاره ای جز این نداشت. او موضوع را به مجلس ارجاع داده و مجلس نیز به اتفاق آرا به عدم دخالت پاکستان در اقدام نظامی علیه یمن رای داد. این نشان می دهد که حتی نمایندگان حزب مسلم لیگ که هم حزبی نواز هستند و همچنین احزاب مخالف اتفاق نظر دارند که پاکستان نباید در اقدام عربستان مشارکت نظامی داشته باشد.

با توجه به اینکه بخشی از نیروهای نظامی عربستان توسط پاکستان تامین می شد و از طرفی پاکستان بخشی از منابع مالی خود را از عربستان دریافت می کند، آیا ممکن است در آینده شاهد بازنگری در روابط اقتصادی- نظامی میان عربستان و پاکستان باشیم؟

این مساله به نتیجه جنگ بستگی دارد. اگر عربستان بازنده جنگ باشد، نمی تواند دشمنان بیشتری را برای خود شکل دهد که احتمال موفق نشدن عربستان در یمن، بسیار زیاد است. ولی اگر فرض دور از ذهن این باشد که عربستان موفق شود، ممکن است دست به تلافی بزند. انور محمد قرقاش وزیر امور خارجه امارات که یکی از شرکای عربستان است، پاکستان را تهدید به پرداخت بهای سنگینی به دلیل عدم همکاری کرد. البته پاکستان نیز پاسخ داد. آقای مولانا فضل الرحمن کی رهبر جمعیت علمای اسلام که حتی گرایشی نیز به سمت عربستان دارد، نسبت به اظهارات این مقام اماراتی دلخور شد. افراسیاب ختک از رهبران حزب نشنال پارتی نیز بیان کرده که تحقیر برای پاکستانی ها کافی است و بگذارید اینجا پایان تحقیر باشد؛ ما بیشتر از این نمی توانیم تحقیر را تحمل کنیم. اینگونه واکنش ها نشان می دهد که یک نوع استقلال خواهی در سطح دولتمردان پاکستانی دیده می شود. البته مناسبات و نیازمندی ها دوجانبه است. اگر امارات و عربستان، پاکستان را تهدید کنند، این کشور به دلیل داشتن دیپلماسی ماهرانه می تواند دلجویی کند. دیگر آنکه پاکستان در دنیای امروز باز هم می تواند شرکای دیگری داشته باشد.

پاکستان تا کجا می خواهد نسبت به بازنگری در نوع روابط خود با عربستان هزینه کند؟ آیا اساسا به دنبال هزینه کردن برای بازنگری در روابط خود با عربستان است؟

نه. پاکستان به ناچار دست به چنین موضعی زده است. این کشور آنچنان دست به گریبان اوضاع آشفته داخلی و درگیر مشکلات مبارزه با تروریسم است که اگر اقدام جدیدی را در نظر بگیرد، هزینه بیشتری را باید پرداخت کند. اما اگر خیال پاکستان از اوضاع داخلی راحت شود، بعید نیست که در اقدام نظامی عربستان دست یاری دهد. البته باید گفت که پاکستان کمک های مشاوره ای، درمانی و بهداشتی و لجستیکی را رد نکرده است. فقط بر اساس مصوبه مجلس، حاضر به اعزام نیرو نیستند. وضعیت سیاسی و تحولات در حالت ایستا نیست. این مساله بستگی به نتیجه تحولات در آینده دارد. بنابراین اگر آینده تحولات جذابیتی از نظر اقتصادی برای پاکستان داشته باشد، امکان بازنگری در وضعیت وجود دارد. 

انتشار اولیه: سه شنبه 25 فروردین 1394 / انتشار مجدد: شنبه 29 فروردین 1394