فرانسه چگونه به مخالف ایران تبدیل شد؟

نویسندگان: ژوزف بِیاوت و بنجامین حداد

دیپلماسی ایرانی: در حالی که مذاکره کنندگان ایران و 1+5 (در لوزان) برای دستیابی به توافقی سیاسی تلاش می کردند، آمریکا و فرانسه، دو متحد دیرینه، با اختلاف نظرهایی مواجه شدند و برخی از این اختلافات نیز رسانه ای شد.

در حالی که با نزدیک شدن مهلت پایانی برای چارچوب توافقنامه نهایی، آمریکا برای مصالحه تلاش می کرد، فرانسه اندکی عقب کشید. حتی سفیر فرانسه در واشنگتن روز 20 ماه مارس در توییتر نوشت: «تکرار اینکه توافقنامه باید تا پایان ماه مارس حاصل شود، تاکتیک بدی است؛ نباید خود را تحت فشار بگذاریم تا به هر قیمتی به نتیجه برسیم.» سفیر فرانسه در سازمان ملل متحد نیز روز سه شنبه تصریح کرد اقدامات ایران کافی نبودند.

تمام واژه هایی که از زبان مقامات فرانسه به گوش می رسد، عدم حمایت از تلاش آمریکا برای دستیابی هرچه سریع تر به توافقنامه است. لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه روز 21 ماه مارس اعلام کرد: «فرانسه خواستار حصول توافق است، اما توافقی که تضمینی واقعی برای این مسئله باشد که ایران بتواند از نیروی هسته ای صلح آمیز استفاده کند و در عین حال به بمب اتم دست نیابد.»

چه اتفاقی برای فرانسه افتاده است؟ آیا فرانسوا اولاند رئیس جمهوری سوسیالیست فرانسه به ناگاه نئومحافظه کار شده است؟ آیا پاریس ناگهان به مخالف توافق با ایران تبدیل شده است؟ نه دقیقا! سیاست فرانسه با یک سری اصول در زمینه منع گسترش تسلیحات هسته ای تعیین شده که از سال 2002 تاکنون راهنمایی برای دولت این کشور در گفتگوها با ایران بوده و تنش های کنونی با آمریکا نشان دهنده اختلاف نظر عمیق میان دو کشور در خصوص راهبردهای واشنگتن در خاورمیانه است.

اختلاف نظرها میان پاریس و واشنگتن از چندین ماه پیش نمایان شد. فرانسوی ها احساس می کنند در مذاکرات بر سر مسائل اساسی از گود خارج شده اند. گفتگوها در مورد چارچوب چندجانبه توافق میان ایران و کشورهای عضو 1+5 به مذاکراتی دوجانبه میان ایران و آمریکا تبدیل شده است. اعتراض و شکایت دیپلمات های فرانسوی به این موضوع است. همتایان آمریکایی سعی دارند برای دستیابی به توافق تا مهلت 31 ماه مارس، آنها را به قائل شدن امتیازاتی برای ایران در زمینه هایی همچون شمار سانتریفیوژهای فعال و لغو تحریم ها وادار سازند و این در حالی است که بسیاری از فرانسوی ها همچون بسیاری از منتقدان سیاست های کاخ سفید تعیین مهلت اینچنینی را غیرحقیقی و غیرسودمند می دانند. برخلاف کاخ سفید، فرانسوی ها عجله ای برای دستیابی به توافق ندارند. سفیر فرانسه در واشنگتن روز سوم ماه مارس در توییتر نوشت: «ما خواستار توافق هستیم. آنها به توافق نیاز دارند. تاکتیک ها و نتایج مذاکرات باید بازتاب این عدم تقارن و تناقض باشد.»

اما اختلاف نظر میان آمریکایی ها و فرانسوی ها از روند اجرای گفتگوها فراتر می رود و در حقیقت به ماهیت مسائل مورد گفتگو مربوط است. روند لغو تحریم ها، شرایط نظارت ها، قابلیت های تحقیق و توسعه (ایران)، شمار سانتریفیوژهای فعال ایران بعد از توافق و مدت زمان اجرایی بودن توافقنامه، همه مسائلی هستند که واشنگتن و پاریس در مورد آنها اختلاف نظر دارند. در گفتگوهای هفته پیش در لوزان، فرانسه درخواست ایران برای لغو فوری تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد پس از حصول توافق را رد و اعلام کرد لغو تحریم ها تنها به صورت مرحله به مرحله ممکن است.

یکی از نگرانی های اصلی زمان «گریز هسته ای» است (حداقل زمانی که ایران برای غنی سازی اورانیوم در سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای نیاز دارد). طبق گزارش های منتشر شده، گریز هسته ای اکنون به یک سال می رسد و مذاکره کنندگان می خواهند از این مسئله کسب اطمینان کنند که گریز هسته ای در تمام مدت زمان اجرای توافقنامه و پس از آن، یک سال باقی بماند. آنها همچنین خواستار توافقی هستند که برای طولانی ترین زمان ممکن، اجرایی باشد. یک دیپلمات در این باره گفت: «زمانی که مسئله هسته ای مطرح باشد، 10 سال مدت زمان کوتاهی است.» یک دیپلمات دیگر نیز تصریح کرد: «ما بیش از 10 سال را به گفتگو مشغول بودیم و به آرامی تحریم ها، اعمال فشارها و تعریف اصولی برای مذاکره را طراحی کردیم. زمانی که این اقدامات را خنثی کنیم دیگر اهرم فشاری نخواهیم داشت و از این رو، بهتر است بهترین توافق ممکن را به دست آوریم.»

دیپلمات های فرانسوی تاکید دارند که توافق سیاسی در صورت حصول تا مهلت 31 ماه مارس، تنها مرحله اول خواهد بود و مذاکراتی جدی ادامه خواهد داشت. با این حال، هیچ یک از این اظهارات با سیاست های دیرینه فرانسه در زمینه گفتگوهای هسته ای با ایران مغایرت ندارد. فرانسه همواره سرسخت ترین عضو اتحادیه اروپا در مقابل ایران و مدافع تشدید تحریم های اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد علیه این کشور بوده است. در سال 2012، این فرانسه بود که اروپایی ها را به تحریم واردات محصولات نفتی از ایران متقاعد کرد.

اما مشکلات دیگری نیز وجود دارد؛ سیاستمداران در پاریس نه تنها در زمینه مذاکرات هسته ای، بلکه به طور کلی با بسیاری از سیاست های واشنگتن در خاورمیانه مخالف هستند. بسیاری از دیپلمات های فرانسوی بر این باورند که آمریکا که اکنون کمتر به واردات نفت از منطقه خلیج فارس وابسته است و بر روی مبارزه با داعش در عراق و سوریه تمرکز کرده، تصمیم دارد نظام دیرینه خود در اتحاد با کشورهای منطقه خاورمیانه را تغییر دهد و به سمت نظامی پیش رود که در آن ایران جایگزین عربستان سعودی و ستون مرکزی ایجاد صلح در منطقه می شود. این مسئله به ویژه برای فرانسوی ها حائز اهمیت است، چرا که در سال های اخیر در راستای نزدیکی روابط سیاسی و تدافعی با عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی کوشیده اند.

دیپلمات های فرانسوی مشکوکند که گفتگوهای هسته ای تنها بخشی از راهبرد تعامل با ایران باشد. آمریکا عملا جنگ علیه نیروهای داعش را به نیروهای ویژه ایرانی و نیروهای شیعه داوطلب مردمی سپرده است. فرانسه با این اقدام آمریکا مخالف است و این راهبرد را بخشی دیگر از رویگردانی واشنگتن از متحدان سنی و روی آوردن به تهران می بیند.

فرانسه نیز همانند بسیاری از دیگر متحدان قدیمی آمریکا در منطقه خاورمیانه از جمله کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، اسرائیل و ترکیه، مصالحه میان واشنگتن و تهران را مغایر با منافع خود می بیند و نگرانی های خود را در این زمینه در گفتگوهای هسته ای ابراز می دارد.

ورای گفتگوهای هسته ای ایران، مسئله قدرت آمریکا در خاورمیانه و آینده منطقه مطرح است. در یک دهه گذشته، کشورهای اروپایی در راستای جلوگیری از پیشروی از برنامه هسته ای ایران تلاش و تحریم های اقتصادی علیه این کشور اعمال کردند. اکنون دیدگاه پاریس به واشنگتن این است که آمریکا با دوستان و شرکای قدیمی همراه نیست و به آنها اعتمادی ندارد و بیشتر به دنبال بهبود روابط با ایران است تا اینکه حافظ منافع دوستان دیرینه باشد.

منبع: فارن پالسی / ترجمه و تخلیص: طلا تسلیمی